Η 10η Σεπτεμβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) τα ποσοστά θανάτου λόγω αυτοκτονίας είναι συνεχώς αυξανόμενα. Περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά αυτοκτονώντας παρά από πόλεμο.
Στην παγκόσμια κατάταξη των αιτιών θανάτου η αυτοκτονία καταλαμβάνει την 14η θέση. Η αλήθεια είναι πως οι γυναίκες σκέφτονται την αυτοκτονία πιο συχνά από τους άντρες και κάνουν περισσότερες απόπειρες.
Όμως το ποσοστό αυτοκτονίας των αντρών είναι μεγαλύτερο συγκριτικά με των γυναικών και αυτό συμβαίνει επειδή οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι άντρες για να αυτοκτονήσουν είναι πιο βίαιες και πιο αποτελεσματικές. Για παράδειγμα οι άνδρες μπορεί να χρησιμοποιήσουν κάποιο όπλο για να αυτοκτονήσουν ενώ οι γυναίκες να καταφύγουν σε χάπια.
Η αυτοκτονία, όπως άλλωστε και τα περισσότερα θέματα ψυχικής υγείας εντάσσεται στα θέματα «ταμπού». Ας εξετάσουμε κάποιους μύθους γύρω από την αυτοκτονία.
Μύθος νούμερο 1: Οι άνθρωποι που μιλούν για την αυτοκτονία στην πραγματικότητα δεν θέλουν να το κάνουν. Συχνά, οι άνθρωποι που μιλούν για την αυτοκτονία το κάνουν γιατί στην πραγματικότητα ψάχνουν για βοήθεια ή συναισθηματική υποστήριξη. Ένας μεγάλος αριθμός ατόμων που σκέφτονται την αυτοκτονία υποφέρουν από άγχος ή κατάθλιψη και είναι βυθισμένοι στην απελπισία. Η αυτοκτονία μοιάζει ως η μόνη διέξοδος στην περίπτωση τους.
Μύθος νούμερο 2: Οι περισσότεροι άνθρωποι που αυτοκτονούν το κάνουν ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση. Είναι αλήθεια πως η πλειοψηφία των ανθρώπων που αυτοκτόνησαν έδειξαν κάποια προειδοποιητικά σημάδια στο περιβάλλον τους είτε με τα λόγια τους είτε με τη συμπεριφορά τους. Όμως, υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου άνθρωποι αυτοκτόνησαν χωρίς καμία προειδοποίηση ή έστω εξήγηση μέσω κάποιου γράμματος ή σημειώματος. Είναι σημαντικό να μπορούμε να αναγνωρίζουμε ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια έτσι ώστε όταν το αντιληφθούμε να μπορούμε να πράξουμε αναλόγως και να βοηθήσουμε έναν άνθρωπο που το έχει ανάγκη.
Διαβάστε σχετικά: Ενδείξεις και συμπτώματα που μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της αυτοκτονίας
Μύθος νούμερο 3: Ο άνθρωπος με αυτοκτονικό ιδεασμό είναι αποφασισμένος να πεθάνει. Οι περισσότεροι άνθρωποι που παρουσιάζουν αυτοκτονικό ιδεασμό συχνά έχουν αμφιθυμικά συναισθήματα και σκέψεις για αυτή την πράξη. Παλεύουν μέσα τους. Να ζήσω ή να πεθάνω; Αξίζει να ζω; Μήπως είμαι βάρος; Μήπως αν πεθάνω θα ήταν καλύτερα και για μένα και για τους γύρω μου; Κάποιες φορές οι άνθρωποι κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας κι αναλόγως τη μέθοδο που χρησιμοποιούν, αν το μετανιώσουν κατά τη διάρκεια της πράξης, ίσως έχουν και την ευκαιρία να «προλάβουν» και να σταματήσουν και οι ίδιοι τον εαυτό τους ή να τους προλάβει κάποιος άλλος. Και σώζονται. Η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας και η πρόσβαση σε φορείς ψυχικής υγείας, μπορεί να σώσει μία ζωή.
Μύθος νούμερο 4: Εάν ένας άνθρωπος παρουσιάσει αυτοκτονικό ιδεασμό θα είναι μία ζωή αυτοκτονικός. Συνήθως ο κίνδυνος για αυτοκτονία εντείνεται όταν το άτομο βιώνει μια ψυχοπιεστική κατάσταση, η οποία καθίσταται τόσο δυσβάσταχτη, ώστε μοναδική διέξοδος φαντάζει η αυτοκτονία. Δεν θέλει πραγματικά να πεθάνει. Θέλει να σκοτώσει τον πόνο μέσα του για να λυτρωθεί. Οι αυτοκτονικές σκέψεις έρχονται και παρέρχονται και ίσως κάποια στιγμή στη ζωή μας, από το μυαλό όλων μας πέρασαν ή θα περάσουν αυτοκτονικές σκέψεις, έστω και στιγμιαία. Χωρίς πραγματική πρόθεση αυτοκτονίας.
Μύθος νούμερο 5: Μόνο οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν κάποια ψυχική διαταραχή σκέφτονται την αυτοκτονία. Πολλοί άνθρωποι οι οποίοι έχουν κάποια ψυχική διαταραχή δεν σκέφτονται την αυτοκτονία και πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν κάποια ψυχική διαταραχή αυτοκτονούν. Ένας άνθρωπος, ο οποίος σκέφτεται την αυτοκτονία ως διέξοδο, είναι άνθρωπος ο οποίος βρίσκεται σε απόγνωση, έχει απελπιστεί, δεν μπορεί να βρει λύσεις σε αυτό που τον βασανίζει και κουράστηκε να παλεύει. Κουράστηκα. Το σώμα μου, μου είναι βάρος πλέον. Θέλω να ελευθερωθώ από αυτό. Θέλω να ελευθερώσω τη ψυχή μου… Ασφυκτιώ σ’ αυτόν τον κόσμο… Δεν υπάρχει χώρος για μένα, πουθενά… Κόβω τον πόνο μου, κόβοντας το νήμα της ζωής μου. Αυτές είναι μερικές μόνο από τις σκέψεις που μοιράστηκαν μαζί μου άνθρωποι με έντονο αυτοκτονικό ιδεασμό όταν εργαζόμουν ως Ψυχολόγος στο Κατάστημα Κράτησης Πατρών.
Μύθος νούμερο 6: Όταν μιλάς για την αυτοκτονία την ενθαρρύνεις. Λόγω του στίγματος γύρω από την αυτοκτονία και τη ψυχική υγεία γενικότερα, οι περισσότεροι άνθρωποι που σκέφτονται την αυτοκτονία δεν ξέρουν σε ποιον να μιλήσουν, αν κάποιος θα τους ακούσει πραγματικά, θα ενδιαφερθεί, θα κατανοήσει και θα μπορέσει να βοηθήσει να βρουν ένα κίνητρο για να ζήσουν. Είναι σαν να πατούν πάνω σε ένα σκοινί μεταξύ ζωής και θανάτου. Ισορροπούν με δυσκολία γέρνοντας πότε στη μία μεριά και πότε στην άλλη, και προσπαθούν να δουν προς τα που γέρνει η ζυγαριά. Στη ζωή ή στο θάνατο; Πόσους λόγους μπορούν να βρουν για να ζήσουν και πόσους για να πεθάνουν; Και πόση βαρύτητα έχει άραγε ο κάθε λόγος μέσα τους;
Παράγοντες υψηλού κινδύνου για αυτοκτονία:
- οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονικής/αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς
- γενετική προδιάθεση
- προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας
- ύπαρξη κάποιας ψυχικής διαταραχής
- κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ
- χρόνιος πόνος
- ανίατη σωματική ασθένεια
- απώλεια δουλειάς-ανεργία
- οικονομική καταστροφή
- το αίσθημα απελπισίας και απόγνωσης
- κοινωνική απομόνωση και έλλειψη υποστηρικτικού δικτύου
- προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων
- απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου
- κάποια έντονη τραυματική εμπειρία
- κακοποίηση (σωματική, λεκτική, σεξουαλική)
- ρατσισμός
- bullying
- φυσικές καταστροφές
- πόλεμος
- το στίγμα που υπάρχει γύρω από την αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης
- η περιορισμένη πρόσβαση στους κατάλληλους φορείς και ανθρώπους που μπορούν να προσφέρουν βοήθεια
- εμπόδια από το ίδιο το σύστημα υγείας, τα Μ.Μ.Ε. και τη γενικότερη ελλιπή ενημέρωση και μέριμνα γύρω από την ψυχική υγεία. Περισσότερη έμφαση και φροντίδα δίνεται στη σωματική υγεία παρά στην ψυχική. Όμως η ψυχική υγεία δεν είναι πολυτέλεια. Είναι και πρέπει να είναι βασική προϋπόθεση της ανθρώπινης ύπαρξης και όλοι μας οφείλουμε να παλεύουμε για την εξασφάλισή της. Ψυχική Υγεία για Όλους.
Αν κάποιος μας εκμυστηρευτεί ότι σκέφτεται την αυτοκτονία ή το αφήσει να εννοηθεί με κάποιο σχόλιο, πώς τον βοηθάμε;
- Προσπαθούμε να διατηρήσουμε τη ψυχραιμία μας. Με το να πανικοβληθούμε και να αντιδράσουμε υπερβολικά δεν θα τον βοηθήσουμε, το αντίθετο. Θέλουμε να χτίσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί του. Αν δείξουμε φόβο, θα φοβηθεί κι εκείνος και μπορεί να αρνηθεί να μιλήσει περαιτέρω.
- Ακούμε προσεκτικά αυτά που έχει να μας πει. Σκέψεις, συναισθήματα. Δείχνουμε κατανόηση. Προσπαθούμε να υποστηρίξουμε ψυχολογικά τον άνθρωπο, να βρούμε κίνητρο ικανό για να θέλει να ζήσει.
- Μοιραζόμαστε την ανησυχία μας γι’ αυτόν.
- Δεν τον αφήνουμε μόνο του.
- Ζητάμε βοήθεια από ειδικό. Υπάρχει η 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018
Διαβάστε σχετικά: Αυτοκτονική Συμπεριφορά: Τα Βασικά Σημάδια
Κάποιες χρήσιμες ερωτήσεις:
- Πόσο συχνές είναι οι σκέψεις αυτοκτονίας που κάνει; Πόσο έντονες;
- Ποιοι είναι οι λόγοι που τον οδηγούν σε αυτές τις σκέψεις;
- Πόσο σοβαρά σκέφτεται την αυτοκτονία; Υπό ποιες συνθήκες πυροδοτούνται αυτές οι σκέψεις;
- Έχεις σκεφτεί συγκεκριμένο τρόπο για να αυτοκτονήσει; Υπάρχει οργανωμένο σχέδιο; Αν ναι, ποιο είναι αυτό;
- Πόσο πολύ πιστεύει ότι μπορεί να το εκτελέσει αυτό το σχέδιο;
- Πότε είναι πιο πιθανό να προβεί στην πράξη;
- Τι τον έχει σταματήσει στο παρελθόν και δεν το έχει κάνει ακόμα;
- Τι επίδραση πιστεύει ότι θα είχε αυτό στους γύρω του; Στην οικογένειά του;
- Πιστεύει ότι υπάρχει κάποιος λόγος για να ζήσει;
- Υπάρχει κάτι το οποίο θα μπορούσε να κάνει την αυτοκτονία λιγότερο πιθανή;
- Έχει κάνει απόπειρες στο παρελθόν; Αν ναι, πόσες; Υπό ποιες ποιες συνθήκες; Είχε κάνει χρήση ουσιών ή αλκοόλ; Πόσο επιβλαβής ήταν η μέθοδος που χρησιμοποίησε και πόσο δυνατή ήταν η πρόθεσή του να πεθάνει; Πώς σώθηκε; Πώς ένιωσε που σώθηκε;
- Έχει κάνει κάποιες κινήσεις όπως είναι η ασφάλεια ζωής, η Διαθήκη ή να συντάξει κάποιο γράμμα;
Αν το άτομο που εκμυστηρευτεί τις αυτοκτονικές του σκέψεις/προθέσεις μας ζητήσει να το κρατήσουμε κρυφό, «μυστικό», δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε σε αυτό. Οφείλουμε να φροντίσουμε και να προστατεύσουμε αυτό το άτομο, αναζητώντας την κατάλληλη βοήθεια από ειδικούς και από τις αρμόδιες αρχές. Όταν κινδυνεύει η ζωή κάποιου οφείλουμε να δράσουμε κι όχι να σιωπήσουμε.
Η πρόθεση διάπραξης αυτοκτονίας είναι 1 από τους 3 λόγους που «σπάει» το επαγγελματικό απόρρητο. Εάν κάποιος θεραπευόμενός μας, μας επικοινωνήσει πως σκέφτεται σοβαρά να βλάψει τον εαυτό του, είμαστε υποχρεωμένοι να ενημερώσουμε την οικογένειά του και τις αρμόδιες αρχές για να προλάβουμε και να αποτρέψουμε την αυτοκτονία.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
