Τι ακριβώς είναι τα ψυχοτρόπα φάρμακα; Πώς ανακαλύφθηκαν και ποια είναι τα πιο σημαντικά;
Τα συμπτώματα της ψυχικής ασθένειας απορρέουν από βιολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των δυσπροσαρμοστικών μοτίβων συμπεριφοράς. Πολλοί επαγγελματίες ψυχικής υγείας προσφέρουν ψυχοθεραπεία, ωστόσο, οι ψυχίατροι, οι οποίοι διαθέτουν ιατρική εκπαίδευση, μπορούν επίσης να συνταγογραφούν ψυχοτρόπα φάρμακα, ως μέρος της θεραπείας τους.
Οι ειδικοί έχουν δείξει ότι τόσο η ψυχοθεραπεία όσο και τα ψυχοτρόπα φάρμακα είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία ψυχιατρικών διαταραχών. Συχνά, ένας συνδυασμός και των δύο προσεγγίσεων έχει καλύτερα αποτελέσματα.
Η γέννηση της μοντέρνας ψυχοφαρμακολογίας έχει τις ρίζες της στη δεκαετία του ‘50, όταν μια σειρά ανακαλύψεων άλλαξε για πάντα την πορεία της ψυχιατρικής και τις ζωές εκατομμυρίων ασθενών.
Τα παρακάτω ψυχοτρόπα φάρμακα, αν και κάποια από αυτά δεν χρησιμοποιούνται πλέον ευρέως, άλλαξαν σημαντικά το πεδίο της ψυχοθεραπείας, δίνοντας στην ψυχιατρική πρόσβαση στην θεραπεία διαταραχών που κάποτε θεωρούνταν μη θεραπεύσιμες. Η ανακάλυψή τους συγκαταλέγεται ανάμεσα στα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ιστορία της ιατρικής.
Διαβάστε σχετικά: To φαινόμενο Placebo: μία επιστημονική ματιά στο εικονικό φάρμακο και στη λειτουργία του
Τα ψυχοτρόπα φάρμακα με τη σημαντικότερη επιρροή στην ψυχική υγεία
1. Φάρμακα που σταθεροποιούν τη διάθεση: Ανθρακικό λίθιο
Το 1948, ο Αυστραλός ψυχίατρος, John Cade προώθησε την χορήγηση λιθίου για τη θεραπεία της διπολικής διαταραχής. Προχώρησε σε κλινικές δοκιμές με λίθιο επειδή βοηθούσε στην εξουδετέρωση του ουρικού οξέος, το οποίο, εκείνη την εποχή, θεωρούταν η αιτία της εμφάνισης μανίας.
Όπως αποδείχτηκε, η διπολική διαταραχή ούτε είχε ούτε έχει, καμία σχέση με το ουρικό οξύ. Ωστόσο, ο Cade δεν αποθαρρύνθηκε και έκτοτε το λίθιο αποδείχτηκε μια σημαντική βοήθεια στη θεραπεία ασθενών με μανιακά επεισόδια.
Το λίθιο ήταν η πρώτη σύγχρονη ψυχοφαρμακευτική ουσία. Το 1949, οι ειδικοί ανέδειξαν την αποτελεσματικότητά του για τη θεραπεία της μανίας, πριν την ανακάλυψη της χλωροπρομαζίνης. Καθιερώθηκε ως το πρώτο φάρμακο που χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία μιας συγκεκριμένης ψυχιατρικής διαταραχής.
Περισσότερα από εβδομήντα χρόνια μετά την ανακάλυψή του, το λίθιο παραμένει η πιο αποτελεσματική αγωγή στην ψυχιατρική, με ποσοστό απόκρισης μεγαλύτερο από 70% σε ασθενείς με διπολική διαταραχή. Είναι, επίσης, χρήσιμο στη θεραπεία της μονοπολικής κατάθλιψης.
Η ανακάλυψη του λιθίου ως αποτελεσματική αγωγή για τη θεραπεία της διπολικής διαταραχής σηματοδότησε την αρχή μιας επανάστασης στη χρήση ψυχοφαρμακευτικών ουσιών στην ψυχιατρική. Για πρώτη φορά στην ιστορία, μπορούσε να γίνει κάτι για να θεραπευθούν σοβαρές ψυχικές νόσοι.
2. Χλωροπρομαζίνη: Το πρώτο αντιψυχωσικό φάρμακο στον κόσμο
Αμέσως μετά την συμπτωματική ανακάλυψη του λιθίου το 1948, ακολούθησε μια ακόμη θαυματουργή ανακάλυψη, αυτή του πρώτου αντιψυχωσικού φαρμάκου στον κόσμο.
Το 1949, ένας Γάλλος στρατιωτικός χειρουργός στην Τυνησία, ο Henri Laborit έψαχνε ένα τρόπο για να μειώσει το εγχειρητικό σοκ. Ερευνούσε ένα αντιισταμινικό, την χλωροπροζαμίνη και βρήκε ότι το εν λόγω φάρμακο είχε σημαντική ψυχολογική επίδραση στους ασθενείς όταν χορηγούνταν πριν από το χειρουργείο.
Το 1952, ο Laborit, έπεισε για πρώτη φορά έναν άλλο ψυχίατρο να χορηγήσει το φάρμακο σε έναν ασθενή με σχιζοφρένεια.
Η χρήση της χλωροπρομαζίνης ως το πρώτο νευροληπτικό φάρμακο διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο, όπου η ψυχανάλυση ήταν πολύ δημοφιλής, πάγωσε η εξέλιξή του.
Εκείνη την εποχή, οι Αμερικανοί ψυχίατροι έψαχναν μια ψυχοκοινωνική εξήγηση για τη σχιζοφρένεια, όπως η θεωρία του «διπλού δεσμού» του Gregory Bateson. Οτιδήποτε είχε να κάνει με ψυχοτρόπα φάρμακα παρουσίαζε λίγο έως καθόλου ενδιαφέρον.
Η φαρμακευτική εταιρεία που παρήγε την χλωροπρομαζίνη (με την επωνυμία Thorazine) άρχισε να προσεγγίζει τις κυβερνήσεις των αμερικανικών πολιτειών και όχι τις ψυχιατρικές και ιατρικές σχολές. Επέμενε ότι το φάρμακο μπορούσε να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα στα κρατικά προγράμματα ψυχικής υγείας.
Λίγο αργότερα, σχεδόν όλα τα μεγάλα ψυχιατρικά νοσοκομεία στις ΗΠΑ, είχαν προσυπογράψει τη θεραπευτική αγωγή με χλωροπρομαζίνη. Η εισαγωγή του φαρμάκου Thorazine στις ΗΠΑ συνέβαλε στο κίνημα της αποϊδρυματοποίησης και ο αριθμός των νοσηλευόμενων ασθενών μειώθηκε από περίπου 600.000 το 1952 σε 160.000 το 1977.
Η χλωροπρομαζίνη παραμένει ένα από τα πιο αποτελεσματικά αντιψυχωσικά φάρμακα, ιδιαίτερα για τις βαριές περιπτώσεις ασθενών και έχει χρήσιμες εφαρμογές σε έκτακτες καταστάσεις. Όπως και το λίθιο, έτσι και η χλωροπρομαζίνη βρίσκεται στη λίστα απαραίτητων φαρμάκων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
3. Ψυχοφαρμακευτική αγωγή για τις διαταραχές διάθεσης: Ιμιπραμίνη
Η τρίτη ανακάλυψη της πρώιμης ψυχοφαρμακολογίας ήταν η ιμιπραμίνη (imipramine), το πρώτο τρικυκλικό αντικαταθλιπτικό.
Η ανάπτυξη του πρώτου αντιψυχωσικού φαρμάκου, της χλωροπρομαζίνης, προέκυψε από έρευνα πάνω στα αντιϊσταμινικά. Περιέργως, το ίδιο συνέβη και με τη σύνθεση του πρώτου αντικαταθλιπτικού, της ιμιπραμίνης.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, οι φαρμακευτικές εταιρείες έψαχναν νέα φάρμακα για να ανταγωνιστούν το Thorazine στην αγορά φαρμάκων για την θεραπεία της σχιζοφρένειας.
Ο Roland Kuhn, ένας Ελβετός ψυχίατρος ο οποίος εργαζόταν στη φαρμακευτική εταιρεία Geigy και που πάντα ενδιαφερόταν περισσότερο για την κατάθλιψη παρά για τη σχιζοφρένεια, έκανε μια σημαντική ανακάλυψη. Αποφάσισε να χορηγήσει αυτό το φάρμακο για την θεραπεία της κατάθλιψης, κρυφά από την φαρμακευτική που χρηματοδοτούσε την έρευνά του. Τα αποτελέσματα από την χρήση του φαρμάκου ήταν επαναστατικά για την εποχή εκείνη.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες από της έναρξη της θεραπείας με ιμιπραμίνη, οι χρόνια καταθλιπτικοί ασθενείς του Kuhn άρχισαν να ανακτούν μια αίσθηση σκοπού, κινήτρων και ελπίδας. Τα καταθλιπτικά τους συμπτώματα, τα οποία κάποτε θεωρούνταν μη θεραπεύσιμα, αντέδρασαν πολύ καλά σε αυτό το νέο φάρμακο.
Με την ανακάλυψη της ιμιπραμίνης, η ψυχιατρική είχε επιτέλους αποτελεσματική βιολογική αγωγή για τρεις σημαντικές διαταραχές: τη σχιζοφρένεια, τη διπολική διαταραχή και την κατάθλιψη.
Για πολλά χρόνια, οι ειδικοί θεωρούσαν την ιμιπραμίνη ως το χρυσό κανόνα για τη θεραπεία της Μείζονος Κατάθλιψης. Αν και τα νέα φάρμακα (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης – SSRIs και οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης – SNRIs)) έχουν αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό την τακτική χρήση της, παραμένει χρήσιμη για τη θεραπεία μη τυπικών και «δύσκολων» τύπων κατάθλιψης.
Διαβάστε σχετικά: Οι επικίνδυνες παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών
4. Ψυχοτρόπα φάρμακα για το άγχος και την αϋπνία: Valium
Το Valium εφευρέθηκε το 1963 από το χημικό Leo Sternbach, ο οποίος εργαζόταν στην εταιρία Hoffman-La Roche στο Νιου Τζέρσι και είναι το δεύτερο φάρμακο στην κατηγορία των βενζοδιαζεπινών το οποίο ανακαλύφθηκε μετά το Librium.
Οι βενζοδιαζεπίνες έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλείς στις δεκαετίες 1960 και 1970 ως φάρμακα με αντικαταθλιπτικές ιδιότητες. Αυτό συνέβη γιατί οι παρενέργειές τους δεν είχαν τη σοβαρότητα των παρενεργειών των βαρβιτουρικών, της προηγούμενης γενιάς ηρεμιστικών.
Μια υπερβολική δόση βαρβιτουρικών θα μπορούσε να είναι θανάσιμη. Πιθανώς και για αυτό παραμένει το πολιτισμικό στερεότυπο της «αυτοκτονίας με υπνωτικά χάπια».
Οι βενζοδιαζεπίνες είναι θανάσιμες μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και είναι πολύ ασφαλείς ακόμα και σε περίπτωση υπερδοσολογίας. Ωστόσο, είναι ιδιαίτερα εθιστικές. Ως οικογένεια φαρμάκων ανήκουν σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες: είναι ταυτόχρονα ηρεμιστικά, αγχολυτικά και υπνωτικά. Όλα εξαρτώνται από το μόριο υπό συζήτηση, τη δόση και το χρόνο ημίσειας ζωής της στο αίμα.
5. Η δημιουργία του Prozac
Τα τελευταία 30 χρόνια, το Prozac (φλουοξετίνη) θεωρείται το πιο δημοφιλές ψυχιατρικό φάρμακο. Ανακαλύφθηκε από την εταιρεία Eli Lilly το 1970 και ξεκίνησε να χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ.
Μετά την εμφάνιση του Prozac, έχουν ανακαλυφθεί πολλά άλλα φάρμακα που ανήκουν στην κατηγορία των SSRIs. Κάθε ένα από αυτά έχει μια ελαφρώς διαφορετική χημική δομή και προφίλ παρενεργειών, αλλά είναι παρόμοια ως προς το βασικό μηχανισμό και την αποτελεσματικότητά τους. Ο βασικός λόγος για τη δημοτικότητά τους είναι ότι έχουν ελάχιστες παρενέργειες ενώ διαθέτουν ένα μεγάλο φάσμα χρήσεων και αποτελεσμάτων.
Τα ονόματα των SSRIs είναι φλουοξετίνη, φλουβοξαμίνη, παροξετίνη, σερτραλίνη, σιταλοπράμη και εσκιταλοπράμη. Η ανακάλυψή τους αποτέλεσε ορόσημο στην ψυχιατρική και πλέον είναι τα πιο ευρέως συνταγογραφούμενα φάρμακα για την θεραπεία της κλινικής κατάθλιψης, των αγχωδών διαταραχών και της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Απόδοση: Μαρία Τομπουλίδη – Φοιτήτρια Ψυχολογίας
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
