Με τον όρο «σύνδρομο παραίτησης» ορίζεται η κατάσταση της πλήρους απόσυρσης ενός ατόμου, που μπορεί να διαρκέσει για μήνες ή χρόνια, και παρατηρείται στο πλαίσιο ισχυρού ψυχικού τραύματος.
Την προηγούμενη εβδομάδα φαίνεται να καταγράφηκε το πρώτο περιστατικό με «σύνδρομο παραίτησης» στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη νευρολόγο και συγγραφέα Jules Montague. Πρόκειται για ένα κορίτσι 9 ετών στον καταυλισμό της Μόριας στη Μυτιλήνη που σταμάτησε να κινείται και βρίσκεται ξαπλωμένη με κλειστά μάτια διαρκώς. Το μόνο σημάδι ζωής πάνω της είναι οι αργές κινήσεις στον θώρακά της.
Με τον όρο «σύνδρομο παραίτησης» ορίζεται η κατάσταση της πλήρους απόσυρσης ενός ατόμου, που μπορεί να διαρκέσει για μήνες ή χρόνια, και παρατηρείται στο πλαίσιο ισχυρού ψυχικού τραύματος.
Εκατοντάδες τέτοια περιστατικά έχουν καταγραφεί ανάμεσα σε παιδιά, σε καταυλισμούς προσφύγων και αιτούντων άσυλο στη Σουηδία, ενώ μερικά ακόμα έχουν σημειωθεί και στην Αυστραλία τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Τα παιδιά, απλά κλείνουν τα μάτια τους, και σταματούν να μιλούν, να τρώνε και να πίνουν, με τους μύες τους να αποδυναμώνονται. Παιδιά, που ήταν απολύτως υγιή μερικούς μήνες πριν, πρέπει πλέον να φορούν πάνες και να σιτίζονται με καθετήρα.
Ιστορικά, παρόμοιο φαινόμενο είχε παρατηρηθεί πρώτη φορά σε έγκλειστους των στρατοπέδων συγκέντρωσης όταν έχαναν κάθε ελπίδα να επιβιώσουν και κατέρρεαν. Επίσης, τη δεκαετία του 1980 στην Αμερική καταγράφηκαν αντίστοιχες περιπτώσεις με παρόμοια συμπτώματα σε πρόσφυγες από το Λάος.
Μέχρι πρόσφατα γνωρίζαμε ότι οι άνθρωποι που προέρχονται από εμπόλεμες ζώνες ή έχουν βιώσει κάποιο έντονα τραυματικό γεγονός (βία, κακοποίηση, φυσική καταστροφή όπως ισχυρός σεισμός ή τσουνάμι) είναι πιθανό να παρουσιάσουν διαταραχή μετατραυματικού στρες. Τα συμπτώματα της διαταραχής μπορούν να εμφανιστούν αμέσως μετά την έκθεση στο τραυματικό γεγονός ή αρκετά αργότερα, ανάλογα τις υπόλοιπες συνθήκες πλαισίου.
Στους πρόσφυγες, συνήθως, η διαταραχή εκδηλώνεται όταν αποκατασταθεί η καθημερινότητά τους, αποκτήσουν κάποιο σταθερό καθεστώς παραμονής σε μια ασφαλή χώρα και ξεκινήσουν να χτίζουν τη νέα τους ζωή. Το άγχος της εξεύρεσης ασφαλούς πλαισίου θάβει βαθύτερα την προηγούμενη έκθεση σε τραύμα και όταν αυτό διαχειριστεί και εκλείψει, οι άμυνες καταρρέουν και το τραύμα εκδηλώνεται.
Πλέον, οι ειδικοί στεκόμαστε απέναντι σε ένα νέο φαινόμενο που φαίνεται να δημιουργείται από την παρατεταμένη έκθεση σε αβέβαιες συνθήκες ζωής που εντείνει το προϋπάρχον τραύμα. Τα παιδιά, διαθέτοντας έναν ευαίσθητο ψυχισμό είναι τα πρώτα θύματα.
Διαβάστε σχετικά: Το Τραύμα στην Ψυχή των Παιδιών-Προσφύγων
Κουβαλώντας την έκθεση σε τραυματικά γεγονότα προερχόμενα από εμπόλεμο περιβάλλον και συνεχίζοντας να ζουν σε συνθήκες που όχι μόνο δεν αποτελούν ασφαλές και προστατευμένο πλαίσιο αλλά εξακολουθούν να εκθέτουν το παιδί σε κίνδυνο, η ελπίδα πεθαίνει και η αίσθηση αυτή σωματοποιείται με την απόσυρση συναισθηματικά, ψυχικά και σωματικά.
Η εμπειρία της Σουηδίας στην οποία πρωτοεκδηλώθηκε και μελετήθηκε το σύνδρομο παραίτησης έδειξε ότι η θεραπεία του σχετίζεται άμεσα με τις κοινωνικές συνθήκες. Όταν διασφαλιστεί ένα ασφαλές περιβάλλον με ένα σταθερό καθεστώς παραμονής στην οικογένεια, τα μέλη νιώθουν πιο χαρούμενα, η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή ξαναγεννιέται και τα παιδιά θύματα του συνδρόμου ξυπνούν ξανά και επανέρχονται σταδιακά. Κάποια έχουν πλήρη αποκατάσταση, κάποια χρειάζονται περισσότερο χρόνο και φροντίδα για να συνέλθουν.
Άλλοι ειδικοί θεωρούν ότι το σύνδρομο έχει να κάνει με τη σχέση γονέων-παιδιών που είναι η πιο σημαντική για τη ζωή τους και πώς αυτή καταστρέφεται όταν τα παιδιά είναι μάρτυρες βίας ή απειλών εναντίον ενός γονέα. Το παιδί καταλαβαίνει ότι οι γονείς του δεν μπορούν να το φροντίσουν και εγκαταλείπουν κάθε ελπίδα, γιατί γνωρίζουν ότι είναι απόλυτα εξαρτημένοι από τον γονέα. Με αυτή την προσέγγιση γίνεται προσπάθεια αποκατάστασης αυτής της σχέσης όταν τα παιδιά αναρρώσουν. Το πώς, βέβαια, θα γίνει αυτή η ανάρρωση είναι ακόμα σε αναζήτηση κατάλληλης θεραπείας.
Η επιστήμη της ψυχολογίας είναι σχετικά νέα επιστήμη και μπορεί να κάνει μελέτες σε φαινόμενα που εκδηλώνουν οι άνθρωποι από τον 20ο αιώνα και έπειτα. Επίσης, όσο δυστυχές και αν ακούγεται, η ψυχολογία μελετά ανθρώπους που έχουν υποστεί τραύματα, από τους βετεράνους πολέμου του Βιετνάμ που μας οδήγησαν στην στοιχειοθέτηση της διαταραχής μετατραυματικού στρες, έως τη σύγχρονη εκδήλωση του συνδρόμου παραίτησης ή όποιου άλλου φαινομένου πιθανά παρατηρηθεί μελλοντικά. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να αιτιολογήσει και να θεραπεύσει, κι αν το φαινόμενο είναι νέο ως προς την εκδήλωση, το καθιστά πιο δύσκολο.
Από την άλλη, η συμβολή των κοινωνικών συνθηκών στην ανάπτυξη και στην εξέλιξη μιας ψυχικής διαταραχής, ακόμα και ο ορισμός μιας κατάστασης ως ψυχική διαταραχή, είναι αποδεδειγμένη. Η διαμόρφωση πολιτικής που θα επιτρέπει την ύπαρξη ενός κράτους πρόνοιας ικανού να προλαμβάνει, να θεραπεύει και να προστατεύει τον ψυχικά πάσχοντα ή στον αντίποδα θα αποκλείει και θα εντείνει την ασθένεια, είναι κομβικής σημασίας.
Γνωρίζουμε, πλέον, ότι το σύνδρομο παραίτησης υπάρχει και εμφανίζεται ακόμα και αν δε μπορούμε να ξέρουμε την πλήρη αιτιολόγησή του. Ωστόσο, δε χρειάζεται να τεκμηριωθεί περεταίρω επιστημονικά ότι ένα παιδί θα πρέπει να μεγαλώνει σε ασφαλές περιβάλλον, να νιώθει προστατευμένο και να μη στερείται την παιδικότητά του. Θα πρέπει να βλέπει τους γονείς του να μπορούν να του παρέχουν φροντίδα ή να υπάρχει επαρκής αντικατάσταση εφόσον οι γονείς δεν είναι σε θέση να παρέχουν τη φροντίδα αυτή.
Στους καταυλισμούς προσφύγων αυτό δε γίνεται, ούτε στα κέντρα κράτησης, ούτε σε οποιοδήποτε άλλο πλαίσιο με άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Οι πολιτικές που ασκούνται πανευρωπαϊκά (μιλώντας για τη χώρα μας) και πηγαίνοντας έξω από την Ευρώπη, όπου αλλού υπάρχουν παιδιά προερχόμενα από συνθήκες πολέμου, φτώχειας και επικινδυνότητας, συναινούν και εντείνουν στη διαιώνιση του παιδικού τραύματος.
Το ζήτημα δεν είναι να παρατηρήσουμε φαινόμενα που γεννούν αυτές οι συνθήκες για να καταγραφούν σαν μια επιπλέον ψυχική διαταραχή, το ζήτημα είναι να μην επιτρέψουμε να υπάρξουν περισσότερα παιδιά τραυματισμένα, ίσως και ανεπανόρθωτα.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
