Όταν λέω στους ανθρώπους ότι είχα έναν αδελφό ο οποίος απήχθη και δολοφονήθηκε, συχνά με ρωτούν πώς το άντεξαν οι γονείς μου.
Ήμουν μόνο τεσσάρων όταν πέθανε ο Τζον, οπότε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα είχα και εγώ την ίδια απορία. Η οικογένειά μου υπέστη μία ανυπολόγιστη απώλεια. Ωστόσο, εγώ μεγάλωσα με τόση ελευθερία, όση είχαν τα περισσότερα παιδιά στη δεκαετία του εβδομήντα: Οι φίλοι μου και εγώ κάναμε ποδήλατο γύρω από την πόλη για ώρες, χανόμασταν στο δάσος, στις λίμνες, στις στοές, χωρίς κινητά τηλέφωνα για να μας βρουν.
Όταν τελικά απέκτησα ο ίδιος παιδιά, αναρωτήθηκα περισσότερο από ποτέ, πώς η μητέρα και ο πατέρας μου τα είχαν καταφέρει. Πώς είχαν βρεί τη δύναμη όχι μόνο να το αντέξουν αλλά και να με αφήσουν να φύγω μακριά τους;
Πριν από μερικά χρόνια, άρχισα να διερευνώ αυτή την απορία, ενώ έγραφα ένα βιβλίο σχετικά με τη δολοφονία του αδερφού μου και τα επακόλουθά της. Κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας, βρήκα ένα νέο τρόπο για να ερμηνεύσω την εμπειρία της οικογένειάς μου: ένα ψυχολογικό φαινόμενο που ονομάζεται «μετα-τραυματική ανάπτυξη». Οι ψυχολόγοι μελετούν εδώ και καιρό την ανθεκτικότητα, την ικανότητα να ανακάμπτουμε και να προχωράμε. Αλλά η μετα-τραυματική ανάπτυξη, η οποία έχει τεκμηριωθεί σε εκατοντάδες μελέτες, είναι διαφορετική˙ είναι αυτό που συμβαίνει όταν το τραύμα αλλάζει και δίνει βάθος στο νόημα της ζωής.
Ο Στέφαν Τζόσεφ, Ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Nότινγχαμ, περιγράφει τα θύματα του τραύματος να βιώνουν βελτιωμένες σχέσεις, μεγαλύτερη αυτο-αποδοχή και μια αυξημένη εκτίμηση της ζωής. Βλέποντας μόνο τη σκοτεινή και την αρνητική πλευρά χάνουμε κάτι πολύ σημαντικό, μου είπε ο Τζόσεφ.
Δε χρειάζεται να σας πω, ότι κανείς δεν θέλει να βιώσει μία τραυματική εμπειρία ή να υποδηλώσει ότι είναι κάτι καλό. Θα προτιμούσα να έχω τον αδερφό μου εδώ, μαζί μου τώρα, να κάνουμε ό,τι μας ευχαριστεί. Όμως δεν μπορώ να έχω το δικαίωμα της επιλογής. Η ύπαρξη της μετα-τραυματικής ανάπτυξης υποδηλώνει ότι, ενώ ο πόνος ποτέ δεν εξαφανίζεται, κάτι νέο και ισχυρό είναι πιθανό να έρθει. Όπως η μητέρα μου είπε σε εμένα και στον Άντυ, τον άλλον αδερφό μου είναι όπως όταν τραβάς ένα ελατήριο μέχρι κάτω, μετά ανεβαίνει ακόμη υψηλότερα.
Πώς θα μπορούσε μία τέτοια απώλεια να οδηγήσει σε οποιουδήποτε είδους ανάπτυξη; Στην αναταραχή που ακολούθησε της δολοφονίας του αδελφού μου, η δυνατότητα αυτή ήταν αδιανόητη. Εστιάσαμε να επιβιώσουμε από το συναίσθημα της φρίκης. Αλλά, τελικά, η εμπειρία άρχισε να μετατοπίζεται. Πολλά χρόνια αργότερα, ο πατέρας μου αναλογίστηκε αυτή την αλλαγή. Υπάρχει κάτι ενσωματωμένο που επιτρέπει στα ανθρώπινα όντα, όχι σε όλα, να είστε σίγουροι, αλλά στα περισσότερα, να αντέχουν… Είναι ενσωματωμένο ώστε να μας επιτρέπει να αντέχουμε, να μας αναγκάζει να επιβιώνουμε, να μένουμε ζωντανοί, έγραψε. Αφού καταλάβεις ότι τα πράγματα θα είναι διαφορετικά, λιγότερο ωμά, ότι ο θάνατος δεν μπορεί να αναιρεθεί, τότε θα συνεχίσεις να ζεις», και συνέχισε, «η ερώτηση οπότε μετατρέπεται: Τι πρέπει να κάνω με το υπόλοιπο της ζωής μου
Λίγα χρόνια μετά το θάνατο του Τζον, οι γονείς μου συνάντησαν έναν άνδρα που ονομάζοταν Τζον Μπράτνερ. Ήταν ένας ψυχολόγος από το Πανεπιστήμιο της Ιατρικής Σχολής της Μινεσότα ο οποίος έκανε διαλέξεις σε όλη τη χώρα σε μία θεωρία που ονόμαζε «θετικές προσεγγίσεις στο θάνατο». Στον απόηχο του πρωτοποριακού βιβλίου της Ελίζαμπεθ Κούμπλερ Ρος “On Death and Dying”, που δημοσιεύτηκε πριν από μερικά χρόνια νωρίτερα το 1969, ειδικοί ψυχικής υγείας όπως ο Μπράτνερ ήταν μέρος ενός κοινωνικού κινήματος που στόχευε να αμφισβητήσει τα ταμπού αυτού που αποκαλούσε «η κουλτούρα της άρνησης του θανάτου». Τι γνωρίζουμε από αυτούς που έχουν μια θετική προσέγγιση προς την απώλεια, τη καταστροφή και το θάνατο; ρώτησε ο Μπράτνερ, κατά τη διάρκεια μιας παρουσίασης το 1977. Αυτοί οι «υπέροχοι άνθρωποι», όπως τους αποκάλεσε, έχουν περάσει μεγάλες δοκιμασίες, είναι ανοικτοί, δεν έχουν αμυντική στάση, εμφανίζουν ένταση, σκοπό, πάθος στη ζωή τους… . Δείχνουν σοφία, γαλήνη, ένα είδος ολότητας, μία περίεργα ανάλαφρη και αισιόδοξη συμμετοχή.
Μιλούσε, στην ουσία, για τη μετα-τραυματική ανάπτυξη- ένας όρος που θα επινοείτο σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα το 1995, στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας από τους ψυχολόγους Tedeschi και Calhoun. Αυτοί οι ψυχολόγοι είχαν περάσει μια δεκαετία ερευνώντας τους πενθούντες γονείς. Παρά τον πόνο και την ταλαιπωρία τους, τα ζευγάρια ανέφεραν σταθερά ότι είχαν υποστεί θετικές προσωπικές μεταμορφώσεις. «Ένα κοινό θέμα», μου είπε ο Calhoun, είναι ότι λένε, μου λείπει ακόμα το παιδί μου, λαχταρώνα το δω και παθαίνω κατάθλιψη, αλλά είμαι ένα διαφορετικό πρόσωπο-πιο συμπονετική και με περισσότερη κατανόηση.
Αυτό είναι που βίωσαν οι γονείς. Ξεκίνησαν τότε στην Αγγλία μία ομάδα υποστήριξης για γονείς που πενθούν, τους Συμπονετικούς Φίλους. Βοήθησαν να ξεκινήσει ο πρώτος ξενώνας, οργάνωναν συνέδρια για τον θάνατο και αντάλλαζαν απόψεις με την Kübler-Ross και άλλους. Στη δεκαετία του πενήντα, οι γονείς μου ήταν κοινωνικοί ακτιβιστές που είχαν συμμετάσχει σε καταλήψεις. Η μητέρα μου ενδυνάμωνε τις γυναίκες κατά τον τοκετό ως μία από τις πρώτες Lamaze εκπαιδευτικούς της χώρας. Τώρα, βοηθούσε πλέον τους άλλους που υποφέρουν, να επιβιώσουν από τις απώλειές τους.
Πριν πεθάνει, ο πατέρας μου αναφέρθηκε σε ένα e-mail εκείνης της περιόδου της ζωής τους. Μου πρότεινε να διαβάσω τα απομνημονεύματα της Αν Λίντμπεργκ σχετικά με την απαγωγή και δολοφονία του μωρού της. Η Λίντμπεργκ, δήλωσε ότι δεν υπάρχει καμία σοφία στο να υποφέρεις μόνος σου», έγραψε. Ο καθένας πρέπει να παραμένει ευάλωτος, ανοικτός για περισσότερο πόνο και περισσότερη αγάπη. Ο πατέρας μου, μου τράβηξε την προσοχή σε ένα μέρος του βιβλίου, όπου η Λίντμπεργκ αποδίδει την επιβίωσή της στην υποστήριξη που έλαβε από άλλους. Εξέφρασε την ιδέα που, όπως ο μπαμπάς μου το είχε θέσει, πρέπει να έχεις τουλάχιστον ένα πρόσωπο που αγαπάς και που σε αγαπά, και να μιλήσεις σε αυτό το πρόσωπο και να σε υποστηρίζει αυτό το εν λόγω πρόσωπο.
Η ανάπτυξη μετά από το τραύμα, δεν βιώνεται από τον καθένα. Τα τελευταία χρόνια, οι ψυχολόγοι έχουν μελετήσει επιζώντες του καρκίνου, του πολέμου και τρομοκρατικών επιθέσεων και διαπίστωσαν ότι υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που αυξάνονται όπως η αισιοδοξία, η εξωστρέφεια και το άνοιγμα σε νέες εμπειρίες. Η κλινική θεραπεία μπορεί επίσης να διευκολύνει την πρόοδο. Στην οικογένειά μου, όλοι αυτοί οι παράγοντες έπαιξαν ρόλο. Ο δημόσιος χαρακτήρας της περίπτωσής μας, άλλωστε, είχε ως αποτέλεσμα τη σύγκλιση γύρω μας μιας ασυνήθιστα υποστηρικτικής κοινότητας.
Οι μελέτες δείχνουν ότι, στο τέλος, κάπου μεταξύ 35% και 75% των επιζώντων τραύματος βιώνουν κάποια μορφή μετα-τραυματικής ανάπτυξης. Εμείς λέμε ότι, αν αντιμετωπίσετε τραυματικά γεγονότα, είναι αρκετά πιθανό, ότι θα βιώσετε ένα ή περισσότερα στοιχεία της ανάπτυξης, μου είπε ο Calhoun, πριν να προσθέσει ότι, η επιθυμία μας για σας είναι να μην αντιμετωπίσετε πότε κάποιο τραύμα. Για την οικογένειά μου και εμένα, αυτή η επιθυμία παραμένει.
Αλλά ξέρουμε ότι είναι κάτι που ποτέ δεν θα πραγματοποιηθεί και για αυτό πρέπει, όπως ο πατέρας μου έγραψε, να αποφασίζουμε κάθε μέρα τον τρόπο με τον οποίο θέλουμε να ζούμε. Ο αδελφός μου ο Άντυ και εγώ έχουμε γαλουχηθεί πάνω σε αυτόν τον τρόπο σκέψης. Είμαστε πάντα στοιχειωμένοι από το θάνατο του Τζον, αλλά, ίσως για αυτό το λόγο, μοιραζόμαστε ένα κίνητρο για να ζήσουμε στο έπακρο τη ζωή μας.
Το 1975, τρία χρόνια αφού πέθανε ο αδερφός μου, η μητέρα μου κατέφυγε στο ημερολόγιό της για να αναλογιστεί σχετικά με το τι είχε βρει για τον εαυτό της: ένα τρόπο ζωής με το θάνατο, που έφερε νέο νόημα στη ζωή. «Δίνω μεγάλη αξία σε αυτά που πιστεύω», έγραψε. Γνωρίζω την προσωρινότητα των σχέσεων και της ίδιας της ζωής. Γνωρίζω αυτό που έχει σημασία και τι είναι αυτό που μου δίνει έναυσμα. Μήπως ο Τζον μου έδωσε αυτό το δώρο; Έτσι πιστεύω. Γλυκό, γλυκό, γλυκό μου παιδί. Σε ευχαριστώ γι ‘αυτό. Σε κουβαλάω μαζί μου για πάντα αόρατο τώρα, ακριβώς όπως έκανα όταν κούρνιαζες στη μήτρα μου… αόρατο αλλά γεμίζοντας την κοιλιά και το μυαλό μου, ήσουν μέρος της οικογένειάς μας ακόμη και πριν γεννηθείς, είσαι μέρος της οικογένειάς μας και τώρα μετά το θάνατό σου. Σε ευχαριστώ για αυτή την ικανότητα να αγαπώ και να κατανοώ. Ξέρεις ότι ακόμη σε αγαπάμε;
Πηγή: newyorker.com
Συγγραφέας: David Kushner
