Δρ. Γλυκερία Ρέππα

Πώς να αναγνωρίσετε τον συναισθηματικό τόνο σας

Πώς να αναγνωρίσετε τον συναισθηματικό τόνο σας

Δρ. Γλυκερία Ρέππα
κοπέλα ξαπλωμένη σε λιβάδι κοιτάζει τον ουρανό χαμογελώντας

Όταν δίνει κάποιος προσοχή στο συναισθηματικό του τόνο και αναγνωρίζει ποιος είναι αυτός ο τόνος και γιατί υπάρχει εκείνη τη στιγμή, μπορεί να τον προστατέψει από «συναισθηματική αναταραχή» και «υπερφόρτωση» συναισθημάτων.


Ο συναισθηματικός τόνος είναι το 2ο από τα 4 θεμέλια της ενσυνειδητότητας. Σύμφωνα με τη θεωρία της ενσυνειδητότητας τα θεμέλια αυτά είναι τομείς εμπειρίας στους οποίους είναι εξαιρετικά χρήσιμο να δίνεται προσοχή για να απελευθερωθεί το μυαλό από την απληστία, το μίσος και την αυταπάτη.

Όταν δίνει κάποιος προσοχή στο συναισθηματικό του τόνο και αναγνωρίζει ποιος είναι αυτός ο τόνος και γιατί υπάρχει εκείνη τη στιγμή, μπορεί να τον προστατέψει από «συναισθηματική αναταραχή» και «υπερφόρτωση» συναισθημάτων.

Επίσης, η αναγνώριση του συναισθηματικό του τόνου, μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά του από την «αυτόματη» αντίδραση στην ενσυνείδητη ανταπόκριση. Ο συναισθηματικός τόνος μπορεί να διακριθεί σε ευχάριστο, δυσάρεστο και ουδέτερο. Γίνεται αντιληπτός από το άτομο τόσο ως σωματική αίσθηση, όσο και ως σκέψεις και συναίσθημα τα οποία επηρεάζουν τη δράση – συμπεριφορά του.

Όλοι οι άνθρωποι έχουμε τη συνήθεια να δίνουμε προσοχή κυρίως στα δυσάρεστα συναισθήματα. Είναι απόλυτα λογικό, γιατί το μυαλό μας είναι κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνει προσοχή και να θυμάται καταστάσεις και εμπειρίες που είναι απειλητικές για τον οργανισμό. Ένα αρνητικό συναίσθημα ισοδυναμεί με τρία θετικά. Από την αρχή της ανθρωπότητας οι συναισθηματικοί τόνοι χρησιμεύουν στο να μας προστατεύουν από ό,τι είναι τοξικό για τον οργανισμό μας και στο να μας προσελκύουν στο ό,τι είναι ευεργετικό για εμάς.

Για παράδειγμα, από την αρχή της ανθρωπότητας τα περισσότερα φαγητά που οι άνθρωποι βρίσκουν και έβρισκαν πάντα πιο ευχάριστα, είναι αυτά που είναι γεμάτα λίπος και θερμίδες, και αυτό γιατί τα κάνει πολύ ελκυστικά τόσο για το σώμα όσο και για το μυαλό. Το λίπος και οι θερμίδες προστατεύουν το σώμα από το κρύο και του προσφέρουν ενέργεια, έτσι ώστε να μπορεί να προστατευτεί σε ενδεχόμενους φυσικούς κινδύνους, γεγονός που παλιά ήταν ζωτικής σημασίας (π.χ. προστασία από τα άγρια ζώα, καιρικές συνθήκες κλπ.). Οι συναισθηματικοί τόνοι επομένως μας έχουν βοηθήσει σαν είδος, τόσο στο να αποφύγουμε πιθανούς κινδύνους όσο και να διακρίνουμε ευκαιρίες.

Για να καταλάβεις πόσο ζωτικής σημασίας είναι ο συναισθηματικός τόνος, κάνε την παρακάτω άσκηση.

Για τα επόμενα 60 δευτερόλεπτα παρατήρησε αν μπορείς να εντοπίσεις κάποια εμπειρία η οποία δεν έχει κάποιο συναισθηματικό τόνο, έστω και ουδέτερο.

Είχες κάποια τύχη;

Για τα επόμενα 60 δευτερόλεπτα παρατήρησε αν οι εμπειρίες σου είναι πιο πολύ σε ευχάριστο, δυσάρεστο ή ουδέτερο συναισθηματικό τόνο ή είναι ισότιμα μοιρασμένες. 

Τι παρατήρησες;

Είναι πολύ εύκολο να εντοπίσεις τον ευχάριστο ή δυσάρεστο συναισθηματικό τόνο, αν είναι πολύ έντονος, όπως για παράδειγμα ένα εξαιρετικά νόστιμο γλυκό (ευχάριστος) ή η μυρωδιά από έναν ανοιχτό υπόνομο (δυσάρεστος). Όμως τι γίνεται με λεπτότερες στιγμές εμπειρίας; Όπως για παράδειγμα, η σκέψη ενός γλυκού (ευχάριστος), ή η ασαφής αίσθηση της κούρασης (δυσάρεστος);

Επίσης, τι γίνεται με όλες εκείνες τις στιγμές που είναι σε έναν ουδέτερο συναισθηματικό τόνο; Όπως για παράδειγμα όταν βάζεις τα παπούτσια σου ή όταν ποτίζεις τα λουλούδια. Τις περισσότερες φορές αυτοί οι «χαμηλοί» συναισθηματικοί τόνοι δεν γίνονται αντιληπτοί, εκτός εάν κάποιος συγκεντρώσει την προσοχή του σε αυτούς. Όμως αυτοί οι «χαμηλοί» συναισθηματικοί τόνοι δυνητικά μπορούν να δημιουργήσουν ένα δυναμικό φαύλου κύκλου συναισθηματικής δυσφορίας, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να πυροδοτήσει συμπεριφορές και επιλογές που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην αίσθηση της ευεξίας του ατόμου.

Αρκετά προγράμματα συναισθηματικής αγωγής προτείνουν στο άτομο να εστιάσει σε αυτές τις εμπειρίες του λεπτότερου συναισθηματικού τόνου εξερευνώντας τα με τέτοιον τρόπο ώστε το άτομο να καλλιεργεί την ευτυχία του με το να «κυνηγά» τις ευχάριστες στιγμές και να αποφεύγει τις δυσάρεστες. Άλλα προγράμματα (όπως π.χ. προγράμματα ενσυνειδητότητας, πρόγραμμα ψυχονευρομυϊκού συντονισμού) προτείνουν, αντ’ αυτού μια στρατηγική κατά την οποία καλλιεργείται μια ενσυνείδητη, ευδιάκριτη και ευρύχωρη στάση με την οποία το άτομο θα μπορεί να συμπεριλάβει όλες τις εμπειρίες, ευχάριστου, δυσάρεστου και ουδέτερου συναισθηματικού τόνου, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις καταστάσεις αντί να αντιδρά αυτόματα.

Πώς όμως κάποιος μπορεί να εκπαιδευτεί στην εστίαση του συναισθηματικού του τόνου; Η παρακάτω δραστηριότητα, είναι μια εισαγωγική δραστηριότητα που μπορεί να σε ευαισθητοποιήσει.

Η συγκεκριμένη δραστηριότητα έχει 3 βήματα. Μετά από το διάβασμα τον οδηγιών κάθε βήματος, κλείσε τα μάτια σου και ακολούθησε τις οδηγίες που διάβασες. Μετά σημείωσε σε ένα χαρτί μερικές σημειώσεις για την εμπειρία που είχες, όπως προτείνει ο πίνακας στο τέλος. Στη συνέχεια διάβασε τις οδηγίες του επόμενου βήματος και κάνε το ίδιο.

1. Ξεκίνα με μερικές βαθιές διαφραγματικές αναπνοές.

Πάρε όσο χρόνο χρειάζεσαι. Φέρε στο μυαλό σου μια εμπειρία η οποία ήταν πολύ ευχάριστη για εσένα και άσε τη μνήμη σου να την ανακαλέσει όσο πιο δυνατά και με κάθε λεπτομέρεια γίνεται. Προσπάθησε να κάνεις αυτή την ανάμνηση όσο πιο υπέροχη μπορεί να γίνει. Εστίασε την προσοχή σου, ή ακόμα και μεγαλοποίησε τις ευχάριστες σκέψεις, συναισθήματα και αισθήσεις που συνοδεύουν αυτή την εμπειρία. Ψάξε για συναισθήματα όπως χαράς, αγάπης, ικανοποίησης και ηρεμίας κλπ.

Αν κατά τη διάρκεια αυτού του βήματος δημιουργούνται κάποιες διαφορετικές ή δυσάρεστες σκέψεις και συναισθήματα, με ηρεμία, μόλις το αντιληφθείς εστίασε πάλι την προσοχή σου στις ευχάριστες σκέψεις,συναισθήματα και που προκαλούνται από τη συγκεκριμένη εμπειρία. Παρατήρησε πως αισθάνεσαι το σώμα σου (π.χ. την καρδιά σου, την αναπνοή σου, το μυϊκό σου σύστημα κλπ.). Τι σκέψεις σου γεννιούνται όταν γεμίζεις από αυτή την ευχάριστη ανάμνηση; Πώς αισθάνεσαι την καρδιά σου; Τι σε παρακινεί να κάνεις η συγκεκριμένη ανάμνηση;  

2. Πάρε ξανά μερικές βαθιές αναπνοές.

Τώρα θυμήσου μια δυσάρεστη εμπειρία, κάτι το οποίο σε έκανε να αισθάνεσαι πολύ λυπημένος/η. Ξανά, άσε αυτή την ανάμνηση ή τον οραματισμό να γίνει όσο πιο δυνατός γίνεται, στο βαθμό, όμως, που σε κάνει να νιώθεις άνετα με αυτό. Να θυμάσαι ότι εσύ έχεις τον έλεγχο και ότι αυτό είναι απλά μια πνευματική διαδικασία, ένα πείραμα. Αν νιώθεις άνετα με αυτό, προσπάθησε να μεγαλοποιήσεις τα πιο δυσάρεστα κομμάτια από αυτή την εμπειρία έτσι ώστε να τα νιώσεις δυνατά στην καρδιά σου, στο σώμα σου και στο μυαλό σου.

Συχνά οι δυσάρεστες αναμνήσεις έχουν συναισθήματα πόνου, θυμού, λύπης, φόβου, ντροπής κλπ. Νιώθεις ότι υπάρχει κάποια αντίσταση να μεταφερθείς από μια ευχάριστη ανάμνηση σε μια δυσάρεστη ανάμνηση; Μπορείς να εντοπίσεις αυτή την αντίσταση σε κάποιο σημείο του μυαλού σου ή του σώματός σου; Παρατηρείς ότι κάτι σε κρατάει ώστε να μην έρθει αυτή η ανάμνηση; Πάρε λίγο χρόνο για να σημειώσεις μερικές λέξεις στον παρακάτω πίνακα.

3. Πάρε ξανά μερικές βαθιές διαφραγματικές αναπνοές.

Δώσε χρόνο στον εαυτό σου να ηρεμήσει από την προηγούμενη εμπειρία και να ηρεμήσεις από τα συναισθήματα που την ακολουθούν. Φέρε τώρα στο μυαλό σου μια εμπειρία που δεν είναι ούτε ευχάριστη ούτε δυσάρεστη – όπως για παράδειγμα να χαζεύεις στο διαδίκτυο, να ντύνεσαι μετά από το ντους. Διάλεξε κάτι πολύ συγκεκριμένο, και φέρ’ το στο μυαλό σου με όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορείς.

Πώς αισθάνεσαι το μυαλό σου, το σώμα σου, την καρδιά σου; Είναι δύσκολο να συμμετέχεις στον συγκεκριμένο οραματισμό; Το αισθάνεσαι λιγότερο συναρπαστικό επειδή δεν έχει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο κάποιο δυνατό συναίσθημα; Τι πάει να κάνει το μυαλό σου όταν η εμπειρία είναι ουδέτερη συναισθηματικά; Είναι δύσκολο να μείνει στο παρόν και επικεντρωμένο σε αυτή; Παρατήρησε αν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη σωματική αίσθηση, σκέψη, ή/ και συναίσθημα. Αφιέρωσε λίγο χρόνο για να τα καταγράψεις.

  Σωματική αίσθηση Σκέψεις Συναισθήματα Δράση
1. Ευχάριστη ανάμνηση        
2. Δυσάρεστη ανάμνηση        
3. Ουδέτερη ανάμνηση        

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...