Η καταστροφολογία είναι ένας τρόπος σκέψης, γνωστός ως «γνωστική διαστρέβλωση». Το άτομο που καταστροφολογεί συνήθως προβλέπει μια ανεπιθύμητη κατάληξη σε ένα γεγονός και στη συνέχεια κρίνει ότι αν έρθει αυτή η κατάληξη, τα αποτελέσματα θα είναι καταστροφικά.
Μερικά παραδείγματα καταστροφολογίας:
- «Αν αποτύχω σ’ αυτό το διαγώνισμα δεν θα τελειώσω ποτέ το σχολείο και θα είμαι τελείως αποτυχημένος στη ζωή»
- «Αν δεν αναρρώσω γρήγορα από αυτή την εγχείρηση, ποτέ δεν γίνω καλά και θα μείνω ανάπηρος για την υπόλοιπη ζωή μου»
- «Αν με αφήσει ο σύντροφός μου δεν θα ξαναβρώ ποτέ κανέναν και δεν θα είμαι ποτέ ξανά ευτυχισμένη»
Οι ψυχολόγοι ονομάζουν την καταστροφολογία «μεγέθυνση» επειδή το άτομο κάνει μια κατάσταση να φαίνεται πολύ χειρότερη, δύσκολη ή σοβαρή από ότι είναι στην πραγματικότητα.
Η καταστροφολογία μπορεί να οδηγήσει ορισμένους ανθρώπους στην κατάθλιψη. Ευτυχώς, υπάρχουν αρκετές μέθοδοι για να αντιμετωπίσουμε την διαταραχή και να αποφύγουμε την καταστροφολογία.
Ενδιαφέροντα στοιχεία για την καταστροφολογία
- Η καταστροφολογία μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ή η αιτία του άγχους.
- Όλοι οι άνθρωποι τείνουν να καταστροφολογούν κάποιες φορές.
- Ένας ψυχολόγος ή ψυχίατρος μπορεί να σας βοηθήσει στην αντιμετώπιση των καταστροφικών σκέψεων.
Αίτια
Υπάρχουν πολλά πιθανά αίτια που συντελούν στη δημιουργία καταστροφικών σκέψεων, τα περισσότερα εκ των οποίων εμπίπτουν σε μια από τις ακόλουθες τρεις κατηγορίες:
1. Αμφισημία
Η αμφισημία ή η ασάφεια μπορεί να προκαλέσει καταστροφικές σκέψεις όπως για παράδειγμα όταν λαμβάνουμε ένα μήνυμα στο κινητό μας από έναν φίλο ή σύντροφο που λέει Πρέπει να μιλήσουμε. Αυτό το αόριστο μήνυμα μπορεί να είναι θετικό ή αρνητικό αλλά το άτομο δεν μπορεί να γνωρίζει τι από τα δύο ισχύει. Οπότε μπορεί να αρχίσει να φαντάζεται τα χειρότερα.
2. Αξία
Οι σχέσεις και οι καταστάσεις που εκτιμά ιδιαίτερα ένα άτομο μπορεί να οδηγήσουν στην τάση για καταστροφολογία. Όταν κάτι είναι εξαιρετικά σημαντικό για έναν άνθρωπο, η ιδέα της απώλειας ή της δυσχέρειας μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Όπως για παράδειγμα όταν ένας άνθρωπος υποβάλλει αίτηση για κάποια δουλειά. Μπορεί να αρχίσει να φαντάζεται την τεράστια απογοήτευση, το άγχος και την κατάθλιψη που θα αισθανθεί αν δεν προσληφθεί πριν ακόμη αποφασίσει ο μελλοντικός εργοδότης.
3. Φόβος
Ο φόβος, ιδιαίτερα ο παράλογος φόβος παίζει μεγάλο ρόλο στην καταστροφολογία. Αν ένας άνθρωπος φοβάται να επισκεφθεί γιατρό, μπορεί να αρχίσει να σκέφτεται όλα τα άσχημα πράγματα που θα μπορούσε να του πει ο γιατρός ακόμη και αν πηγαίνει απλώς για προληπτικό έλεγχο. Ένας άνθρωπος μπορεί επίσης να έχει καταστροφικές σκέψεις που σχετίζονται με κάποια ασθένεια ή κάποιο γεγονός από το παρελθόν του.
Διαβάστε σχετικά: Πως αλλάζοντας τον τρόπο που σκεφτόμαστε, μπορούμε ν’ αλλάξουμε τη ζωή μας
Σχετικές ψυχιατρικές ασθένειες
Το άγχος σχετίζεται στενά με την καταστροφολογία. Το άγχος είναι μια κατάσταση κατά την οποία ένας άνθρωπος βιώνει αυξημένο φόβο και ανησυχία για κάποια κατάσταση. Για παράδειγμα, η ανησυχία για ένα σημαντικό επικείμενο διαγώνισμα ή ο φόβος να κυκλοφορήσει κάποιος μόνος τη νύχτα.
Η διαφορά ανάμεσα στην καταστροφολογία και το άγχος
Η κύρια διαφορά μεταξύ του άγχους και της καταστροφολογίας, είναι ότι το άγχος μπορεί να παίξει χρήσιμο ρόλο στη ζωή ενός ανθρώπου. Για παράδειγμα, το άγχος μπορεί να είναι ένα θετικό συναίσθημα επειδή μπορεί να βοηθήσει έναν άνθρωπο να προστατεύσει τον εαυτό του.
Όμως η καταστροφολογία συνήθως δεν έχει οφέλη γιατί αυτές οι καταστροφικές σκέψεις μπορεί να γεμίσουν το μυαλό ενός ανθρώπου με περιττά συναισθήματα που αναλώνουν χρόνο και σκέψη απομακρύνοντάς τον από την πραγματικότητα μιας κατάστασης. Ενώ το άγχος και η καταστροφολογία μπορούν να γίνουν επιζήμια, το άγχος μπορεί να είναι ωφέλιμο σε κάποιες περιπτώσεις.
Σύνδεση με την κατάθλιψη
Η κατάθλιψη ή τα επίμονα συναισθήματα αδυναμίας και θλίψης συνδέονται επίσης με την καταστροφολογία. Όταν ένας άνθρωπος βιώνει επίμονα συναισθήματα απελπισίας, μπορεί να τείνει να καταστροφολογεί και να φαντάζεται ότι θα συμβεί το χειρότερο.
Πεποίθηση ότι ο πόνος είναι καταστροφικός
Πέρα από τις ψυχικές ασθένειες όπως το άγχος και η κατάθλιψη, κάποιοι άνθρωποι μπορεί να καταστροφολογούν αναφορικά με τον πόνο που αισθάνονται. Ο όρος «η καταστροφολογία στον πόνο» χρησιμοποιείται όταν το άτομο ανησυχεί για τον πόνο που αισθάνεται σε βαθμό εμμονής, αισθάνεται αβοήθητο όταν πονάει και δεν μπορεί να παραμερίσει την ανησυχία ή τις σκέψεις του σχετικά με αυτόν.
Σύμφωνα με ένα άρθρο στο περιοδικό Expert Review of Neurotherapeutics1, η πεποίθηση ότι ο πόνος είναι καταστροφικός σχετίζεται με αύξηση στη χρήση ναρκωτικών, στις μετεγχειρητικές αξιολογήσεις πόνου ή με τη μετεγχειρητική κατάθλιψη. Σίγουρα κανένας δεν προσβλέπει στον μετεγχειρητικό πόνο ή τον πόνο από τραυματισμό, όμως ο παράλογος φόβος μπορεί να κάνει την ανάρρωση ιδιαίτερα δύσκολη.
Ιατρική θεραπεία
Οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται κάποια στιγμή φόβο και ανησυχία. Όμως, αν ένας άνθρωπος φοβάται συνεχώς για το χειρότερο ή ακούει από φίλους και συγγενείς ότι σκέφτεται μ’ αυτό τον τρόπο μπορεί να χρειαστεί να εξετάσει αυτές τις σκέψεις καταστροφής.
Αν ένας άνθρωπος αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα υγείας, όπως κατάθλιψη, ένας ψυχίατρος μπορεί να κρίνει απαραίτητο να του συνταγογραφήσει αντικαταθλιπτικά για να τον βοηθήσει, όπως για παράδειγμα:
- Επιλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI’s): Αυτά τα φάρμακα αυξάνουν την ποσότητα του νευρομεταβιβαστή σεροτονίνη στον εγκέφαλο. Συχνά είναι θεραπεία πρώτης γραμμής για ανθρώπους με κατάθλιψη αλλά μπορούν επίσης να συνταγογραφηθούν για πολλές αγχώδεις διαταραχές.
- Αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης (SΝRI’s): Αυτά τα φάρμακα αυξάνουν την ποσότητα της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης στον εγκέφαλο.
- Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCA’s): Οι γιατροί δεν συνταγογραφούν τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά πολύ συχνά λόγω των ανεπιθύμητων παρενεργειών τους.
- Άτυπα αντικαταθλιπτικά: Αυτά τα φάρμακα δεν ανήκουν σε μία συγκεκριμένη κατηγορία όσον αφορά στη δράση τους.
Κάποιες φορές, ο ψυχίατρος μπορεί αρχικά να γράψει έναν τύπο φαρμάκου που μπορεί να μην είναι αποτελεσματικό στην μείωση και της κατάθλιψης και της καταστροφολογίας του συγκεκριμένου ασθενή. Σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί να συνταγογραφήσει κάποιο άλλο φάρμακο στη συνέχεια.
Έξι συμβουλές για να διαχειριστείτε την καταστροφική σκέψη
Οι ειδικοί ψυχικής υγείας συχνά χρησιμοποιούν τη γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) για να βοηθήσουν ένα άτομο να αντιμετωπίσει τις καταστροφικές του σκέψεις.
Αυτή η τεχνική απαιτεί από το άτομο να έχει επίγνωση ότι έχει καταστροφικές σκέψεις, να αναγνωρίζει τις πράξεις του και να προσπαθήσει να σταματήσει και να διορθώσει τον παράλογο τρόπο σκέψης του.
Έξι συμβουλές για να το πετύχουμε αυτό, απαιτούν να θυμόμαστε και να χρησιμοποιούμε τις ακόλουθες τεχνικές οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν να διαχειριστούμε την καταστροφολογία:
1. Να αναγνωρίζουμε ότι συμβαίνουν δυσάρεστα πράγματα: Η ζωή είναι γεμάτη προκλήσεις καθώς και καλές και κακές μέρες. Επειδή μια μέρα είναι κακή δεν σημαίνει ότι όλες οι μέρες θα είναι κακές.
2. Να αναγνωρίζουμε πότε γίνονται παράλογες οι σκέψεις μας: Η καταστροφολογία συχνά ακολουθεί ένα συγκεκριμένο μοτίβο. Το άτομο θα ξεκινήσει με μια σκέψη, όπως «Πονάω σήμερα». Στη συνέχεια θα επεκτείνει την σκέψη με ανησυχία και άγχος, όπως, «Ο πόνος θα χειροτερεύει», ή «Αυτός ο πόνος σημαίνει ότι ποτέ δεν θα αναρρώσω». Όταν ένας άνθρωπος μαθαίνει να αναγνωρίζει αυτές τις σκέψεις, έχει τα εφόδια για να τις διαχειριστεί.
3. Να λέμε «τέλος!»: Για να σταματήσει τις επαναλαμβανόμενες καταστροφικές σκέψεις, το άτομο μπορεί να χρειαστεί να πει δυνατά ή να σκεφτεί «τέλος!» ή «φτάνει πια!» Αυτές οι λέξεις μπορούν να συγκρατήσουν τη ροή των σκέψεων και να βοηθήσουν το άτομο να αλλάξει την πορεία της σκέψης του.
4. Να σκεφτούμε κάποιο άλλο αποτέλεσμα: Αντί να σκεφτείτε ένα αρνητικό αποτέλεσμα, σκεφτείτε ένα θετικό ή ακόμη και ένα λιγότερο αρνητικό αποτέλεσμα.
5. Να επαναλαμβάνουμε θετικές επιβεβαιώσεις: Όσον αφορά στην καταστροφολογία, το άτομο πρέπει να πιστέψει στον εαυτό του και στην ικανότητά του να ξεπεράσει την τάση του να φοβάται το χειρότερο. Μπορεί να σκέφτεται καθημερινά μια θετική επιβεβαίωση που θα το βοηθήσει.
6. Να φροντίζουμε πολύ τον εαυτό μας: Οι καταστροφικές σκέψεις είναι περισσότερο πιθανό να κυριαρχήσουν όταν ένα άτομο είναι κουρασμένο ή αγχωμένο. Η επαρκής ξεκούραση και η χρήση τεχνικών ανακούφισης από το στρες, όπως γυμναστική, διαλογισμός και τήρηση ημερολογίου μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να αισθανθεί καλύτερα.
Διαβάστε σχετικά: Αυτή η καταστροφική (όχι τόσο μικρή) φωνή στο μυαλό μας
Δίδαγμα
Ένα άρθρο στο περιοδικό Expert Reviews in Neurotherapeutics1 ορίζει την καταστροφολογία ως «μια παράλογα αρνητική πρόβλεψη μελλοντικών γεγονότων».
Αν ένας άνθρωπος διαπιστώσει ότι συνεχώς καταστροφολογεί για τα γεγονότα της ζωής του και οι τεχνικές που εφαρμόζει μόνος του δεν βοηθάνε θα πρέπει να ζητήσει βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν ένα άτομο να ξεπεράσει αυτόν τον τρόπο σκέψης και να ζήσει μια ζωή με λιγότερο φόβο και άγχος.
Πηγή: medicalnewstoday.com
Έρευνα: 1. Pain catastrophizing: a critical review
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
