Απελευθερωθείτε από τους κανόνες σας και ζήστε με νόημα.
Τι οδηγεί τις αποφάσεις σας; Οι κανόνες ή οι αξίες σας; Φανταστείτε ότι ένας καλός σας φίλος, σάς ζητάει να του δανείσετε χρήματα και γνωρίζετε ότι παρά τις καλύτερες προθέσεις του πιθανότατα να μην πάρετε ποτέ τα χρήματά σας πίσω. Οπότε, συμφωνείτε να δανείσετε τα χρήματα, γιατί υποτίθεται ότι αυτό κάνουν οι φίλοι ή γιατί εκτιμάτε αυτή τη φιλία περισσότερο από τα χρήματα; Αρνήστε να δανείσετε τα χρήματα επειδή οι φίλοι και τα χρήματα δεν συμβαδίζουν ή επειδή θέλετε να διατηρείτε όρια σε όλες τις σχέσεις σας;
Η διάκριση ανάμεσα στη ζωή που βασίζεται σε κανόνες και στη ζωή που βασίζεται στις αξίες, μπορεί να είναι λεπτή και συχνά και οι δύο προσεγγίσεις οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα. Όμως κάτω από την επιφάνεια, υποδεικνύουν εντελώς διαφορετικούς τρόπους λειτουργίας και αντίληψης. Η προσήλωση σε αυστηρούς κανόνες για το ποιοι είστε και για το πώς θα πρέπει να συμπεριφέρεστε, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ικανοποίησης και τελικά να σαμποτάρετε τον ίδιο σας το εαυτό. Η διερεύνηση και η αναγνώριση των αξιών σας μπορεί να αποτελέσει μια αναγκαία αφύπνιση και να δημιουργήσει έναν πιο πολύπλευρο τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των κανόνων και των αξιών και πώς ξέρετε τι από τα δύο επηρεάζει τη συμπεριφορά σας;
Σε γενικότερο επίπεδο, οι κανόνες επιβάλλονται από εξωτερικές δυνάμεις και οι αξίες είναι αποτέλεσμα της εσωτερικής ενδοσκόπησης. Οι κανόνες από την ίδια τη φύση τους έχουν σχεδιαστεί για να υπαγορεύουν συγκεκριμένες συμπεριφορές, να παρέχουν δομή και προβλεψιμότητα και να χρησιμοποιούν τις συνέπειες ή τον φόβο των συνεπειών για την επίτευξη της προσήλωσης σε αυτούς. Όποιο και αν είναι το θεσμικό όργανο, ο πρωταρχικός στόχος σχεδόν όλων των κανόνων είναι η επιβολή της τάξης.
Οι αξίες είναι τα πράγματα, οι ιδέες, οι εμπειρίες και οι άνθρωποι που θεωρούμε ότι έχουν μεγάλη σημασία για εμάς και δημιουργούν ουσιαστικό νόημα στη ζωή μας. Οι αξίες απαιτούν χρόνο για να ολοκληρωθούν, ειλικρίνεια για την αναγνώρισή τους και δέσμευση για την εφαρμογή τους. Έτσι, αντίθετα από τους κανόνες, οι αξίες είναι η εκλεπτυσμένη ουσία αυτού που μας ενθαρρύνει εσωτερικά: να περνάμε χρόνο με την οικογένεια μας, να καλλιεργούμε την πνευματικότητα, να δεσμευτούμε σε έναν υγιή τρόπο ζωής. Η καθοδηγούμενη από τις αξίες συμπεριφορά είναι ουσιαστική και προϋποθέτει επίγνωση, χωρίς την προσδοκία ότι θα λάβουμε άμεση ικανοποίηση για την προσπάθεια που καταβάλλουμε.
Οι αξίες δίνουν νόημα και σκοπό στις θυσίες μας και οι κανόνες συχνά στερούνται αυτής της ουσιαστικής ποιότητας.
Ενώ η σκέψη που κυριαρχείται από τους κανόνες μπορεί να επιβάλλει την τάξη μέσα στο χάος, έρχεται με ένα κόστος: την τάση να ενθαρρύνει την αυστηρότητα των προσωπικών μας αντιλήψεων. Ένας γρήγορος τρόπος για να ελέγξετε αν η σκέψη σας βασίζεται σε κανόνες, είναι όταν παρατηρείτε πόσο συχνά διαπιστώνετε να σκέφτεστε ότι «πρέπει», «δεν πρέπει», «επιτρέπεται» ή «δεν επιτρέπεται» να κάνετε κάτι. Επίσης, όταν έχετε μέσα στο μυαλό σας τις λέξεις εκείνες που υπάρχουν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου, όπως «πάντα» και «ποτέ», σε φράσεις όπως «πάντα τελειώσω κάτι που αρχίζω» ή «ποτέ δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι τέτοιο» ή να βάζετε ετικέτες όπως «εγώ είμαι τέτοιος χαρακτήρας» ή «είμαι κακός φίλος / γονέας / φοιτητής».
Όταν αναλωνόμαστε και επενδύουμε σε αυτές τις άκαμπτες αφηγήσεις, οι αντιδράσεις μας είναι σαν να λειτουργούν μέσω ενός αυτόματου πιλότου με μια προκαθορισμένη πορεία δράσης. Η θεραπεία για την άκαμπτη σκέψη δεν είναι να την καταστείλλουμε εντελώς ή να αντικαταστήσουμε τις αρνητικά αντιληπτές σκέψεις με θετικές. Αντίθετα, πρέπει να αναπροσανατολίσετε την εστίασή σας σε αυτό που πραγματικά έχει σημασία εκείνη τη στιγμή για εσάς και να λάβετε υπόψη σας τις διαθέσιμες επιλογές σας.
Ακολουθούν μερικές ερωτήσεις που θα σας βοηθήσουν να αξιοποιήσετε έναν τρόπο σκέψης που βασίζεται περισσότερο στις αξίες:
- Αντί να ρωτάω τι πρέπει να κάνω, να ρωτάω ποιες αξίες επιθυμώ να ενσωματώσω σε αυτή την κατάσταση.
- Τι σκοπό εξυπηρετεί αυτή η ενέργειά μου;
- Αν ήξερα ότι θα λάβω άνευ όρων αποδοχή από όλους όσους γνωρίζω, πώς θα ζούσα τη ζωή μου;
- Πώς θα ήθελα να μιλούν για μένα όταν φύγω από τη ζωή;
- Τι θα μπορούσε να συμβεί αν μπορούσα να απελευθερωθώ απλά από το να είμαι σωστός και να δείξω αυτό που είμαι;
Η συνειδητοποίηση του τι βρίσκεται μέσα στην καρδιά σας και έχοντας τη δυνατότητα να το διαχωρίσετε από αυτό που υπάρχει μέσα στο μυαλό σας, αποτελεί έναν ισχυρό συνδυασμό που μπορεί να είναι μεταμορφωτικός. Ωστόσο, το να γνωρίζετε καλά τις αξίες σας και να είστε σε θέση να έχετε επίδραση πάνω τους, δεν σημαίνει ότι η ζωή ξαφνικά γίνεται λιγότερο δύσκολη. Στην πραγματικότητα, μερικές φορές αυξάνονται οι προκλήσεις, επειδή η συνειδητή δέσμευση σε οτιδήποτε και για μεγάλο διάστημα, απαιτεί σκληρή δουλειά. Οι αξίες δίνουν νόημα και σκοπό στις θυσίες που κάνετε και οι κανόνες συχνά στερούνται αυτής της ουσιαστικής ποιότητας.
Εάν αγωνίζεστε να βρείτε νόημα ή σκοπό στη ζωή σας, καλό θα ήταν να σκεφτείτε να απευθυνθείτε σε έναν ψυχολόγο. Όλοι παλεύουμε με αυτοπεριοριζόμενες πεποιθήσεις για τον εαυτό μας και για τις ικανότητές μας. Αυτές οι πεποιθήσεις ή οι «κανόνες», βάσει των οποίων δημιουργούμε τη ζωή μας, μπορούν να μας κάνουν να νιώθουμε άδειοι και ανικακοποίητοι αν παραμείνουν εκτός ελέγχου. Μπορεί να είναι δύσκολο να προσδιορίσετε τις αξίες από μόνοι σας, ειδικά αν οι αντιλήψεις σας έχουν επισκιαστεί από πάρα πολλούς κανόνες. Στην καρδιά κάθε ποιοτικής θεραπευτικής εμπειρίας βρίσκεται η βοήθεια να διευκρινίσετε τι πραγματικά έχει σημασία για εσάς και πώς να προχωρήσετε προς αυτή την κατεύθυνση.
Πηγή: goodtherapy.org
Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
