Πώς να αντιμετωπίσετε τις καταστάσεις που δεν μπορείτε να ελέγξετε.
Το σπίτι σας είναι ακατάστατο, στην πόρτα σας βρίσκονται ένα σωρό λογαριασμοί, τα εισερχόμενα email έχουν ξεχειλίσει και πρέπει οπωσδήποτε να πάτε το κατοικίδιό σας στον κτηνίατρο. Υπάρχουν τόσα πράγματα που πρέπει να γίνουν όπου και να κοιτάξετε και δεν ξέρετε από που να αρχίσετε. Φαίνεται σαν η ζωή σας να είναι ένα χάλι και δεν ξέρετε πώς να ανακτήσετε τον έλεγχο. Δεν θα έπρεπε καν να διαβάσετε αυτό το άρθρο γιατί έχετε τόσα πολλά να κάνετε.
Ευτυχώς, έχετε έρθει στο σωστό μέρος: Η ψυχολογία μας δίνει τους κατάλληλους τρόπους για να αντιμετωπίσετε το άγχος που νιώθετε. Ο τομέας του άγχους και η αντιμετώπισή του, είναι ένα από τα πιο παραγωγικά θέματα στην ψυχολογία, αλλά και ένας από τους πιο άμεσους τομείς που μπορείτε να κατανοήσετε και να εφαρμόσετε στη ζωή σας.
Μερικά από τα πρώτα πειράματα για τη μελέτη του άγχους διεξήχθησαν από τον διάσημο φυσιολόγο Hans Selye, που όρισε το «Σύνδρομο Γενικής Προσαρμογής». Ο Selye υποστήριξε ότι αντιμετωπίζουμε τις αγχωτικές καταστάσεις όπως τα πειραματόζωα στο εργαστήριο του: ανησυχούν, προσπαθούν να αντισταθούν και τελικά υποκύπτουν στην εξάντληση, αν το άγχος συνεχιστεί.
Σε αντίθεση με τα πειραματόζωα, οι άνθρωποι διαθέτουν «γνώση», πράγμα που σημαίνει ότι σκεφτόμαστε για τις εμπειρίες μας και αποφασίζουμε αν αντιπροσωπεύουν την αίσθηση του άγχους ή όχι. Ο ψυχολόγος Richard Lazarus, πρότεινε ότι μια κατάσταση είναι αγχωτική μόνο αν την αντιλαμβανόμαστε με αυτόν τον τρόπο. Μια «απειλή» για εσάς μπορεί να είναι μια «πρόκληση» για κάποιον άλλο.
Ίσως εσείς βλέπετε σαν ένα ανυπέρβλητο πρόβλημα τον υπολογιστή σας που είναι γεμάτος με μηνύματα αλλά ο καλύτερος φίλος σας να θέλει να απαντήσει σε όλα αυτά τα μηνύματα με αποτελεσματικό τρόπο και τα βλέπει ακόμη και ως ένα τρόπο για το πόσο σημαντικός είναι για τους άλλους.
Ο Lazarus και η συνεργάτης του, Susan Folkman από το Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο, πρότειναν να αντιμετωπίζουμε με το άγχος με δύο βασικούς τρόπους:
1. Εστιάζοντας στην επίλυση του προβλήματος (problem-focused coping), αντιμετωπίζουμε άμεσα την απειλή προσπαθώντας να αλλάξουμε την κατάσταση.
2. Εστιάζοντας στο συναίσθημα (emotion-focused coping), προσπαθούμε να κάνουμε τους εαυτούς μας να αισθάνονται καλύτερα για την απειλή.
Η έρευνα των Lazarus και Folkman έδειξε ότι δεν υπάρχει ο τέλειος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση. Ό,τι βοηθά στη μείωση του άγχους σας είναι η προτιμότερη μέθοδος, αν και η αντιμετώπιση που εστιάζει στην επίλυση του προβλήματος είναι προτιμότερη όταν μπορείτε να αλλάξετε πραγματικά μια κατάσταση ενώ η αντιμετώπιση που εστιάζει στο συναίσθημα είναι καλύτερη όταν δεν μπορείτε να την αλλάξετε.
Στις τρεις και πλέον δεκαετίες μετά από αυτές τις εξελίξεις στον καθορισμό και την αντιμετώπιση του άγχους, εκατοντάδες μελέτες έχουν αποσαφηνίσει περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ άγχους, αντιμετώπισης και ψυχολογικής ευεξίας. Οι ψυχολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ Kristen Riley και Crystal Park (2014) παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το πώς μπορείτε να μεταμορφώσετε τα εξουθενωτικά συναισθήματα μιας χαοτικής ζωής σε δράση, με τρόπο που η απειλή να γίνει πρόκληση.
Σύμφωνα με τις Riley και Park, υπάρχει ένα τρίτο είδος αντιμετώπισης: η αντιμετώπιση του άγχους που επικεντρώνεται στο νόημα στην οποία μπορείτε να αλλάξετε τον τρόπο που προσεγγίζετε μια αγχωτική κατάσταση και να την δείτε ως μια ευκαιρία για ανάπτυξη.
Οι Riley και Park μελέτησαν αν ο επαναπροσδιορισμός της απειλής ως πρόκληση, μπορεί να σας κάνει πραγματικά να αισθανθείτε καλύτερα. Αντί απλά να αρνήστε να ανοίξετε τα εισερχόμενα μηνύματά σας (αντιμετώπιση εστιασμένη στο συναίσθημα), θα πρέπει να αντιμετωπίσετε αυτή την κατάσταση ως μια πρόκληση για την ικανότητά σας να αντιμετωπίσετε την κατάσταση. Με τον τρόπο αυτό θα αντιμετωπίσετε τη διαδικασία με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, η οποία θα σας επιτρέψει να μειώσετε την πηγή του άγχους.
Οι Riley και Park ζήτησαν από ένα δείγμα 284 φοιτητών να συμπληρώσουν μια σειρά από ερωτηματολόγια σε τρία χρονικά σημεία κατά τη διάρκεια μιας περιόδου τριών μηνών για να υποβάλουν μια έκθεση σχετικά με τις αντιδράσεις τους με το ίδιο, καθορισμένο από τους συμμετέχοντες, αγχωτικό γεγονός. Το γεγονός που επιλέχθηκε ζητήθηκε από τους ερευνητές να είναι «το χειρότερο, διαρκές στρεσογόνο γεγονός με το οποίο έρχεστε αντιμέτωποι» ή αυτό που ονομάζεται αλλιώς «χρόνιος» στρεσογόνος παράγοντας. Οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν το αν το συμβάν αφορούσε κάτι πραγματικά σοβαρό και αν θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να ελέγξουν το γεγονός. Τα αποτελέσματα περιελάμβαναν αξιολογήσεις για το βαθμό του άγχους και των καταθλιπτικών συναισθημάτων των συμμετεχόντων.
Το γεγονός ότι η μελέτη επέτρεψε πολλαπλές εκτιμήσεις με τη πάροδο του χρόνου έδωσε στους ερευνητές την ευκαιρία να δοκιμάσουν ένα μοντέλο συνάφειας στο οποίο έθεσαν την αντιμετώπιση που εστιάζει στο πρόβλημα εναντίον της αντιμετώπισης που εστιάζει στο νόημα, ως εναλλακτικούς τρόπους για να μειωθεί το άγχος και η κατάθλιψη.
Οι Riley και Park προέβλεψαν ότι η αντιμετώπιση που εστιάζει στην επίλυση του προβλήματος, θα είναι στην πραγματικότητα καλύτερη από ό,τι η αντιμετώπιση που εστιάζει στο νόημα στο να κάνει αυτούς τους χρόνια στρεσογόνους παράγοντες να γίνονται αντιληπτοί ως ελεγχόμενοι, και, ως εκ τούτου, πιο διαχειρίσιμοι από τους συμμετέχοντες. Παρόλο που οι συμμετέχοντες δεν ήταν σε θέση να μειώσουν το άγχος τους εξ ολοκλήρου, βλέποντας τους εαυτούς τους να είναι σε θέση να το διαχειριστούν, άρχισαν να το αντιμετωπίζουν.
Οι τύποι του άγχους που προσδιορίστηκαν από τους φοιτητές του Πανεπιστημίου του Κονέκτικατ ήταν, όπως μπορείτε να φανταστείτε, κυρίως ακαδημαϊκού χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, η μελέτη αυτή παρέχει ένα καλό πλαίσιο για να σκεφτόμαστε το είδος του άγχους που προκαλεί στη ζωή σας την αίσθηση του χάους. Οι φοιτητές πρέπει να εξισορροπήσουν τον ακαδημαϊκό τους φόρτο με τα ωράρια της εργασίας που χρειάζονται για να πληρωθούν τα δίδακτρα της σχολής, καθώς επίσης και τα προβλήματα με τους συγκάτοικους, τους γονείς και τα άλλα πράγματα που συμβαίνουν στη ζωή τους. Η αίσθηση ότι είχαν τα μέσα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων έδωσε στους μαθητές την ενέργεια που χρειάζονταν για να μειώσουν το άγχος τους.
Στη δική σας ζωή, επαναπροσδιορίζοντας ένα «χάος» ως κάτι που μπορείτε να αντιμετωπίσετε, είναι το πρώτο βήμα που χρειάζεται για να κάνετε το χάος πιο οργανωμένο. Το να ξεχνιέστε στο Facebook ή στο αγαπημένο σας βίντεοπαιχνίδι δεν θα βοηθήσει, αν και μπορεί να σας βοηθήσει να ξεχάσετε τα πράγματα για λίγο. Αντί αυτού, κάντε τα πρώτα βήματα και θα είστε σε θέση να δείτε ότι μπορείτε να ελέγξετε το χάος σας και ένα προς ένα, τα αίτια του θα εξαφανιστούν.
Η εκπλήρωση στη ζωή, δεν σημαίνει ότι τα πράγματα πηγαίνουν πάντα ομαλά. Αντί αυτού, όταν τα πράγματα είναι δύσκολα, δείτε τον εαυτό σας να κρατάει τα ηνία της διαχείρισης του χάους της ζωής σας και θα διαπιστώσετε σύντομα ότι θα κάνετε σταδιακά πολύτιμα βήματα προς τη μείωση του άγχους.
Πηγή: psychologytoday.com
Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Μπλέτσος, Ψυχολόγος, Υποψ. Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
