PsychologyNow Team

Ευτυχία, Ηδονή και Ψυχολογία, του Κωνσταντίνου Μπλέτσου

Ευτυχία, Ηδονή και Ψυχολογία, του Κωνσταντίνου Μπλέτσου

PsychologyNow Team
Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα

H σύγχρονη εποχή και η τεχνολογία μας προσφέρουν  τρόπους να εκπληρώνουμε πιο εύκολα τις ηδονιστικές μας ανάγκες. Έχουμε πληθώρα επιλογών για να καλύψουμε ακόμη και τις πιο σκοτεινές και ανομολόγητες απολαύσεις μας. Ζούμε στην εποχή του ευδαιμονισμού. Είμαστε όμως πραγματικά ευτυχισμένοι;


Ευτυχία: είναι η ψυχική ικανοποίηση του ανθρώπου, προερχόμενη από την εκπλήρωση των επιθυμιών και την επιτυχία των σκοπών του. Δεν υπάρχει μόνιμη ευτυχία, υπάρχουν μόνο στιγμές ευτυχίας (Βικιπαίδεια, 2016).

Ηδονή: θηλυκό, η ευχαρίστηση που αισθανόμαστε, όταν ικανοποιούνται οι φυσικές-βιολογικές επιθυμίες, ανάγκες ή ορμές μας (Βικιλεξικό, 2016).

Καθημερινά μιλώντας με εφήβους βρίσκομαι αντιμέτωπος με την παραπάνω σύγχυση. Η ευτυχία να συνδέεται με την ηδονή. Η ικανοποίηση με την εκπλήρωση, η συναισθηματική ικανοποίηση με την ικανοποίηση βιολογικών αναγκών.

Πολλές φορές μάλιστα δεν είναι μια απλή αιτιολογική σύνδεση στην όποια η ευτυχία κρύβεται πίσω από κάθε ηδονή, αλλά η πλήρης ταύτιση στην οποία η ευτυχία και η ηδονή είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα.

Το ζήτημα φυσικά δεν είναι ετυμολογικό. Ψυχολογικά ομιλώντας θα μπορούσαμε να υπερβούμε το νοητικό σκόπελο μιλώντας γενικά για θετικά συναισθήματα (παρότι φυσικά πίσω από την ηδονή συχνά υπάρχουν και αρνητικά).

H σύγχρονη εποχή και η τεχνολογία μας προσφέρουν τρόπους να εκπληρώνουμε πιο εύκολα τις ηδονιστικές μας ανάγκες. Το σεξ για παράδειγμα, είναι θέμα μερικών κλικ στον υπολογιστή, ενός ταιριάσματος στο tinder, μιας συνδρομής στο ashley madison, μιας συμμετοχής στα pleasure parties ή μιας τσάρκας στις φθηνές λόγω κρίσης πιάτσες του αγοραίου έρωτα, όπου η σεξουαλική επαφή κοστίζει πλέον τόσο φτηνά, όσο δυο πακέτα τσιγάρα.

Τα ίδια πάνω κάτω ισχύουν και για τις άλλες σωματικές - ηδονιστικές απολαύσεις. Το κάποτε δυσεύρετο και περιορισμένο στα στενά όρια μια συγκεκριμένης κουλτούρας χορταράκι βρίσκεται πλέον στα “περίπτερα”, η κεταμίνη, η μεθαμφεταμίνη, τα συνθετικά, ακόμη και η σπάνια άλλοτε και ακριβή πάντοτε κοκαΐνη δεν είναι πλέον προνόμιο της άρχουσας τάξης. Μπορούμε φυσικά,  αν κατέχουμε μερικές βασικές γνώσεις για το πως λειτουργεί το Deep Web και είμαστε επαρκώς ριψοκίνδυνοι να παραγγείλουμε από την οθόνη του υπολογιστή μας οποιαδήποτε ναρκωτική ουσία, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που παραγγέλουμε πίτσα ή αξεσουάρ για το κινητό μας ή ακόμη να νοιώσουμε την έκρηξη αδρεναλίνης που προκαλεί το πόκερ ή το black jack στην διαδικτυακό καζίνο, να κυνηγήσουμε μάγισσες και ξωτικά να “σκοτώσουμε” και να “σκοτωθούμε” στις επικές μάχες του Lol και του Wow.

Επομένως, έχουμε πληθώρα επιλογών για να καλύψουμε ακόμη και τις πιο σκοτεινές και ανομολόγητες απολαύσεις μας. Ζούμε στην εποχή του ευδαιμονισμού αλλά είμαστε πραγματικά ευτυχισμένοι;

Το ερώτημα όπως είδαμε είναι ετυμολογικά άτοπο, στο βαθμό που καμία σωματική ηδονή δεν εξυπηρετεί την ανάγκη μας να νοιώθουμε ευτυχισμένοι.

Μήπως όμως αν δεν είμαστε ευτυχισμένοι, είμαστε άραγε δυστυχείς;

Το συγκεκριμένο ερώτημα έχει μεγαλύτερη σημασία γιατί φρονώ πως η ικανοποίηση των ηδονών μας αποκτά επιτακτικά χαρακτηριστικά στην προσπάθεια μας  να αποφύγουμε τα αρνητικά συναισθήματα που εμφανίζονται όταν μπλοκάρονται οι δρόμοι που οδηγούν στην εκπλήρωση των επιθυμιών και την επιτυχία των σκοπών μας (δηλ. στην ευτυχία).

Επομένως ευτυχία και ηδονή φαίνεται να συσχετίζονται έμμεσως από την απουσία της πρώτης. Θα μπορούσα να υποστηρίξω μια πιο ακραία θέση που μοιάζει όμως λογική: η ευτυχία και η επιτακτική (εμμονική) αναζήτηση της ηδονής φαίνεται να είναι αντιστρόφως ανάλογα μεγέθη. Με άλλα λόγια όσο πιο ευτυχισμένοι νοιώθουμε (όσο πιο πολλές ευτυχισμένες στιγμές έχει η ζωή μας), τόσο μικρότερη είναι η ανάγκη μας να αναζητούμε επιτακτικά ηδονιστικές απολαύσεις.

Αυτή η σχέση στο μυαλό μου έχει την συγκεκριμένη και όχι την αντίστροφη κατεύθυνση (δηλαδή η πλήρης αποχή από τις ηδονιστικές απολαύσεις δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη την ευτυχία, γιατί ο προσδιοριστικός παράγοντας δεν είναι κανένας από τις δυο, άλλα τα αρνητικά συναισθήματα της απουσίας της ευτυχίας  η οποία όπως προαναφέραμε συνδέεται με σκοπούς και επιτεύγματα).

Αν η συλλογιστική μου έχει βάση η μεταμοντέρνα ουτοπία (ή μήπως δυστοπία) της χαλαρότητας, της απουσίας ορίων και της φιλοσοφίας του απόλυτου σχετιστικισμού μας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια μακριά από την Γη Χαναάν, στα σκοτεινά και ψεύτικα μονοπάτια της ηδονής που μεταμφιέζεται σε ευτυχία.

Και τι ανάγκη έχει άραγε η ηδονή να μεταμφιεστεί  σε ευτυχία; Μπορώ να φανταστώ κάποιους λόγους, ο πιο σημαντικός ίσως είναι εμπορικός. Οι έμποροι της ηδονής δεν είναι εύκολο να διαφημίσουν ηδονή (πράγμα που θα σκόνταφτε σε ηθικές αντιστάσεις και στο political correct αφήγημα των ημερών), μπορούν όμως να  διαφημίσουν “ευτυχία”, παρότι επιμελώς κρύβουν το τι είναι μια ευτυχία πλασματική.

Το χορταράκι είναι αθώο και φυσικό, η κοκαΐνη είναι το ναρκωτικό των πλουσίων και επιτυχημένων (λες και η χρήση τους έκανε τέτοιους), ο άντρας για να είναι άντρας οφείλει να έχει πάει με 30, 40 ή 100 γυναίκες (παράλληλα με άλλα 20 πράγματα που θα πρέπει οπωσδήποτε να έχει κάνει) πριν γίνει 30 ή 40 χρονών, τα κορίτσια πρέπει να είναι δίμετρα, κατά προτίμηση ξανθά και να έχουν το περίφημο Thigh Gap ανάμεσα στους μηρούς, για να είναι ευτυχισμένα ή μήπως για να έχουν πιο εύκολη πρόσβαση στις ηδονές που θα χρησιμοποιήσουν για να αντιπαρέλθουν τα αφόρητα συναισθήματα που δημιουργεί στην ζωή τους η έλλειψη νοήματος;

Λέω λοιπόν στους/στις εφήβους:

  • Είναι φυσιολογικό να έχετε σεξουαλικές επιθυμίες.
  • Είναι φυσιολογικά να πειραματίζεστε με το σώμα σας και με τις σεξουαλικές του λειτουργίες, δεν θα πάτε μάλλον στην κόλαση, ούτε θα τυφλωθείτε, όπως έλεγαν στη δική μου εποχή!
  • Είναι φυσιολογικό μεγαλώνοντας και αφού αισθανθείτε έτοιμοι, να συνάψετε ερωτικές σχέσεις.

Αλλά κάνετε στο εαυτό σας αυτή την απλή ερώτηση: Που ψάχνω, τι ψάχνω, με ποιον/ποια το ψάχνω;

Αν το ζητούμενο σας είναι η εκπλήρωση των σεξουαλικών σας αναγκών, το να κάνετε sex ενδέχεται σε κάποιο βαθμό να καλύψει τις βιολογικές σας ορμές και την σωματική ανάγκη της ηδονής. Αν εμπλέκεστε συχνά  σε σεξουαλικές σχέσεις τύπου one night stand θα μπορούσατε να ξεκλέψετε λίγη ηδονή ως φάρμακο για τα αρνητικά σας συναισθήματα. Αλλά μην κατηγορείτε το “κακό” sex γιατί δεν σας πρόσφερε ποτέ όσα δεν θα μπορούσε εξ ορισμού να σας προφέρει. Αν το ζητούμενο σας είναι η ευτυχία, συνδεθείτε με τον άλλο, ζήστε τον έρωτα, ανοιχτείτε στην εμπειρία, βιώστε τα συναισθήματα, επιτρέψτε στον εαυτό σας να πονέσει, να κλάψει, ενίοτε να απελπιστεί. Μην φοβηθείτε να πονέσετε. Να φοβάστε την αποφυγή του πόνου.

Ζήστε την ζωή σας, φτιάχνοντας σχέσεις με βάθος και νόημα, τέτοιες που μόνο η γνήσια ανθρώπινη συναισθηματική επαφή μπορεί να προσφέρει.


Συγγραφέας: Μπλέτσος Κωνσταντίνος, Υποψήφιος Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου - Ψυχολόγος 

Image Credit: Hieronymus Bosch's The Seven Deadly Sins and the Four Last Things

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...