Πώς μπορείτε να αποκτήσετε έμπνευση μέσα από τα παραδείγματα άλλων ανθρώπων.
Ας υποθέσουμε ότι αναζητάτε μια νέα προσέγγιση σε ένα δημιουργικό πρόβλημα που σας ταλαιπωρεί. Ψάχνετε για κάθε είδους ιδέα ή ακόμα και μία υποψία ιδέας, για το τι θα μπορούσατε να κάνετε.
Σερφάροντας στο διαδίκτυο ένα πρωί συναντάτε ένα άγνωστο, αλλά κάπως συγκλονιστικό, αφηρημένο σχέδιο. Εξετάζοντας με προσοχή το παράξενο σχέδιο, και χωρίς ακόμη να είστε σίγουροι για το σημαίνει η περίεργη εικόνα, αποφασίζετε ξαφνικά να την αντιγράψετε. Με το μολύβι στο χέρι, ξεκινάτε να δουλεύετε, κοιτάζοντας το άγνωστο σχέδιο ξανά και ξανά, προσπαθώντας να αναπαράγετε όσο καλύτερα μπορείτε, πιστά και με ακρίβεια, την εικόνα που βρίσκεται μπροστά σας. Θα σας βοηθήσει αυτή η έντονη άσκηση αντιγραφής να λύσετε το δημιουργικό σας πρόβλημα; Ή μήπως, αντιθέτως, θα σας εμποδίσει να κάνετε κάποια δημιουργική πρόοδο; Θα μπορούσε η αντιγραφή ενός αγνώστου σχεδίου να σας βοηθήσει να κάνετε μία δική σας δημιουργία; Ή μήπως, με αυτόν τον τρόπο μπορεί να περιορίσετε τη δημιουργική σας αντίληψη και την εκφραστικότητα;
Ψάχνοντας απάντηση μόνο σε αυτή την ερώτηση, δύο ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Τόκυο, διαπίστωσαν πρόσφατα ότι η αντιγραφή ενός αγνώστου έργου τέχνης, ενίσχυσε σημαντικά την επόμενη ανεξάρτητη δημιουργία σχεδίων των συμμετεχόντων στην έρευνα.
Οι συμμετέχοντες στη μελέτη, οι οποίοι ήταν φοιτητές (προπτυχιακοί χωρίς επαγγελματική εκπαίδευση στον τομέα της τέχνης) χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Η μία ομάδα κλήθηκε να δημιουργήσει τα δικά της πρωτότυπα και δημιουργικά σχέδια με βάση πραγματικά αντικείμενα, τα οποία ήταν ειδικά τοποθετημένα στο δωμάτιο, όπως ένα κοχύλι ή ένα φυτό σε γλάστρα. Το έκαναν δύο φορές, σε ξεχωριστές μέρες, δημιουργώντας δύο αντίστοιχα σχέδια. Η δεύτερη ομάδα την πρώτη μέρα κλήθηκε αντίθετα, να αντιγράψει προσεκτικά ένα αφηρημένο σχέδιο από ένα κοχύλι ή ένα φυτό στις γλάστρες. Στη συνέχεια, τη δεύτερη ημέρα, όπως και στην πρώτη ομάδα, τους ζητήθηκε να δημιουργήσουν τα δικά τους πρωτότυπα και δημιουργικά σχέδια με βάση πραγματικά αντικείμενα στο δωμάτιο.
Η δεύτερη ομάδα «αντιγραφής» πέτυχε πιο δημιουργικά αποτελέσματα, όπως αξιολογήθηκαν από δύο ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες. Τα τελικά σχέδια από την ομάδα αντιγραφής κρίθηκαν ως καλύτερα στην καινοτομία, στην αισθητική έκφραση και σαν πιο εκφραστικά της ατομικότητας από εκείνα των μαθητών που δεν έκαναν την αντιγραφή.
Και αυτή δεν ήταν η μοναδική διαπίστωση της έρευνας. Μια παρόμοια σημαντική αύξηση της επακόλουθης δημιουργικότητας στο σχέδιο, παρατηρήθηκε και όταν άλλες ομάδες μαθητών κλήθηκαν να αντιγράψουν ένα άγνωστο ημιαφηρημένο σχέδιο, αλλά δεν είχε τα ίδια αποτελέσμαστα όταν αντέγραφαν ένα εξαιρετικά ρεαλιστικό σχέδιο.
Η αντιγραφή ήταν λοιπόν που ενίσχυσε τη δημιουργικότητά τους ή υπάρχει κάτι περισσότερο από αυτό; Σκεφτείτε τι συνέβη όταν σε μια άλλη ομάδα φοιτητών στη μελέτη δεν δόθηκε κανένα έργο αντιγραφής, αλλά τους δόθηκε περίπου το ίδιο χρονικό διάστημα (περίπου 20 λεπτά) για να παρατηρήσουν το ίδιο αφηρημένο σχέδιο ενός φυτού σε γλάστρα ή κοχύλια. Από την ομάδα αυτή ζητήθηκε να δουν προσεκτικά το σχέδιο, σκεπτόμενοι σε ποια μέρη των αντικειμένων ο καλλιτέχνης έδωσε προσοχή και τι ήθελε να εκφράσει ο καλλιτέχνης με αυτό το σχέδιο. Αυτή η ομάδα έδειξε επίσης μία σημαντική βελτίωση στη δημιουργικότητα.
Γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό;
Γιατί η πράξη της αντιγραφής (ή ο χρόνος που ξοδεύεται για την προσεκτική παρατήρηση) ενός αφηρημένου ή ημιαφηρημένου σχεδίου ενός άλλου καλλιτέχνη, συμβάλλει στην ενίσχυση της δημιουργικότητας και της εκφραστικότητας;
Μία πρώτη απάντηση μας δόθηκε από όσα είπαν οι συμμετέχοντες όσο ζωγράφιζαν (μια ανάλυση των μεταγραφέντων πρωτόκολλων σκέψης) και επίσης από αναδρομικές συνεντεύξεις που διεξήχθησαν με τους συμμετέχοντες στη συνέχεια. Η ομάδα που δεν έκανε την αντιγραφή, εστίασε κυρίως στην προσπάθεια να καταγράψει ρεαλιστικά το σχήμα των αντικειμένων. Η ομάδα όμως που έκανε την αντιγραφή είχε πιο ποικίλους και εμπεριστατωμένους στόχους, όπως την προσπάθεια να απεικονίσουν τη ζωντάνια του αντικειμένου ή της υφής του ή τον τρόπο που τους έκανε να νιώσουν.
Αυτά τα ευρήματα της μελέτης, υποδεικνύουν ότι η εμπειρία της προσπάθειας να αντιγράψουν ένα άγνωστο αφηρημένο σχέδιο, άλλαξε τη νοητική αντίληψη των συμμετεχόντων για το τι ακριβώς είναι το σχέδιο. Ουσιαστικά, επέκτεινε την προσπάθεια κατανόησή τους για το τι είναι ώστε να καταφέρουν να το σχεδιάσουν.
Αυτό είναι κάτι διαφορετικό.
Τώρα όμως που βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο, δεν ακούμε συχνά ότι η επεξεργασία παραδειγμάτων, μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα στις δημιουργικές φιλοδοξίες μας; Δεν υπάρχει μεγάλο μέρος έρευνας σχετικά με τη «σταθεροποίηση του σχεδιασμού» με τα αρνητικά αποτελέσματα που δημιουργούνται όταν κάποιος βλέπει παραδείγματα πριν από μια δημιουργική προσπάθεια; Δεν είναι γνωστό ότι τα παραδείγματα είναι κακά για την καινοτόμο σκέψη;
Το ερώτημα του πότε και αν η εξέταση των παραδειγμάτων θα βοηθήσει τις δικές μας δημιουργικές διαδικασίες είναι περίπλοκη. Είναι αλήθεια ότι υπάρχει η απειλητική πιθανότητα της «σταθεροποίησης του σχεδιασμού», αλλά υπάρχει επίσης και ένας μετρητής και μία πιο αισιόδοξη πιθανότητα της «σχεδιαστικής έμπνευσης». Είναι απίθανο να υπάρχει ένας απλός αυστηρός και γρήγορος κανόνας που να ταιριάζει σε όλες τις περιπτώσεις.
Παρ’ όλο που πολλοί παράγοντες μπορεί να παίζουν ρόλο, μια σημαντική πτυχή που μπορεί να συμβιβάσει μερικές από αυτές τις μελέτες έχει να κάνει με το πόσο προσεκτικά και βαθιά διερευνάμε ένα παράδειγμα και με την άγνοια του παραδείγματος. Σε πολλές από τις εργαστηριακές μελέτες που δείχνουν τη σταθεροποίηση του σχεδιασμού, τα παραδείγματα παρουσιάζονται αρκετά εν συντομία, συχνά μόνο για 1 ή 2 λεπτά, και πολλές μελέτες χρησιμοποιούν κοινά παραδείγματα. Αντίθετα, στη μελέτη σχεδίασης του Πανεπιστημίου του Τόκυο, οι φοιτητές που αντέγραφαν το αφηρημένο άγνωστο σχέδιο ξόδεψαν κατά μέσο όρο περίπου 20 λεπτά αντιγράφοντας τις εικόνες.
Δημιουργικότητα μέσω της «επιβράδυνσης»
Όταν κοιτάμε και παρατηρούμε προσεκτικά, δίνουμε στον εαυτό μας το χώρο, το χρόνο και την άδεια για πραγματική παρατήρηση και έτσι δημιουργείται ένα βασικό ενεργό στοιχείο το οποίο μας επιτρέπει να δημιουργούμε ιδέες που είναι πιο καινοτόμες, πιο ελκυστικές και πιο δημιουργικές.
Αυτή η έμφαση στην προσεκτική παρατήρηση διασταυρώνεται με αυτό που γνωρίζουμε για τον καλύτερο τρόπο εισαγωγής επιθυμητών παραλλαγών στις ενέργειές μας και στη σκέψη μας. Μπορεί να είναι καλό να τον αλλάξετε. Πώς μπορούμε να εισάγουμε καλύτερα την παραγωγική μεταβλητότητα στις δημιουργικές διαδικασίες μας; Μπορούμε να επανεξετάσουμε την δημιουργικότητα για να πάρουμε έμπνευση για την αλλαγή.
Μια απλή προσέγγιση είναι να μειώσουμε τους ρυθμούς μας. Οι συνήθειες και οι σωστά μαθημένες ρουτίνες εκτελούνται γρήγορα και με ελάχιστη προσπάθεια. Η σκόπιμη παραλλαγή μπορεί να απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια ή μεγαλύτερο περιθώριο χρόνου και χώρου. Όταν μας δίνεται επιπλέον χρόνος, μερικές φορές ακόμη και λίγα δευτερόλεπτα, μπορεί να προκύψουν νέες εναλλακτικές προσεγγίσεις ή ταξινομήσεις. Μερικές φορές μπορεί να κάνουμε αιφνιδιαστικές συνηθισμένες κρίσεις που, αν τις σκεφτούμε μόνο μια στιγμή, θα φαίνονται ασυνήθιστες ή αδικαιολόγητα εγκλωβιστικές.
Πράγματα που πρέπει να σκεφτούμε:
- Μήπως προσπερνάτε τα παραδείγματα πολύ γρήγορα; Μήπως πρέπει να επιβραδύνετε και να κατανοήσετε βαθύτερα τον πλούτο και τις λεπτομέρειες ενός ή μερικών άγνωστων παραδειγμάτων;
- Ποιος είναι ο καλύτερος ρυθμός για την εξερεύνησή σας;
- Υπάρχει πιθανότητα αν προσπαθήσετε πρώτα να κάνετε (αντιγράψετε) αυτό που κάποιος άλλος έχει κάνει, να είναι ένα καλό εργαλείο εξάσκησης για εσάς, το οποίο έμμεσα και παράδοξα θα μπορούσε να επεκτείνει τις δικές σας μοναδικές δεξιότητες ώστε να παρατηρήσετε και να εκφράσετε τις δικές σας ιδέες;
- Είστε βέβαιοι ότι επιλέγετε παραδείγματα που βρίσκονται στο σωστό επίπεδο αφαίρεσης; Τα παραδείγματα σας είναι αρκετά άγνωστα; Σας προκαλούν αρκετά; Αφήνουν άφθονο χώρο για να μπορείτε εσείς να τα ερμηνεύσετε και να προσθέσετε πράγματα;
Πηγή: psychologytoday.com
Απόδοση: Νικόλας Παύλου, Ψυχολόγος
