Πώς αποκαλούμε τη ζωή ως «δώρο», αφού είναι δεδομένο ότι κάποιος θα την πάρει τη στιγμή που αποφασίζει, χωρίς ποτέ να ερωτηθούμε. Κι αν αυτό το γνωρίζαμε εξ ’αρχής, θα είχαμε το δικαίωμα να δεχτούμε ή να απορρίψουμε αυτό το λεγόμενο «δώρο»;
Η ζωή, μεγάλο δώρο. Είναι όντως όμως ένα δώρο; Από παιδιά μας έφερναν οι γονείς, οι συγγενείς, οι νονοί κι οι φίλοι μας δώρα σε γιορτές, σε γενέθλια, Χριστούγεννα και Πάσχα. Μικρά, μεγάλα, ιδιαίτερα, απλά, κάθε λογής που λέμε. Θυμάστε όλοι, υποθέτω, με τι χαρά ανοίγατε το περιτύλιγμα και με τι πλατύ χαμόγελο ξεκινούσατε να ασχολείστε με το νέο σας απόκτημα. Θυμάστε, εντούτοις, ποτέ αυτό να σας το πήραν μετά από ένα διάστημα πίσω;
Πώς αποκαλούμε τη ζωή ως «δώρο» λοιπόν, αφού είναι δεδομένο ότι κάποιος θα την πάρει τη στιγμή που αποφασίζει, χωρίς ποτέ να ερωτηθούμε. Κι αν αυτό το γνωρίζαμε εξ ’αρχής, θα είχαμε το δικαίωμα να δεχτούμε ή να απορρίψουμε αυτό το λεγόμενο «δώρο»; Κατά τη γνώμη μου, το πιο αντιπροσωπευτικό νόημα αυτού του «δώρου» δεν είναι η ίδια η ζωή μας ως βιολογική ύπαρξη αλλά το γεγονός ότι απλά «γνωρίζουμε ότι δεν γνωρίζουμε τίποτα» όπως είπε κι ο Σωκράτης κι ότι όλα είναι αναπάντεχα.
Το βασικό στοιχείο που διαφεύγει του ελέγχου μας είναι η ύπαρξη η δική μας και των άλλων. Τη δεδομένη στιγμή, το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι βρισκόμαστε πιθανόν ασφαλείς σ’ έναν συγκεκριμένο χώρο, περιβαλλόμενοι από συγκεκριμένα άτομα, διαβάζουμε το συγκεκριμένο άρθρο κι ακούμε συγκεκριμένους ήχους. Κι αυτό είναι που μας δίνει τη σιγουριά που χρειαζόμαστε αλλά, απλά τη συγκεκριμένη αυτή τη στιγμή.
Διότι ουδέν μονιμότερον κι ασφελέστερον του παρόντος. Αλήθεια, μπορεί κανείς να προβλέψει ακριβώς τι θα γίνει τα επόμενα πέντε λεπτά; Η απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι. Κι ίσως να είναι και καλύτερα έτσι. Φανταστείτε έστω για μια στιγμή να γνωρίζατε τι μπορεί να γίνει στον καθένα μας στο άμεσο μέλλον. Καταλήγει τρομακτικό και μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει σε εμμονικές σκέψεις.
Όταν λοιπόν το μόνο σίγουρο κάθε στιγμής είναι η ύπαρξη ορισμένων ανθρώπων και πραγμάτων, το κύμα που έρχεται ορμητικά και σκάει πάνω στον βράχο με τέτοια δύναμη που τον γδέρνει, εάν δεν τον σπάσει, είναι μία και μοναδική λέξη. Και το όνομα αυτής: Απώλεια. Η απώλεια δεν κοιτάζει σημαντικά κι ασήμαντα, έμψυχα κι άψυχα.
Απλά εμφανίζεται ως ανεμοστρόβιλος και διαλύει. Γελάει μπροστά στα ποιήματα της αγάπης, μπροστά στα αισθήματα των ανθρώπων και δη μπροστά στις προσδοκίες. Και ξέρετε ποιο είναι το χειρότερο; Το γέλιο της είναι υπόκωφο, σαρκαστικό και μοχθηρό. Δεν το ακούμε. Με το που ηχήσει αισθανόμαστε απλώς το κάρφωμα στην ψυχή μας και την ανατριχίλα στο σώμα μας.
Διαβάστε σχετικά: Απώλεια: Όταν χάνεις κάποιον που αγαπάς
Μα πώς αλλιώς, αφού αγαπιούνται οι άνθρωποι... Ο Ελύτης υμνεί την αγάπη στο ‘’Μονόγραμμα’’. Πριν την απώλεια. Η απώλεια μπορεί να συμβεί και σε αντικείμενα και σε ανθρώπους. Απώλεια είναι να χάσω τα κλειδιά μου, το αμάξι μου, ένα πράγμα που έχει σημασία για εμένα. Εκεί, βιώνω αυτό καθ’ αυτό το αίσθημα της απώλειας με την στυγνή σημασία της έννοιας.
Χάνω κάτι, λυπάμαι γι’ αυτό αλλά… μπορώ να το αντικαταστήσω. Για παράδειγμα, εάν χάσω τα κλειδιά μου αρχικά ίσως πανικοβληθώ γιατί δεν θα μπορώ να μπω στο σπίτι μου. Όμως, μόλις σκεφτώ λογικά θα τρέξω να βγάλω ένα καινούριο ζευγάρι και το πρόβλημα θα λυθεί. Επομένως, εδώ μιλάμε για απώλεια-πρόβλημα-λύση.
Η σημαντικότερη, όμως, έκφραση της απώλειας είναι η ανθρώπινη. Η απώλειας ενός ανθρώπου δεν είναι τόσο απλή. Αρχικά, χάνουμε έναν άνθρωπο απ’ τη ζωή μας απλά ως πρώην φίλο, πρώην συνάδελφο ή πρώην σύντροφο. Σε αυτή την περίπτωση σαφώς κι έπονται ορισμένα στάδια τα οποία είναι η λύπη, η άρνηση, ο θυμός κι η αποδοχή, παλλόμενα όμως συνήθως σ’ ένα φυσιολογικό τέμπο και με ορισμένη διάρκεια χρόνου.
Σ’ έναν τέτοιο χωρισμό, ο άνθρωπος περνάει απ’ τα παραπάνω στάδια, ζει το απαιτούμενο «πένθος» του και συνεχίζει παρακάτω γιατί ξέρει πως αυτή η οποιαδήποτε σχέση έπρεπε να λήξει, καθώς υπήρχαν λόγοι που δεν ευνοούσαν τη συνέχισή της. Επομένως, η απώλεια εδώ χαρακτηρίζεται από ήπια μορφή.
Μελωδία βαριάς μουσικής κλίμακας (αν το ακούγαμε από ένα πιάνο) εντοπίζονται στην απώλεια με την μορφή του θανάτου. Ο θάνατος είναι το αναπόφευκτο στη ζωή μας, το ξερό λιβάδι που βλέπουμε από μακριά και ξέρουμε ότι εκεί θα φτάσει το τρένο αλλά μέχρι να φθάσουμε κοιτάμε έξω απ’ το παράθυρο τις κόκκινες τουλίπες δίπλα στις χαριτωμένες μαργαρίτες κι αναπνέουμε το δροσερό αεράκι με την ανοιξιάτικη ευωδία.
Στην περίπτωση του θανάτου, ο άνθρωπος ακολουθεί τα ίδια στάδια του πένθους τα οποία στον καθένα διαρκούν περισσότερο ή λιγότερο. Τα κύρια ζητούμενα σε τέτοια κατάσταση είναι η αποδοχή της απουσίας του προσώπου και στη συνέχεια, εφόσον αυτό επιτευχθεί, η μεταφορά των συναισθηματικών δεσμών που είχαμε με αυτό το πρόσωπο σε άλλα νέα ή ήδη υπάρχοντα. Προσέξτε όμως, η συναισθηματική αυτή μεταφορά δεν σημαίνει ότι παύουμε να θυμόμαστε αυτό το πρόσωπο αλλά ότι αποδεσμεύουμε το μυαλό μας και παίρνουμε δύναμη να συνεχίσουμε.
Πόσες απώλειες άραγε να βιώνουμε στη ζωή μας; Ο αριθμός είναι αλήθεια αμέτρητος. Απώλειες πραγμάτων, απώλειες ανθρώπων. Δεν ερωτόμαστε και δεν πρόκειται. Το μόνο που έχουμε δικαίωμα να κάνουμε είναι να επιλέξουμε ποιες απώλειες θα τις εναποθέσουμε απλά στο μυαλό μας και κάποια στιγμή θα περάσουν στη λήθη- κι αυτό γιατί οι ίδιοι το έχουμε επιθυμήσει- και ποιες θα τις κρύψουμε μέσα στην ψυχή μας απ’ όπου δεν πρόκειται να φύγουν ποτέ.
Μια απώλεια μας διαλύει όπως ο δυνατός άνεμος την παπαρούνα που της πληγώνει τα πέταλα. Όμως, η απώλεια είναι αναπόσπαστα δεμένη με το αναπάντεχο στη ζωή μας το οποίο είναι και το «δώρο» μας. Κι επειδή δεν μπορούμε να αρνηθούμε αυτό το δώρο, ας θυμόμαστε ότι μια παπαρούνα ακόμα κι αν χάσει τα πέταλά της θα πετάξει καινούρια αντικρίζοντας τον ήλιο.
Συγγραφέας: Τζατζαδάκη Ματρώνη, Φιλόλογος-Γλωσσολόγος, Φοιτήτρια Ψυχολογίας ΑΠΘ
