Αν αποφασίζαμε όμως να δώσουμε αξία στην εσωτερική μας ζωή, τις ενδόμυχες σκέψεις, βαθιές επιθυμίες, ενοράσεις, και προσφέραμε στον εαυτό μας κάθε πρωΐ πέντε λεπτά ηρεμίας, αφιερωμένα στην ενθύμηση των ονείρων μας, τότε θα διαπιστώναμε ότι οι ονειρικές εικόνες θα ανέβαιναν σιγά σιγά στην επιφάνεια της προσοχής μας, κάθε μέρα όλο και περισσότερες, όλο και πιο ζωντανές.
Πριν από χρόνια η ζωή μου έδειχνε να έχει εισέλθει σε ένα αδιέξοδο. Περνούσα μια κρίση νοήματος και αξιών. Η εργασία μου μού φαινόταν ανούσια, αποκομμένη από την υπόλοιπη ύπαρξή μου, χωρίς να είναι σε θέση να καλύψει τις ανάγκες μου ως ολοκληρωμένου ανθρώπου. Εργαζόμουν μόνο και μόνο για να συντηρηθώ υλικά.
Αυτή η κρίση ήταν σαν μια βαριά αρρώστια. Ήμουν σαν ξένο σώμα μες το σώμα μου. Κατηγορούσα τον εαυτό μου για αυτήν την κατάσταση, έλεγα πως είχα αποτύχει να θέσω στόχους στην ζωή που θα ήταν σε θέση να με προάγουν, ήξερα πως δεν πραγμάτωνα την προσωπικότητά μου.
Ένιωθα σαν αμαρτωλός, όχι με την έννοια που δίνει η θρησκεία δηλαδή σαν κάποιος που παρέβαινε τους συμβατικούς κανόνες της ηθικής. ΄Οχι, πιο πολύ μου φαινόταν ότι είχα αστοχήσει προδίδοντας τον εαυτό μου.
Ταυτόχρονα νοσούσε και η κοινωνία γύρω μου. Πόλεμοι, αρρώστιες, κοινωνικές αντιθέσεις, βία, υποβάθμιση του περιβάλλοντος συνέθεταν ένα καφκικό σκηνικό, ή έκβαση του οποίου δεν ενέπνεε καμμία αισιοδοξία. Ήθελα να φωνάξω, να προειδοποιήσω, να βοηθήσω αλλά κανείς δεν ενδιαφερόταν να με ακούσει. Ήμουν αποξενωμένος από το περιβάλλον μου, δεν μπορούσα να επικοινωνήσω. Έβλεπα τους ανθρώπους να υποφέρουν αλλά δεν ήξερα πώς να φανώ χρήσιμος.
Τοτε πέρασε για πρώτη φορά από το μυαλό μου η ιδέα να γίνω θεραπευτικός σύμβουλος. Όμως τι έπρεπε να κάνω;
Εκείνες τις ημέρες έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο του Edward Tick, ενός αμερικανού ψυχοθεραπευτή που οργάνωνε προσκυνήματα σε αρχαιολογικούς τόπους στην Ελλάδα και αλλού, ακολουθώντας με τους συνοδοιπόρους του τις διαδρομές των μύθων που ήθελαν να ξαναζωντανέψουν στις καρδιές των, επιζητώντας την επαφή με το αρχέτυπο του Ασκληπιού, περιμένοντας το θεραπευτικό όνειρο και την ίαση από τις νόσους του σημερινού κόσμου.
Αποφάσισα να επισκεφτώ και εγώ την Επίδαυρο, το μεγαλύτερο Ασκληπιείο της αρχαιότητας. Με «άγνοια κινδύνου» προετοιμάστηκα όσο καλύτερα μπορούσα και ξεκίνησα το ταξίδι μου προς τη γή της Αργολίδας, ένα ταξίδι που χωρις να το ξέρω θα άλλαζε την ζωή μου ριζικά.
Η Επίδαυρος βρίσκεται στην αγκαλιά μιας εύφορης και καταπράσινης κοιλάδας που περιβάλλεται από τα βουνά της Αργολίδας. Αν εξαιρέσουμε την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου που πηγαινοέρχονταν τουριστικά λεωφορεία όλη η περιοχή ήταν βυθισμένη σε μια γαλήνια ατμόσφαιρα.
Κάθησα κάτω από την σκιά ενός δέντρου, έκλεισα τα μάτια και άφησα το τιτίβισμα των πουλιών να με μεταφέρει πέρα από κάθε άγχος της καθημερινότητας, πέρα από κάθε πίεση χρόνου και σκέψεων πίσω στην αρχαιότητα όπου γυμνοπόδαροι ικέτες, ντυμένοι στα λευκά, συγκεντρώνονταν σε ιαματικές πηγές και αίθουσες μαλάξεων, θυσίαζαν στους βωμούς περιμένοντας να γίνουν δεκτοί στο άβατον.
Αφού διαλογίστηκα και κατέκτησα την εσωτερική μου ηρεμία περιδιάβηκα τον χώρο, έψαξα τα απομεινάρια των ναών, εξέτασα αρχαίες αίθουσες ψυχοθεραπείας, όπου οι ασθενείς ανέφεραν τα συμπτώματα και τα όνειρά τους στους ιερείς-ιατρούς, αναζήτησα τις διαδρομές των νερών που έμοιαζαν να έχουν στερέψει, κατευθύνθηκα στην αρχαία Θόλο και το Εγκοιμητήριο.
Παρατήρησα τα ανάκλιντρα που βρίσκονταν κάτω από το επίπεδο του εδάφους, σε ένα υπόγειο σαν γήϊνη μήτρα ή τάφος και για μια στιγμή με διαπέρασε ένα σύγκρυο. Όμως γρήγορα συνήλθα και βάδισα προς τον ναό του Απόλλωνος. Εκεί ανέπεμψα τον Ορφικό ύμνο ζητώντας να γίνω δεκτός κι εγώ ως ικέτης.
Ύστερα πήρα τον δρόμο για το ξενοδοχείο. Ήταν τέλη Νοεμβρίου, ο Οφιούχος μεσουρανούσε και σκοτάδι βαρύ είχε καλύψει από νωρίς στο Λιγουριό, όπου βρίσκονταν το κατάλυμά μου. Εκείνο την βράδυ, όπως και καθ’ όλη την εβδομάδα, έφαγα ελαφρά, λούστηκα, καθαρίστηκα και έπεσα για ύπνο.
Την νύχτα είδα πως στεκόμουν μπροστα σε ένα καθρέφτη. Παρατηρούσα σιωπηλός το είδωλό μου. Θυμήθηκα το περίφημο απόσπασμα 101 του Ηράκλειτου. «Εδιζησάμην εμεωυτόν», δηλαδή «εξέτασα προσπαθώντας να ανεύρω τον λόγο της ίδιας μου της ύπαρξης.
Μέχρι που ακούστηκε μια φωνή: Όποιος θέλει να γίνει γιατρός ψυχών ας γιατρέψει πρώτα την δική του ψυχή.
Και μετά από λίγο η ίδια η φωνή με ρωτούσε: Θέλεις να σπουδάσεις Ιπποκράτεια ιατρική;
Τώρα πια ήξερα τι να κάνω. Ορισμένοι δεν θα συμφωνήσουν. Όμως ο C.A.Meier, φίλος και συνάδελφος του Jung, λέει: Μόνον όταν τα όνειρα θεωρούνται μεγάλης αξίας μπορούν να έχουν μεγάλη επιρροή.
Μερικές απο τις πιο συχνές απαντήσεις που παίρνω όταν μιλάω με τους ανθρώπους για τα όνειρά τους είναι:
Θα ήθελα πολύ να βρω το νόημα των ονείρων μου, αλλά αυτό τον καιρό δεν βλέπω παρά ελάχιστα, ή ξέρω ότι την νύχτα ονειρεύομαι, όμως το πρωΐ που ξυπνάω θυμάμαι τα όνειρά μου μόνο αποσπασματικά, και αυτό που θυμάμαι είναι ακατανόητο και συγκεχυμένο.
Το φαινόμενο είναι χαρακτηριστικό και αποτελεί προϊόν της αντίληψής μας ότι η ζωή που διάγουμε κατά την εγρήγορση, με όλες τις περισπούδαστες ασχολίες και τις φαντασιακές υποκαταστάσεις που την διακρίνουν, είναι σημαντικότερη από την ανάπαυση και την ίαση που μόνο ο ύπνος μπορεί να μας προσφέρει.
Η δραστηριότητα της ημέρας ταυτίζεται με την συνειδητότητα, πιστεύουμε ότι έχουμε τον έλεγχο των πραγμάτων, εργαζόμαστε, δημιουργούμε, ενώ αντίθετα ο ύπνος ισοδυναμεί με την απώλεια της βουλήσεως, με την συνθηκολόγηση μπροστά στην ασυνειδησία και τον θάνατο.
Μήπως όμως τα πράγματα είναι όπως υποστηρίζει ο Ηράκλειτος, ότι δηλαδή «ο άνθρωπος την νύχτα ανάβει μέσα του ένα φώς, ενώ όταν είναι ξύπνιος κοιμάται;»
Είναι στ’ αλήθεια συνειδητές οι πράξεις μας, εκδήλωση της πνευματικής μας ελευθερίας, ή μήπως συνιστούν πιο πολύ παρορμήσεις, αντανακλαστικές και προβλέψιμες αντιδράσεις σε εξωτερικά ερεθίσματα, τα οποία πυροδοτούν βαθύτερους και γι’ αυτό ασυνείδητους μηχανισμούς, κάτι σαν τα προγράμματα λογισμικού των μηχανών; Και αν δεν είναι έτσι, τότε πώς κατορθώνουν οι κυβερνώντες να επιβάλλουν μια παγκόσμιο δικτατορία, χωρίς τυπικές απαγορεύσεις και εξαναγκασμούς, κινώντας αόρατα νήματα, σαν να είμασταν άβουλα πλάσματα;
Ο Ηράκλειτος είναι βέβαιος: οι κοινοί άνθρωποι δεν έχουν συνείδηση του τι κάνουν στον ξύπνιο τους, όπως λησμονούν όσα είδαν στον ύπνο τους.
Αφού λοιπόν οι περισσότεροι τουλάχιστον άνθρωποι επιδιώκουν την επιβεβαίωση μέσω των υλικών αποκτημάτων τους ή έστω μέσω των ασχολιών τους, πράγμα που μπορεί να υλοποιηθεί μόνο κατά την εγρήγορση, φυσικό είναι η πρώτη τους σκέψη το πρωΐ να περιστρέφεται γύρω από τις εκκρεμότητες που πρέπει να διευθετηθούν, γύρω από την βάσανο της καθημερινής οσφυοκαμψίας μπροστά σε προϊσταμένους, γύρω από τον χρόνο που κινείται ασταμάτητα, λες και είναι μια απόλυτη πραγματικότητα, αυθύπαρκτη χωρίς να επιδέχεται την δική τους συμμετοχή.
Ένα δευτερόλεπτο είναι αρκετό. Σαν σεισμός εισβάλλουν τα άγχη της ημέρας στον νού και απωθούν την μνήμη των νυκτερινών εικόνων. Το ξυπνητήρι ηχεί δαιμονισμένα, οι άνθρωποι πετάγονται από το κρεβάτι και ο αγώνας αρχίζει.
Διαβάστε σχετικά: Ονειρευόμαστε για να ξεχάσουμε, και για να θυμηθούμε: η ονειρική νευροβιολογία
Μία γυναίκα, ζητώντας να γίνει δεκτή σε ένα σεμινάριο ανάλυσης ονείρων που προσέφερα, μου είπε με μια πνοή: Πιστεύω ότι τα όνειρα είναι σημαδιακά, άλλωστε η μητέρα μου το είχε δεί στον ύπνο της όταν με γέννησε, και θέλω να με βοηθήσεις να καταλάβω τι σημαίνουν, αλλά για μένα ο ύπνος είναι χάσιμο χρόνου. Είναι περιττό να τονίσω ότι η γυναίκα αυτή έκανε τρεις δουλειές, ήταν όλη ημέρα σε μια ασταμάτητη κινητικότητα, κοιμόταν ελάχιστες ώρες και είχε ανεξήγητους πόνους σε όλο της το σώμα.
Αν αποφασίζαμε όμως να δώσουμε αξία στην εσωτερική μας ζωή, τις ενδόμυχες σκέψεις, βαθιές επιθυμίες, ενοράσεις, και προσφέραμε στον εαυτό μας κάθε πρωΐ πέντε λεπτά ηρεμίας, αφιερωμένα στην ενθύμηση των ονείρων μας, τότε θα διαπιστώναμε ότι οι ονειρικές εικόνες θα ανέβαιναν σιγά σιγά στην επιφάνεια της προσοχής μας, κάθε μέρα όλο και περισσότερες, όλο και πιο ζωντανές.
Ο κόσμος μας είναι ένας κόσμος δυαδικότητας, υπάρχει ο ουρανός και η γή, η ύλη και το πνεύμα, η ζωή και ο θάνατος, το φως και το σκοτάδι. Αυτό είναι μια νομοτέλεια από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει κανένα ενσαρκωμένο όν. Η διπολική σκέψη όμως, αυτό που κοινώς ονομάζουμε σκέψη σε άσπρο – μαύρο, είναι περιοριστική και η επιστήμη της ψυχολογίας την κατατάσσει στα γνωσιακά λάθη.
Κάθε καλλιτέχνης φωτογράφος ή χαράκτης μπορεί να μας βεβαιώσει ότι η αξία του έργου του εξαρτάται από το πλήθος των διαβαθμίσεων του γκρίζου που περιέχει. Ας μην ξεχνάμε ότι για να υπάρξει ροή ηλεκτρισμού χρειάζεται εκτός από τον θετικό και ο αρνητικός πόλος, όπως χρειάζεται ένας άνδρας και μια γυναίκα για να γεννηθεί ένα παιδί.
Ίσως, όταν ερχόμαστε στην ζωή, να έχουμε ακόμα ενεργοποιημένα πολλά χαρίσματα, μεταξύ των οποίων και την δυνατότητα αντίληψης του αόρατου. Είναι κάτι παραπάνω από σίγουρο ότι η ανατροφή των παιδιών και η γενικότερη εκπαίδευση των καιρών μας συμβάλλει τα μέγιστα στην διαμόρφωση μίας μονοδιάστατης θεώρησης, θεοποιώντας τον ορθολογισμό, τον υλισμό και τον θετικισμό, και κυρίως μην έχοντας την ειλικρίνεια να παραδεχτεί ότι τα παραπάνω δεν είναι κατ’ ανάγκην και εξ αντικειμένου αδιαμφισβήτητα συστατικά της επιστήμης, αλλά μόνον φιλοσοφικά ρεύματα και επομένως παραμένουν ανοικτά στην συζήτηση και την κρίση καθενός.
Κάποτε γνώρισα μία ζωγράφο που μου εκμυστηρεύθηκε ότι ως παιδάκι έβλεπε αγγέλους στο δωμάτιό της να της χαμογελούν. Άρχιζε να τους ζωγραφίζει και έδειχνε τις ζωγραφιές στην μητέρα της. Εκείνη θύμωνε, τις έσκιζε και την τελευταία φορά μάλιστα χαστούκισε δυνατά την κόρη της.
Από τότε η μικρή, αν και μέσα της ήταν απολύτως βέβαιη ότι δεν είχε ψευδαισθήσεις και ότι πραγματικά είχε δει τον άγγελο, έπαψε να μιλάει για την εμπειρία της μέχρι που σταμάτησε να την βιώνει. Συνέχισε όμως να ζωγραφίζει και έγινε μία επιτυχημένη καλλιτέχνις. Ως προς αυτό τουλάχιστον ο αγγελιαφόρος δεν την είχε ξεγελάσει.
Αξίζει να επαναλάβουμε αυτό που τόνιζε ο C.G.Jung, ότι δηλαδή κάνουμε το πάν για να εξοστρακίσουμε το ανεξήγητο και το παράλογο, το αμφίσημο όσο και τρομακτικό από τον πολιτισμό μας. Θέλουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας ορθολογιστές.
Στην πραγματικότητα δεν εξαφανίζουμε, αλλά απωθούμε το παράλογο στο βάθος της ψυχής μας. Με κάθε παγκόσμιο πόλεμο όμως που διεξάγουμε με τα τελειότερα τεχνολογικά μέσα εξολοθρεύοντας εκατομμύρια ανθρώπους το παράλογο προβάλλει από την κρυψώνα του και σκορπίζει την καταστροφή.
Σημειωτέον ότι ο Jung ήταν αρχικά μαθητής του S.Freud και προοριζόταν για να τον διαδεχτεί. Διεφώνησε όμως με τον δάσκαλό του, κυρίως εξαιτίας της εμμονής του τελευταίου να ερμηνεύει με απολυτότητα τα όνειρα ως εκδηλώσεις τραυμάτων και συμπλεγμάτων που συνδέονται με τα ανθρώπινα ορμέμφυτα. Στον Jung η ανθρωπότητα οφείλει εν πολλοίς την στροφή που πήρε η ψυχολογία προς το πνευματικό, τον μύθο, την αναζήτηση του μεταφυσικού ως αναγνωρισμένου αντικειμένου της επιστήμης.
Ειδικότερα εμείς οι Έλληνες του χρωστούμε ότι μας θύμισε την παγκόσμιο ψυχή (ή συλλογικό ασυνείδητο, όπως αυτός την αποκαλούσε) και τα πλατωνικής προέλευσης αρχέτυπα που ενοικούν εκεί, καθώς επίσης και το γεγονός ότι επί χίλια και πλέον χρόνια η θεραπευτική διαδικασία στα Ασκληπιεία βασίζονταν στην ανάλυση των ονείρων.
Η ενασχόληση με τα όνειρα, η οποία ξεκινάει όπως είδαμε με την ηθελημένη προσπάθεια για την ανάμνησή τους, προϋποθέτει λοιπόν, σε έναν ελάχιστο βαθμό, την αναγνώριση της ενότητας του εσωτερικού με τον εξωτερικό κόσμο. Το δώρο των θεών δεν δίδεται στον καθένα αβρόχοις ποσί, δηλαδή χωρίς καμία προεργασία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ικέτης για να έλθει στο μαντείο των Δελφών και να λάβει το χρησμό υπεβάλλετο σε εξαντλητικό και επικίνδυνο ταξίδι μέσα από θάλασσα και στεριά.
Κι όταν επιτέλους έφτανε στον σκοπό του κι ανηφόριζε προς τον ιερό χώρο, ο πρώτος χρησμός που το δινόταν ήταν η προτροπή «μηδέν άγαν». Μην υπερβάλλεις σε τίποτε, ανάμεσα στην υπερβολή και την έλλειψη αναζήτησε την μεσότητα, την παλίντροπον αρμονία των αντιθέτων.
Η παράδοση διασώζει ότι ο Ζεύς θέλοντας να φανερώσει το κέντρο της γής έστειλε από τα δύο της άκρα δύο αετούς. Οι αετοί συναντήθηκαν πάνω από τους Δελφούς. Εκεί ήταν ο ομφαλός του κόσμου και το αρχέτυπο, η ιδέα του δικεφάλου αετού είχε συλληφθεί. Από την μονάδα ξεπήδησε η δυάδα και η δημιουργία άρχισε, για να ακολουθήσει η τριάδα και η τετράδα, και έτσι να ολοκληρωθεί η τετρακτύς.
Κι ύστερα, ο ικέτης, έστρεφε τα μάτια του στην άλλη κατεύθυνση κι αντίκριζε τον χρησμό των χρησμών: «γνώθι σαυτόν». Ίσως πολλοί απορούσαν και ρωτούσαν με απελπισία τον θεό: Μα, ω Απόλλων, εγώ ήρθα έως εδώ κρατώντας ένα ταπεινό πρόσφορο προκειμένου να φωτίσεις τον νού μου, κι εσύ μου ζητάς να γνωρίσω πρώτα τα ανεξιχνίαστα μυστήρια της ύπαρξής μου;
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
