Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες ονείρων που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση του κοιμώμενου νου με το σώμα: Τα σωματικά όνειρα, που διαμορφώνονται από τα εξωτερικά αισθητηριακά ερεθίσματα και τα όνειρα υγείας, των οποίων το περιεχόμενο συνδέεται με θέματα σωματικής υγείας ή ασθένειας.
Κατά τη διάρκεια του ύπνου ονειρευόμαστε και στη λειτουργία αυτή συμβάλλει και συμμετέχει και το σώμα με τρόπο που μπορεί να επηρεάσει το περιεχόμενο των ονείρων. Τα εξωτερικά αισθητηριακά ερεθίσματα, τα συναισθήματα, η σωματική υγεία και η πιθανές ασθένειες συνεχίζουν να υφίστανται κατά τη διάρκεια του ύπνου και κάποιες φορές μπορεί να εκφραστούν μέσω των ονείρων. Υπάρχουν διάφορες υποθέσεις για τη σχέση του κοιμούμενου σώματος (sleeping body) και του σώματος που ονειρεύεται (dreaming body), η φαινομενολογική προσέγγιση και οι σύγχρονες θεωρίες υποστηρίζουν ότι το σώμα συνεχώς συνεισφέρει στην εμπειρία του ονειρέματος (Varela, 1991).
Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες ονείρων που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση του κοιμώμενου νου με το σώμα: Τα σωματικά όνειρα, που διαμορφώνονται από τα εξωτερικά αισθητηριακά ερεθίσματα και τα όνειρα υγείας, των οποίων το περιεχόμενο συνδέεται με θέματα σωματικής υγείας ή ασθένειας. Στο δεύτερο αυτό μέρος του άρθρου θα συζητηθούν τα όνειρα που σχετίζονται με τη σωματική υγεία των ονειρευτών.
Τα όνειρα και η σχέση τους με τη σωματική υγεία στην αρχαιότητα
Η σχέση ανάμεσα στα όνειρα και στη σωματική υγεία έχει αναγνωριστεί από τα αρχαία χρόνια, ειδικά στον Ελλαδικό χώρο. Από τα 400 χρόνια π.Χ., στα Ασκληπιεία τα όνειρα έπαιζαν κεντρικό ρόλο στη διάγνωση και στη θεραπεία ψυχικών και σωματικών παθήσεων. Τα όνειρα τα προσκαλούσαν οι ιερείς/θεραπευτές στους χώρους αυτούς, με σκοπό να αποκαλύψουν στοιχεία για τη φύση της ασθένειες ή για τον σωστό τρόπο θεραπείας της. Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) φέρεται να έλεγε ότι «το ξεκίνημα των ασθενειών και άλλων δυσφοριών που πρόκειται να επισκεφτούν το σώμα, να είναι πιο εμφανή στο στάδιο του ύπνου» (Van de Castle, 1994).
Το 300 π.Χ. ο Ιπποκράτης δίδασκε στο Ασκληπιείο της Κω, ότι η υγεία του κάθε ανθρώπου αντανακλάται στα όνειρα του (Risse, G.B., 2008). Γύρω στο 200π.Χ., ο Κλαύδιος Γαληνός, ένας από τους μεγαλύτερους ιατρούς, χειρουργούς και φιλοσόφους της αρχαιότητας, τόνιζε την δυνατότητα των ονείρων να προβλέψουν μια υποβόσκουσα παθογένεια. Στο βιβλίο του Insomnis Dignotione Libelis (τό όνειρο ως αντανάκλαση των βασάνων του σώματος), ο Γαληνός έγραψε αναλυτικά για τους τρόπους με τους οποίους τα όνειρα μπορούν να βοηθήσουν στη διάγνωση των ασθενειών αλλά και στη σωστή δρομολόγηση της θεραπείας τους (Οberhelman, 1983).
Τα όνειρα υγείας και ασθένειας χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες : τα προδρομικά ή προγνωστικά και τα συμπτωματικά ή αλλιώς διαγνωστικά όνειρα.
Προδρομικά ή Προγνωστικά Όνειρα
Όνειρο
Ένας άντρας ονειρεύτηκε ότι αυτός, η γυναίκα του και τα παιδιά του ταξίδευαν με άλογα. Η διαδρομή ήταν ευχάριστη μέχρι που εντόπισε δύο μαύρους πάνθηρες στους θάμνους δίπλα στο μονοπάτι. Μόλις τους είδε, παρότρυνε τη γυναίκα και τα παιδιά του να καλπάσουν μακριά, ενώ αυτός έμεινε πίσω για να τους φυλάει. Το μεγαλύτερο μέλημα του ήταν να προφυλάξει τους δικούς του από τον κίνδυνο. Οι πάνθηρες, τότε τον πρόλαβαν και ο ένας τον πρόφτασε και τον δάγκασε στην πλάτη, πάνω αριστερά, ανάμεσα από τους ώμους. Κατάφερε και αποτίναξε τον πάνθηρα από πάνω του και κάλπασε μακριά ενώ εκείνοι τον ακολουθούσαν. Στο τέλος βρήκε την οικογένεια του, ασφαλή σε ένα χωριό όπου τον περίμεναν μαζί με αρκετούς άντρες που φορούσαν άσπρα σακάκια. Οι άντρες αυτοί κουνούσαν κάποια παράξενα εργαλεία, με τα οποία έδιωξαν τους πάνθηρες μακριά.
Δύο μήνες αφού είδε αυτό το όνειρο, ενώ ξυριζόταν, η γυναίκα του παρατήρησε μια ελιά ανάμεσα στους ώμους του, από την αριστερή πλευρά, ακριβώς στο σημείο που τον είχε δαγκώσει ο πάνθηρας στο όνειρο του. Ο άντρας έκανε βιοψία στην ελιά αυτή και ανακάλυψε ότι ήταν κακοήθες μελάνωμα. Μελάνωμα, μαύρο δηλαδή, όπως οι πάνθηρες στο όνειρο. Όπως τον συμβούλεψαν οι γιατροί, αφαιρέθηκε άμεσα με χειρουργική επέμβαση.
Όπως οι άντρες με τα άσπρα σακάκια στο όνειρο που έδιωξαν τους πάνθηρες, έτσι και οι γιατροί απομάκρυναν το μελάνωμα από το σώμα του ανθρώπου αυτού με τα χειρουργικά τους εργαλεία. Λόγω της ταχύτητας με την οποία το εντόπισε και της προηγούμενης του καλής υγείας, ο άντρας κατάφερε να αναρρώσει χωρίς να προλάβει να γίνει μετάσταση. Όπως στο όνειρο, έτσι και στη ζωή, το μεγαλύτερο μέλημα του άντρα ήταν η προστασία της οικογένειας του από τις επιπτώσεις της ασθένειας (Barrett, 2001).
Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που βλέπουν στον ύπνο τους κάτι σχετικό με μια υποβόσκουσα πάθηση που μπορεί να έχουν, χωρίς ακόμα να τη γνωρίζουν. O Vassily Kassatkin, ψυχίατρος και ερευνητής στο νευρολογικό ινστιτούτο του Λένινγκραντ, ασχολήθηκε επί δεκαετίες με αυτό το είδος των ονείρων, και υποστήριξε ότι υπάρχουν νεύρα που συνδέουν τον εγκέφαλο με κάθε σημείο του οργανισμού, και τα νεύρα αυτά μεταδίδουν σημάδια για κάποια υποβόσκουσα ασθένεια, τα οποία εμφανίζονται μέσα από τα όνειρα (1967). Στην διαχρονική αυτή έρευνα, μελετήθηκαν 1642 όνειρα από 247 ασθενείς οι οποίοι ανίχνευσαν μέσω των ονείρων την ιατρική τους κατάσταση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα όνειρα με πληγές και τραύματα στο σώμα αποτέλεσαν το ισχυρότερο προγνωστικό κάποιας υποβόσκουσας ασθένειας. Ο Κassatkin υποστήριξε ότι τα όνειρα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στη διαμόρφωση του ιστορικού της κλινικής διάγνωσης. Σύμφωνα με τον ίδιο:
Ερμηνεύοντας σωστά τα όνειρα, μπορέσουμε να ανακαλύψουμε και να θεραπεύσουμε σοβαρές ασθένειες, καιρό πριν θα επρόκειτο να διαγνωστούν με τα παραδοσιακά [ιατρικά] μέσα ….Κατορθώσαμε να σώσουμε ζωές! (Kassatkin in Dick & Gris, 1975).
Τα περισσότερα δεδομένα για τα προδρομικά όνειρα υγείας, υπάρχουν από τους καρκινοπαθείς. Ο λόγος ίσως να είναι ότι σε πολλές ομάδες υποστήριξης καρκινοπαθών, για δεκαετίες, τα όνειρα έχουν αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης και πολλά από αυτά έχουν καταγραφεί.
H Διεθνής Ένωση για την Μελέτη των Ονείρων (Ιnternational Association for the Study of Dreams) συμμετείχε σε ένα project που περιλάμβανε ομάδες και εργαστήρια με θέμα τα όνειρα σε κέντρα υποστήριξης καρκινοπαθών για 16 χρόνια. Ο σκοπός του έργου αυτού ήταν να προσφέρει υποστήριξη στους ασθενείς και στους φροντιστές τους, βοηθώντας τους να κατανοήσουν την αξία των ονείρων στη διαδικασία της θεραπείας τους. Αντίστοιχα, ο Larry Burk, μελέτησε πιο συγκεκριμένα τα χαρακτηριστικά των προειδοποιητικών ονείρων σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού (2015).
Τα προγνωστικά όνειρα για το συγκεκριμένο είδος καρκίνου, καταγράφηκαν σε πολλές περιπτώσεις ως «εμπειρίες που άλλαξαν τη ζωή», καθώς ώθησαν τις γυναίκες που τα είδαν, να κάνουν άμεσα διαγνωστικές εξετάσεις που οδήγησαν στην έγκαιρη έναρξη της θεραπείας. Μια πιθανή εξήγηση για τα σχετικά συνήθη προγνωστικά όνειρα σε ασθενείς με καρκίνο, ίσως να είναι ότι οι όγκοι ασκούν πίεση στα νεύρα και ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα. Η ενεργοποίηση αυτή γίνεται με τρόπους που αργούν να φτάσουν στην συνείδηση μας όταν είμαστε ξύπνιοι, οι οποίοι όμως πιθανόν να παράγουν σωματικά ερεθίσματα που εντοπίζονται πιο εύκολα από τον κοιμούμενο νου (Barnett, 2001).
Διαβάστε σχετικά: Η αλληλεπίδραση των ονείρων με το σώμα (μέρος Ι): Σωματικά όνειρα
Συμπτωματικά και Διαγνωστικά Όνειρα
Συχνά, στα όνειρα που συνδέονται με τη σωματική υγεία δίνεται έμφαση, με συμβολικό τρόπο, στο σημείο του σώματος που εντοπίζεται το πρόβλημα. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι σωματικές ασθένειες επηρεάζουν το περιεχόμενο των ονείρων, εκφράζοντας μέσα από αυτά τα συμπτώματα που συνδέονται με την κάθε πάθηση. Στην πολυετή μελέτη του Κassatkin, παρατηρήθηκε, ότι το περιεχόμενο του ονείρου αλλάζει, ανάλογα με τη φύση της ασθένειας. Για παράδειγμα, μια ασθενής λίγο πριν πάθει ένα καρδιακό επεισόδιο, είδε ότι κάποιος την πυροβόλησε στην καρδιά. Αντίστοιχα, πολλοί ασθενείς με γαστρεντερικά προβλήματα έβλεπαν όνειρα που σχετίζονται με αποχετεύσεις, σωλήνες, βρώμικα υγρά κλπ (1975).
Ο νευρολόγος Oliver Sacks κατέγραφε τα όνειρα των ασθενών του για κάθε ασθένεια που έχει αντιμετωπίσει ως γιατρός. Κατά τη διάρκεια της εργασίας του σε μια κλινική για ημικρανίες, παρατήρησε τη σχέση των ονείρων με τα συμπτώματα των ασθενών. Στους ασθενείς με ημικρανίες υπήρχαν επαναλαμβανόμενα μοτίβα: μωσαϊκά σχήματα, ζιγκ ζαγκ γραμμές και φλόγες (Sacks, 1996). Αντίστοιχα, σε ασθενείς με άλλες νευρολογικές παθήσεις παρατηρήθηκαν όνειρα που το περιεχόμενο τους αναφερόταν στα συμπτώματα των παθήσεων αυτών.
Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του Sacks, ασθενείς με την πάθηση του Πάρκινσον έβλεπαν συχνά όνειρα με βιαστικές κινήσεις που ήταν αδύνατον να σταματήσουν, μήνες πριν αρχίσουν να αναπτύσσουν τρέμουλο ως σύμπτωμα και ασθενείς με επιληψία έβλεπαν όνειρα που εξέφραζαν ποικιλοτρόπως τα συμπτώματα της.
Στο πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν έγινε μια έρευνα σε περίοδο έξι μηνών, σε 100 ασθενείς με σοβαρές ασθένειες, με σκοπό να εξεταστεί η υπόθεση ότι τα όνειρα αλληλεπιδρούν με τη βιολογική λειτουργία του οργανισμού. Η έρευνα αυτή αξιολογούσε τα όνειρα σε σχέση με την ιατρική εξέλιξη της υγείας του ασθενούς. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η υγεία των ασθενών που έβλεπαν συχνότερα εφιάλτες σχετικούς με το θάνατο και τον αποχωρισμό, δεν είχε τόσο καλή έκβαση όσο εκείνων που έβλεπαν πιο ευχάριστα όνειρα.
Τα δεδομένα υποδεικνύουν ότι το έντονο στρες, ψυχολογικό και βιολογικό, σχετίζεται με τα όνειρα θανάτου, επιβεβαιώνοντας την υπόθεση ότι τα όνειρα αλληλεπιδρούν με τη βιολογική λειτουργία. Το ενδιαφέρον στην έρευνα αυτή, είναι ότι οι ασθενείς με καρδιοπάθειες που δεν έβλεπαν καθόλου όνειρα, είχαν χειρότερη ιατρική εξέλιξη από αυτούς που έβλεπαν όνειρα (καλά ή κακά).
Ειδικά σε ασθενείς με κάποια μορφή καρκίνου, τα διαγνωστικά όνειρα μπορεί να παίξουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ψυχικής αλλά και σωματικής τους υγείας. Στο προαναφερθέν πρόγραμμα στήριξης καρκινοπαθών, το οποίο εφαρμόστηκε από τη Διεθνή Ένωση για τη Μελέτη των Ονείρων, φάνηκε ότι τα όνειρα δεν έπαιξαν μόνο προγνωστικό χαρακτήρα, αλλά και συμβουλευτικό για την αντιμετώπιση της ασθένειας στα διαφορετικά στάδια της. Οι ερευνητές της Διεθνούς Ένωσης για τη Μελέτη των Ονείρων, έπειτα από 16 χρόνια δουλειάς με τα όνειρα σε υποστηρικτικό πλαίσιο για τους καρκινοπαθείς, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα όνειρα των καρκινοπαθών:
Παρείχαν καθοδήγηση σχετικά με την επιλογή γιατρού, τη φύση της θεραπείας, τις αλλαγές στον καθημερινό τρόπο ζωής των ασθενών, αλλαγές στις σχέσεις τους και γενικότερα συμβουλές για κάθε τομέα της ζωής τους που βρισκόταν εκτός ισορροπίας και έχρηζε κάποιας μορφής βελτίωση. Τα όνειρα κατά τη διάρκεια του καρκίνου, φέρνουν επίσης εμπειρίες δύναμης, επούλωσης και ελπίδας, μετατρέποντας την περιπέτεια του καρκίνου σε μια εμπειρία διεύρυνσης της ίδιας της ζωής (Ιnternational Association for the Study of Dreams, 2017).
Σίγουρα δεν είναι όλα τα όνειρα πουν περιλαμβάνουν πόνο και πληγές, προειδοποιητικά για κάποιο ζήτημα υγείας, εφόσον πολλές φορές μπορεί να εκφράζουν κάποιους φόβους ή ανησυχίες και όχι να αντανακλούν κάποια κατάσταση υγείας. Πολλές φορές όμως όταν κάποια όνειρα επαναλαμβάνονται ή είναι ιδιαίτερα ζωντανά μπορεί να αποτελούν μια προσπάθεια του σώματος να μας στείλει κάποια σημάδια για τη σωματική υγεία μας.
Συνήθως σε αυτά τα όνειρα υπάρχει έντονη οπτική αναπαράσταση κάποιου σημείου του σώματος ή κάποιου εσωτερικού οργάνου και αυτό ενδεχομένως να οφείλεται σε κάποιον μηχανισμό του οργανισμού που ανιχνεύει τα πρώτα σημάδια κάποιας οργανικής δυσλειτουργίας. Είναι πολύ πιθανό, όταν ονειρευόμαστε να τίθεται σε λειτουργία ο μηχανισμός αυτός που μας συνδέει σε κάποιο οργανικό επίπεδο με τις σωματική κατάσταση μας, δίνοντας μας πληροφορίες για αυτή, αλλά και λύσεις για πιθανά προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσουμε.
Βιβλιογραφία
- Ahmadi, F., & Mohamed Hussin, N. A. (2020). Cancer patients’ meaning making regarding their dreams: A study among cancer patients in Malaysia. Dreaming, 30(1), 79–91. https://doi.org/10.1037/drm0000122
- Boyston, R. (1996). Illness in Dreams. Talk presented at the 13th International Conference of the Association for the Study of Dreams. Berkeley, California.
- Burk, L. (2015). Warning dreams preceding the diagnosis of breast cancer: A survey of the most important characteristics. Explore, 11 (3). Doi:10.1016/j.explore.2015.02.008
- Dicks, W. & Gris, H. (1975). Dreams are Saving Lives. National Enquirer, vol.8.
- Garfield, P. (1991). The Healing Power of Dreams. New York: Simon and Schuster.
- International Association for the Study of Dreams (IASD). (2017). Dreams That Change Our Lives: A Publication of the The International Association for the Study of Dreams. Hoss, R.J., Gongloff, R.P. & Krippner, S. (editors). Ashville, NC: Chiron Publications.
- Kassatkin,V. (1967), Theory of Dreams. Leningrad, Russia: Meditsina.
- Oberhelman, S.M. (1983). Galen on Diagnosis from Dreams. Journal of the History of Medicine and Allied Sciences, Volume 38, Issue 1, Pages 36–47. https://doi.org/10.1093/jhmas/38.1.36
- Risse, G.B. (2008). Asclepius at Epidaurus: The Divine Power of Healing Dreams. https://www.researchgate.net/publication/273440826_Asclepius_at_Epidaurus_The_Divine_Power_of_Healing
- Siegel, A. (1992). Dreams That Can Change Your Life. San Francisco, Tarcher: 1992.
- Sacks, O. (1996). Neurological Dreams, in D. Barrett, ed., Trauma and Dreams. Cambridge: Harvard University Press, 211-16.
- Van de Castle, R.L. (1994). Our dreaming mind. New York, NY: Random House. Hoelscher, 1981.
- Varela, F. J., Thompson, E., & Rosch, E. (1991). The embodied mind: Cognitive science and human experience. The MIT Press.
- https://med.stanford.edu/survivingcancer/inner-fire/section-5-a-positive-attitude/in-touch-with-my-dream.html
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
