Τα όνειρα της εκπλήρωσης των επιθυμιών, δεν είναι μόνο απλά, σύντομα και ευκολονόητα. Εκφράζονται μέσω παραμορφώσεων όπου η εκπλήρωση της επιθυμίας είναι μεταμφιεσμένη και αγνώριστη, σε βαθμό που το όνειρο να μοιάζει κοινό και παράταιρο.
Με τα όνειρα, ικανοποιούμε ασυνείδητες επιθυμίες. Αυτή η απόπειρα εκπλήρωσης των επιθυμιών του ασυνειδήτου, είναι επιτρεπτή μέχρι ένα βαθμό στα όνειρα. Στην περίπτωση όπου το προσυνειδητό ταράζεται, τότε έρχεται η αφύπνιση, ο ύπνος διακόπτεται. Το προσυνειδητό, ως κέντρο ελέγχου θα καταπιέσει την επιθυμία, θα βάλει περιορισμό στην εκπλήρωσή της χάριν της ψυχικής ηρεμίας. Το ασυνείδητο, μας παρέχει μια απόλαυση, η οποία όμως διακόπτεται για να προφυλαχθεί κανείς από το έντονο άγχος. Τα όνειρα άλλωστε, δεν ασχολούνται με μικρής σημασίας ζητήματα αλλά συχνά συγκινούν και αποκαλύπτουν, στο βαθμό βέβαια που κάποιον τον ενδιαφέρουν τα όνειρά του.
Τα όνειρα της εκπλήρωσης των επιθυμιών, δεν είναι μόνο απλά, σύντομα και ευκολονόητα. Εκφράζονται μέσω παραμορφώσεων όπου η εκπλήρωση της επιθυμίας είναι μεταμφιεσμένη και αγνώριστη, σε βαθμό που το όνειρο να μοιάζει κοινό και παράταιρο. Η άμυνα του υποκειμένου, το κάνει να μην αναγνωρίζει φανερά τους υπαινιγμούς. Όντας αυτοί ασυνείδητοι, δεν διευκολύνουν φυσικά κάποιου είδους αναγνώριση ή και Γνώση. Συνίστανται όμως τα όνειρα από σημαίνοντα- διόλου τυχαία για την ιστορία του καθενός. Το οδυνηρό περιεχόμενο ενός ονείρου προκαλεί και μασκαρεύει την επιθυμία, την κάνει αίνιγμα και συχνά τη λογοκρίνει. Γι’ αυτό και έρχεται η απώθηση στο περιεχόμενο του ονείρου και στην αποδοχή του.
Ο Λακάν ήταν επηρεασμένος από τις εργασίες της Ella Sharpe και τις εργασίες του γλωσσολόγου Roman Jakobson για την αφασία. Υποστήριξε λοιπόν, πως το ασυνείδητο είναι δομημένο σαν γλώσσα. Τα όνειρα είναι μια διαφορετική γραφή ή μάλλον ένας γρίφος, με αλληλοσυσχετίσεις λανθανόντων χαρακτηριστικών. Ο Λακάν υποστηρίζει ότι στο όνειρο βρίσκουμε δύο είδη υποκατάστασης σημαινόντων. Η μία υποκατάσταση γίνεται διαμέσου της ομοιότητας των στοιχείων και ονομάζεται μεταφορά και η άλλη γίνεται διαμέσου της αναπαράστασης ενός σημαίνοντος από ένα άλλο σημαίνον με το οποίο μοιάζει και λέγεται η μετωνυμία. O Λακάν χρησιμοποιεί τους όρους μετάθεση και μετωνυμία αντί για τους όρους της συμπύκνωσης και της μεταφοράς που εισάγει ο Φρόυντ.
Η επιθυμία είναι μετωνυμική και ακολουθεί την πορεία της αλυσίδας των σημαινόντων. Ένα όνειρο δεν έχει λύση δεδομένη, ερμηνεία, είναι μέρος μιας αλυσίδας σημαινόντων, εκφράζεται με τη μετωνυμία. Δεν δηλώνει σημασία παρά κίνηση, ένα παιχνίδι παραπομπής από το ένα σημαίνον στο άλλο, που οδηγεί σε μια αυταπάτη. Αυτή η αυταπάτη μας αποκαλύπτει γλαφυρά πως δεν είναι το σημαινόμενο ούτε κανένα σημαίνον που θα εγγυηθεί το νόημα.
Η μετωνυμία (μετά + όνομα), φανερώνει πως καταργεί μια συμβατική και ορισμένη σημασία για κάτι και συνδέει μια έννοια με μια άλλη με την οποία γειτνιάζει. Στη μεταφορά, υποκαθίσταται ένα σημαίνον από ένα άλλο. Η μεταφορά συνίσταται στο ότι ορίζεται κάτι μέσω ενός άλλου πράγματος βάσει της Joel Dor. Η ομοιότητα όμως ανάμεσα σε δύο σημαίνοντα δεν είναι εμφανής. Στη μεταφορά υποκαθιστά το υποκείμενο κάτι που εννοεί με κάτι άλλο που του μοιάζει, ενώ στη μετωνυμία υποκαθιστά κάποιο χαρακτηριστικό, αιτία, ή αποτέλεσμα του πράγματος από το ίδιο το πράγμα. Αυτές οι δύο διαδικασίες είναι συχνά μια μάσκα της επιθυμίας και μια ένδυσή της, για να είναι πιο υποφερτή. Μπορεί να μοιάζουν οι εφιάλτες ανυπόφοροι αλλά συχνά δείχνουν προτίμηση ή αποφυγή ενός βιώματος, ενός προσώπου.
Μέσω του ονείρου, δεν γίνεται να απαλλαχθούμε από τις αναμνήσεις του παρελθόντος. Αν ίσχυε αυτό, ο ύπνος μας θα ήταν πολύ δυσάρεστος και θα χρησίμευε σαν μια απλή σκούπα που προκαλεί νέφος σκόνης. Δεν υπάρχει κανένας ονειροκρίτης να μας δώσει λύση, ούτε η ερμηνεία ενός ονείρου είναι δεδομένη παρά ξεχωριστή για αυτόν που ονειρεύεται. Και συχνά αναζητά κάποιος ερμηνεία και απορεί όταν τα όνειρα μοιάζουν δυσάρεστα και δυσνόητα αλλά τα παρελθοντικά σημαντικά βιώματα γίνονται σημεία μέσα σε αυτά και σινιάλα, ενδείξεις.
Μας αποκοιμίζει το όνειρο, το ασυνείδητο περιεχόμενό του έρχεται και κοιμόμαστε. Ξυπνάμε πριν έρθει η αλήθεια, για να μην συναντήσουμε το Πραγματικό. Το σώμα ξυπνά από άγχος, από κάτι σωτήριο που δεν εξαπατά… Η ψυχαναλυτική συνεδρία, μοιάζει με τα όνειρα, στο βαθμό που μέσω αυτής αναγνωρίζουμε την αδυνατότητα να συναντήσουμε το Πραγματικό. Μας σώζει η αφύπνιση, η απελευθέρωση από το νόημα. Η αδύνατη προσέγγιση «Της» απόλαυσης, αποκλείει το νόημα. Έτσι, προχωράμε στο επέκεινα της ζωής με γράμματα και γρίφους, ελεύθεροι από το απόλυτο και το ορισμένο που καθηλώνει. Ονειρευόμαστε και ξύπνιοι αλλά όχι όντας έξυπνοι.
Συγγραφέας: Χρύσα Καριεντίδου, Ψυχολόγος
