Η εγκεφαλική δραστηριότητα γονιών και παιδιών τείνει να συγχρονίζεται όταν αλληλεπιδρούν, μέσω παιχνιδιού ή συζήτησης, βοηθώντας έτσι στην ανάπτυξη των κοινωνικών, συναισθηματικών και γνωστικών δεξιοτήτων των παιδιών.
Πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εξακολουθούν να ζουν υπό το καθεστώς αυστηρών περιορισμών ή καραντίνας λόγω της πανδημίας, μένοντας στο σπίτι όσο το δυνατόν περισσότερο. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί γονείς περνάνε περισσότερο χρόνο από κάθε άλλη φορά με τα παιδιά τους. Όμως πώς μπορείτε να αξιοποιήσετε αυτόν τον χρόνο ώστε να εμβαθύνετε στη σχέση σας;
Νέες έρευνες που μετράνε ταυτόχρονα την εγκεφαλική δραστηριότητα γονιών και παιδιών προσφέρουν κάποιες ιδέες. Προκειμένου να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά με τους άλλους, πρέπει να καθιερώσουμε μια συναισθηματική σύνδεση αλλά και να υποθέσουμε γρήγορα και με ακρίβεια τους σκοπούς και τις προθέσεις των άλλων. Οι έρευνες δείχνουν ότι αυτό γίνεται καλύτερα αν συντονίσουμε τη συμπεριφορά μας με τις σωματικές αντιδράσεις.
Ευτυχώς, έχουμε μια φυσική τάση να συγχρονιζόμαστε με τους άλλους. Για παράδειγμα, μιμούμαστε αυτόματα ο ένας τον άλλο, με κλασικά παραδείγματα το γέλιο και το χασμουρητό, και ακολουθούμε πολύπλοκα μοτίβα συντονισμένων βλεμμάτων ή αγγιγμάτων.
Συγχρονίζουμε ακόμη και τη φυσιολογία μας, για παράδειγμα μέσω της ευθυγράμμισης των καρδιακών μας χτύπων και της έκκρισης ορμονών (όπως κορτιζόλη και οξυτοκίνη).
Όταν συνδεόμαστε με άλλους, είναι σαν να συμμετέχει όλο το σώμα μας σε έναν «κοινωνικό χορό», που μας βοηθάει να αισθανόμαστε πιο εύκολα ό,τι αισθάνονται και να σκεφτόμαστε ό,τι σκέφτονται.
Αυτή η διαδικασία που ονομάζεται βιο-συμπεριφορικός συγχρονισμός μάς βοηθάει να συνδεόμαστε πιο δυνατά μεταξύ μας. Κατά την παιδική ηλικία ο συγχρονισμός με τους άλλους είναι επίσης ζωτικός για την κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη.
Διαβάστε σχετικά: Οι εγκέφαλοι βρεφών και ενηλίκων “συγχρονίζονται” κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού
Συγχρονισμός μεταξύ εγκεφάλων
Οι ερευνητές πρόσφατα άρχισαν να εξετάζουν τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν δυο άνθρωποι επικοινωνούν με αυτόν τον τρόπο. Με τη χρήση φασματόμετρου εγγύς υπερύθρου (fNIRS) «υπερσάρωσης», η εγκεφαλική λειτουργία μπορεί να μετρηθεί ενώ οι άνθρωποι εκτελούν διάφορες εργασίες και φορούν ένα καπέλο συνδεδεμένο με οπτικούς αισθητήρες.
Αυτό γίνεται για κάθε συμμετέχοντα και στη συνέχεια συγκρίνονται οι εγκεφαλικές λειτουργίες. Ο συγχρονισμός προκύπτει όταν παρατηρούνται ευθυγραμμισμένες αυξήσεις και μειώσεις στην ίδια εγκεφαλική περιοχή σχεδόν την ίδια ώρα.
Οι μελέτες που χρησιμοποιούν αυτή την προσέγγιση με ενήλικες έδειξαν ότι η εγκεφαλική λειτουργία επίσης τείνει να συντονίζεται κατά τη διάρκεια των αλληλεπιδράσεων. Ακόμη, ο συγχρονισμός μεταξύ εγκεφάλων βρέθηκε ότι είναι υψηλότερος στους ερωτικούς συντρόφους σε σύγκριση με φίλους ή ξένους.
Όμως, τι ισχύει για γονείς και παιδιά; Η νέα μας έρευνα αποκαλύπτει ότι ο συγχρονισμός μεταξύ εγκεφάλων αυξάνεται επίσης όταν και οι μαμάδες και οι μπαμπάδες αλληλεπιδρούν με τα παιδιά τους, ιδιαίτερα όταν παίζουν ή λύνουν μαζί προβλήματα, όπως παζλ. Είναι χαρακτηριστικό ότι όσο πιο ισχυρός ο συγχρονισμός μεταξύ εγκεφάλων, τόσο περισσότερα προβλήματα μπορούν να λύσουν γονείς και παιδιά. Επίσης παρατηρήθηκε αυξημένος συγχρονισμός μεταξύ εγκεφάλων σε μαμάδες και στα παιδιά τους όταν συζητούν.
Οι δραστηριότητες με τα παιδιά, όπως επίλυση προβλημάτων μέσω παιχνιδιού ή απλώς η συζήτηση, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται από τους γονείς ως ευκαιρίες για την ενίσχυση του δεσμού γονέα-παιδιού και για την ανάπτυξη ζωτικών κοινωνικών, συναισθηματικών και γνωστικών δεξιοτήτων των παιδιών τους.
Μαμάδες και μπαμπάδες
Έχει παρατηρηθεί ότι ο συγχρονισμός μεταξύ εγκεφάλων είναι ισχυρότερος για παιδιά που αλληλεπιδρούν με τους γονείς τους παρά με έναν άγνωστο ενήλικο. Αν και αυτό δείχνει ότι η σχέση γονέα-παιδιού είναι ιδιαίτερη από άποψη συντονισμένων εγκεφάλων, πιθανώς αντικατοπτρίζοντας τον στενότερο συναισθηματικό δεσμό τους, δεν αποκαλύπτει ακόμη πολλά σχετικά με τις βασικές ποιότητες των σχέσεων.
Όταν εξετάσαμε στενότερα τον συγχρονισμό των εγκεφάλων μεταξύ γονιών και των παιδιών τους όσον αφορά την αλληλεπίδραση και την ποιότητα της σχέσης, βρήκαμε πολλά επιπλέον στοιχεία. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτά τα στοιχεία διέφεραν κάπως μεταξύ μαμάδων και μπαμπάδων.
Επίσης, εντοπίσαμε ισχυρότερο εγκεφαλικό συγχρονισμό κατά τη διάρκεια συμπλήρωσης παζλ αλλά και συζήτησης αν οι μαμάδες και τα παιδιά εναλλάσσονταν, δηλαδή έπαιζαν με τη σειρά ή μιλούσαν εναλλάξ ή διαδοχικά. Το ίδιο συνέβαινε όταν τα παιδιά μπορούσαν να ασχοληθούν περισσότερα ενεργά με την εργασία αντί να τα καθοδηγούν οι μητέρες τους, οπότε και είχαν περισσότερη αυτονομία.
Αντιθέτως, ο συγχρονισμός περιοριζόταν κατά τη διάρκεια της συμπλήρωσης παζλ όταν οι μητέρες ανέφεραν ότι ήταν αγχωμένες. Αυτές τις στιγμές, ένα σύντομο διάλειμμα και η παροχή αυτοφροντίδας μπορεί να είναι ωφέλιμα και για τις μητέρες και για τα παιδιά.
Όμως, στα ζευγάρια πατεράδων και παιδιών δεν βρήκαμε συνδέσεις μεταξύ εγκεφαλικού συγχρονισμού και συνεργασίας εκ περιτροπής, παιδικής αυτονομίας ή άγχους. Μια πιθανή εξήγηση μπορεί να είναι ότι οι αλληλεπιδράσεις μητέρας-παιδιού χαρακτηρίζονται από περισσότερο ρυθμό και δομή, ενώ οι αλληλεπιδράσεις πατέρα-παιδιού μπορεί να είναι κάπως πιο απότομες και ενεργητικές.
Αυτές οι διαφορετικές εμπειρίες βοηθούν τα παιδιά να αλληλεπιδρούν ταυτόχρονα και με επιτυχία με διαφορετικούς τύπους φροντιστών και να εξασκούνται σε μια ποικιλία κοινωνικών, συναισθηματικών και γνωστικών δεξιοτήτων.
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι κοινωνικοί ρόλοι, όπως η στάση των μπαμπάδων προς την πατρότητα, μπορούν να έχουν επίδραση. Πρόσφατες μελέτες δίνουν έμφαση στην αξία της αναγνώρισης των πατεράδων ως φροντιστών και προσώπων σύνδεσης για τα παιδιά τους. Οπότε είναι ζωτικής σημασίας η προώθηση του ρόλου των μπαμπάδων στην ανάπτυξη των παιδιών και η διευκόλυνσή τους ώστε να περνάνε και να απολαμβάνουν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους.
Πηγή
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή – επιμελήτρια κειμένων
