Ορισμένοι μύθοι για τον εγκέφαλο είναι πολύ δύσκολο να εξαλειφθούν.
Πριν από λίγα χρόνια, βγήκε στους κινηματογράφους η ταινία “Lucy”, με πρωταγωνίστρια την Scarlett Johansson ως την ηρωίδα στην οποία εμφυτεύουν φάρμακα που της επιτρέπουν να χρησιμοποιήσει την πλήρη ικανότητα του εγκεφάλου της και όχι το 10% που υποτίθεται ότι χρησιμοποιούν οι υπόλοιποι άνθρωποι. Απαντώντας σε αυτόν τον ισχυρισμό της ταινίας, έγραψα ένα άρθρο με τίτλο: «Όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για το μύθο ‘10% του εγκεφάλου’ σε 60 δευτερόλεπτα». Σύντομα, έλαβα ένα θυμωμένο email, 1200 λέξεων από έναν αναγνώστη: «Προφανώς δεν πρόκειται να επιμείνω να κατεβάσετε το άρθρο σας από την σελίδα, αφού δεν είναι δική μου», έγραψε, «αλλά σίγουρα δεν θα πρέπει να αισθάνεστε υπερήφανος να παραπληροφορείτε το κοινό με τέτοιο τρόπο».
Αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση δεν ήταν μόνο το ύφος του μηνύματος, αλλά το γεγονός ότι αυτό το email, το οποίο ήταν σύμφωνο με την άποψη ότι χρησιμοποιούμε το 10% του εγκεφάλου μας, προήλθε από έναν φοιτητή με Masters στη νευροεπιστήμη στο Yale. Αλλά ίσως αυτό δεν ήταν ένα περίεργο περιστατικό. Μια νέα αμερικανική έρευνα που δημοσιεύεται στο Frontiers in Psychology, διαπιστώνει ότι η πίστη στους μύθους του εγκεφάλου παραμένει ευρέως διαδεδομένη και ότι η εκτεταμένη εκπαίδευση στη νευροεπιστήμη φαίνεται να παρέχει ελάχιστη προστασία από αυτές τις πεποιθήσεις.
Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Χιούστον, συμπεριέλαβαν συνολικά 3.877 άτομα για να συμμετάσχουν σε μια έρευνα σχετικά με τους εγκεφαλικούς μύθους, που φιλοξενείται στην ιστοσελίδα του Testmybrain.org. Αυτή περιλάμβανε 3.045 άτομα από το ευρύτερο κοινό, 598 εκπαιδευτικούς και 234 άτομα με «υψηλή έκθεση σε νευροεπιστήμες» (που ορίζονται ως άνθρωποι που έχουν ολοκληρώσει πολλά μαθήματα πανεπιστημίων που σχετίζονται με τον εγκέφαλο ή τη νευροεπιστήμη). Οι ερευνητές είχαν στείλει email σε λίστες ατόμων σχετικών με τις νευροεπιστήμες και σε κοινωνικά δίκτυα ώστε να προσελκύσουν άτομα με κατάρτιση στις νευροεπιστήμες.
Η έρευνα περιελάμβανε 32 δηλώσεις για τον εγκέφαλο, 14 από τις οποίες ήταν αληθινές (π.χ., χρησιμοποιούμε το μυαλό μας 24 ώρες την ημέρα) και 18 από αυτές ήταν ψευδείς (π.χ., χρησιμοποιούμε μόνο το 10% του εγκεφάλου μας). Πολλά από τα στοιχεία ήταν τα ίδια ή παρόμοια με εκείνα που χρησιμοποιήθηκαν σε προηγούμενες έρευνες που σχετίζοντα με την πίστη σε μύθους του εγκεφάλου μεταξύ των εκπαιδευτικών στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Κάτω Χώρες. Ο στόχος των συμμετεχόντων στην έρευνα ήταν απλά να υποδείξουν ποιες δηλώσεις ήταν αληθείς και ποιες ήταν ψευδείς.
Διαβάστε σχετικά: Δέκα μύθοι της Ψυχολογίας που ακόμα διατηρούνται
Τα καλά νέα είναι ότι οι εκπαιδευτικοί υποστήριξαν λιγότερους μύθους για τον εγκέφαλο από ό, τι το ευρύ κοινό και ότι οι συμμετέχοντες με κατάρτιση στις νευροεπιστήμες, υποστήριξαν λιγότερους μύθους του εγκεφάλου από τους εκπαιδευτικούς. Και όμως, και οι τρεις ομάδες εξακολουθούσαν να εμφανίζουν υψηλά επίπεδα πίστης στους μύθους του εγκεφάλου, ειδικά για αυτούς που οι ερευνητές αναγνωρίζουν ως τους κλασικούς μύθους του εγκεφάλου, όπως:
• Ο μύθος για τα στυλ μάθησης (που υποστηρίζεται από το 93% του κοινού, το 76% των δασκάλων και το 78% από αυτούς με εκπαίδευση στις νευροεπιστήμες)
• Ένα κοινό σημάδι της δυσλεξίας είναι όταν είναι ανάποδα τα γράμματα (που υποστηρίζεται από το 76% του κοινού, το 59% των εκπαιδευτικών και το 50% από αυτούς με εκπαίδευση στις νευροεπιστήμες)
• Η ακρόαση κλασικής μουσικής αυξάνει την ικανότητα συλλογισμού των παιδιών (που υποστηρίζεται από το 59% του κοινού, το 55% των εκπαιδευτικών και το 43% από την ομάδα νευροεπιστημόνων)
• Τα παιδιά είναι λιγότερο συγκεντρωμένα μετά την κατανάλωση ζάχαρης (που υποστηρίζεται από το 59% του κοινού, το 50% των εκπαιδευτικών και το 39% της ομάδας νευροεπιστημόνων)
• Ο μύθος ότι ο εγκέφαλος έχει ένα δεξιό και ένα αριστερό μέρος με διαφορετική λειτουργία (που υποστηρίζεται από το 64% του κοινού, το 49% των εκπαιδευτικών και το 32% της ομάδας νευροεπιστημόνων)
• Ο μύθος ότι χρησιμοποιούμε μόνο το 10% του εγκεφάλου μας (που υποστηρίζεται από το 36% του κοινού, το 33% των δασκάλων και το 14% από εκείνους με την εκπαίδευση στις νευροεπιστήμες).
Συνολικά, οι συμμετέχοντες με μεγαλύτερη κατάρτιση στη νευροεπιστήμη (οι περισσότεροι από τους οποίους δήλωσαν ότι διέθεταν τουλάχιστον ένα πανεπιστημιακό πτυχίο επιστήμης ή υγείας) υποστήριξαν λιγότερο από το 50% των μύθων (συγκεκριμένα το 46%, σε σύγκριση με το μέσο όρο των 68% του κοινού και το 56% μεταξύ των εκπαιδευτικών). Ένα άλλο ξεκάθαρο μοτίβο στα ευρήματα ήταν ότι οι συμμετέχοντες που πίστευαν σε έναν από τους παραπάνω μύθους, ήταν περισσότερο πιθανό από τον μέσο όρο, να υποστηρίξουν ακόμη έναν ή περισσότερους από τους άλλους μύθους.
Αυτά τα ευρήματα είναι ανησυχητικά επειδή οι μύθοι του εγκεφάλου είναι επιβλαβείς: υπονομεύουν τα έγκυρα ευρήματα της νευροεπιστήμης και ενθαρρύνουν τις ψεύτικες πρακτικές στην υγεία, την εκπαίδευση και τις επιχειρήσεις.
Γιατί λοιπόν, η κατάρτιση στη νευροεπιστήμη δεν είναι αρκετή για να αποτρέψει πολλούς ανθρώπους να υποστηρίζουν ορισμένους από τους πιο κλισέ μύθους του εγκεφάλου; Οι ερευνητές σημειώνουν ότι πολλοί από τους πιο ευρέως υποστηριζόμενους μύθους σχετίζονται με την εκπαίδευση και την υποτιθέμενη εφαρμογή της νευροεπιστήμης στη βελτίωση της μάθησης. Υποθέτουν, για παράδειγμα, ότι ίσως είναι δυνατόν να μελετήσουμε την εγκεφαλική βάση της δυσλεξίας ή της μνήμης, χωρίς να λαμβάνουμε υπ’ όψιν τη σχετική ψυχολογική έρευνα, όπως τις συμπεριφορικές εκδηλώσεις της δυσλεξίας ή τα ευρήματα που αμφισβήτησαν το πλαίσιο των διαφόρων στυλ μάθησης. Με άλλα λόγια, ίσως το θέμα να είναι μόνο ένα από τα διαφορετικά επίπεδα ερμηνείας: επειδή είστε εκπαιδευμένοι στη νευροεπιστήμη, δεν σημαίνει ότι γνωρίζετε τα ψυχολογικά ευρήματα που σχετίζονται με τους μύθους του εγκεφάλου που βασίζονται στην εκπαίδευση.
«[Αυτά τα ευρήματα] υποδηλώνουν ότι αν οι εκπαιδευτικοί συμμετείχαν σε ένα μάθημα νευροεπιστήμης που δεν αφορούσε συγκεκριμένα τους μύθους, θα ήταν αδύνατο να τους βοηθήσει να διαλύσουν τις παρερμηνείες που σχετίζονται περισσότερο με τη μάθηση και την εκπαίδευση», ανέφεραν.
Πρόσθεσαν ότι τα προγράμματα που αποσκοπούν στην καταπολέμηση της πίστης στους μύθους του εγκεφάλου, θα μπορούσαν να επωφεληθούν αν λάβουν υπ’ όψιν τους πόσοι μύθοι υπονοούν λανθασμένα ότι ένας και μοναδικός παράγοντας είναι υπεύθυνος ή ενδεικτικός για ένα δεδομένο αποτέλεσμα (για παράδειγμα ότι η ζάχαρη προκαλεί κακή συμπεριφορά ή η γραφή ανάποδων γραμμάτων αποτελεί ένδειξη δυσλεξίας) όταν στην πραγματικότητα στη μάθηση και τη γνώση εμπλέκονται συνήθως πολλοί παράγοντες. Επίσης, τα προγράμματα που στοχεύουν στην κατάρριψη των μύθων, θα μπορούσαν να εστιάσουν στην προκατάληψη πολλών από εμάς να πιστεύουμε πιο εύκολα ερμηνείες που περιέχουν αναφορές νευροεπιστήμης, ανεξάρτητα από το πόσο αχρείαστες είναι.
Αξίζει να επισημανθούν ορισμένα προβλήματα σχετικά με τη νέα έρευνα (που αναγνωρίστηκαν από τους ίδιους τους ερευνητές), όπως το γεγονός ότι το ευρύ κοινό που συμμετείχε ήταν πολύ μορφωμένο σε σχέση με τον ευρύτερο πληθυσμό των ΗΠΑ συνολικά – φυσικά αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι τα παρατηρούμενα επίπεδα πίστης στους μύθους έχουν υπολογιστεί λανθασμένα.
Επίσης, η ομάδα των νευροεπιστημόνων στην έρευνα, αυτοκατέγραψε τη δική της εμπειρία από τη νευροεπιστήμη, οπότε δεν είναι σαφές στους ερευνητές τι είδους είδους μαθήματα νευροεπιστήμης παρακολούθησαν. Και κάποιοι μπορεί να πουν ότι υπάρχει ένα θεμελιώδες πρόβλημα στο να ζητάς από τους ανθρώπους να δώσουν μια απλή απάντηση «αλήθεια/ψέματα» σε δηλώσεις για τον εγκέφαλο: δεν αφήνει περιθώριο για τις λεπτές διαφορές και μερικές δηλώσεις μπορεί να είναι ανοικτές σε πολλαπλές ερμηνείες.
Πηγή: digest.bps.org.uk
Έρευνα: Frontiers in Psychology
Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
