«Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, σκεφτόμασταν ότι οι άνθρωποι γεννιόντουσαν με όσα εγκεφαλικά κύτταρα θα πέθαιναν. Τώρα γνωρίζουμε ότι η ανάπτυξη των νέων κυττάρων – μία διαδικασία που ονομάζεται νευρογένεση – συμβαίνει σε όλη τη ζωή, ακόμη και σε μεγάλη ηλικία»
Η φίλη μου η Μπέττυ είναι μία από τις πιο εντυπωσιακές ηλικιωμένες που έχω γνωρίσει ποτέ. Στα 88 της, έχει μία δυνατή φωνή, η καρδιά της είναι νέα και φαίνεται να έχει τόση πολύ ενέργεια και ενθουσιασμό όπως όταν την πρωτογνώρισα. Ασκείται, πηγαίνει έξω με τους φίλους της, φροντίζει τον κήπο της, πληρώνει τους δικούς της λογαριασμούς, ακολουθεί τις ειδήσεις και συνεχώς διαβάζει και κάνει ερωτήσεις. Πώς μένει τόσο ενεργητική; «Υποθέτω ότι απλά είμαι ένα περίεργο πρόσωπο», λέει γελώντας.
Αλλά ζώντας κανείς με τον τρόπο που ζει η Μπέττυ – να μαθαίνει πάντα νέα πράγματα και να διατηρεί τις σχέσεις με φίλους και αγαπημένες δραστηριότητες – είναι ακριβώς αυτό που υπογραμμίζουν οι ειδικοί ότι μπορεί να μας βοηθήσει να κρατήσουμε ενεργές τις δεξιότητες της σκέψης μας. «Η γνωστική και η κοινωνική δέσμευση έχει δείξει ότι προστατεύουν έναντι της γνωστικής εξασθένησης, ενώ η απώλεια ακοής, η κατάθλιψη, η κοινωνική απομόνωση σχετίζονται με γνωστική εξασθένηση», λέει η Dr. Kathryn Papp, νευροψυχολόγος στο Harvard Medical School.
Η πλαστικότητα του εγκεφάλου
Η Dr. Papp λέει ότι μπορεί να μη γνωρίζουμε τους ακριβείς λόγους για τους οποίους η ψυχική και κοινωνική δέσμευση προστατεύουν τις δεξιότητες της σκέψης μας, αλλά έχουμε κάποιες ιδέες. «Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, σκεφτόμασταν ότι οι άνθρωποι γεννιόντουσαν με όσα εγκεφαλικά κύτταρα θα πέθαιναν. Τώρα γνωρίζουμε ότι η ανάπτυξη των νέων κυττάρων – μία διαδικασία που ονομάζεται νευρογένεση – συμβαίνει σε όλη τη ζωή, ακόμη και σε μεγάλη ηλικία», εξηγεί.
Αποδεικνύεται ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει μεγάλες δυνατότητες σε κάτι που ονομάζεται πλαστικότητα ή με άλλα λόγια είναι εξαιρετικά εύπλαστος. Φαίνεται ότι προκαλώντας τους εγκεφάλους μας – για παράδειγμα, με την εκμάθηση μιας νέας δεξιότητας – οδηγούμαστε σε πραγματικές αλλαγές στον ενήλικο εγκέφαλο. «Μπορεί να δημιουργηθούν νέες συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων, αλλάζοντας την ισορροπία των διαθέσιμων νευροδιαβιβαστών και τον τρόπο που γίνονται οι μεταξύ τους συνδέσεις», λέει η Dr. Papp.
Η κοινωνική ενασχόληση μπορεί να κρατήσει μακριά την κοινωνική απομόνωση και τη κατάθλιψη, οι οποίες έχουν συνδεθεί με τη μείωση της νοητικής λειτουργίας αργότερα στη ζωή. Η καλή κοινωνική στήριξη μειώνει επίσης το στρες, ένα άλλο γεγονός που γνωρίζουμε ότι έχει αρνητικό αντίκτυπο στις δεξιότητες της σκέψης.
Άλλοι παράγοντες
Ένας υγιεινός τρόπος ζωής συνδέεται επίσης με τη νευρογένεση, ειδικά όταν λαμβάνουμε αρκετό ύπνο, αποφεύγουμε την υπερκατανάλωση τροφής και το πιο σημαντικό από όλα αυτά: η άσκηση. «Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η σωματική άσκηση οδηγεί στην απελευθέρωση των κυτταρικών παραγόντων ανάπτυξης που είναι σημαντικοί για τη νευρογένεση», λέει η Dr. Papp.
Και αυτός ο συνδυασμός των αυξητικών παραγόντων και των νέων εγκεφαλικών κυττάρων που προέρχεται από την υγιεινή διαβίωση, την πρόκληση του εγκέφαλου και παραμένοντας κοινωνικά συνδεδεμένοι και με ουσιαστικό τρόπο, μπορεί πραγματικά να βοηθήσει στην προστασία του εγκεφάλου ή να γίνει πιο ανθεκτικός από τις αλλαγές που προκαλούν άνοια.
Ανάψτε την «εγκεφαλική μηχανή» σας
Ποιος είναι ο ευκολότερος τρόπος για να ακονίσετε τις δεξιότητες της σκέψης σας; Ξεκινήστε με μίνι-προκλήσεις για τον εγκέφαλό σας:
- Βουρτσίστε τα δόντια σας με το χέρι που δεν χρησιμοποιείτε συνήθως.
- Επιλέξτε μια διαφορετική διαδρομή προς τη δουλειά σας.
- Φάτε μια ή δυο μπουκιές από το φαγητό σας, με τα μάτια κλειστά.
- Ακούστε ένα νέο είδος μουσικής.
- Κάνετε 60 δευτερόλεπτα άλματα (ή οποιαδήποτε σωματική δραστηριότητα).
- Καθίστε σε ένα διαφορετικό σημείο στο σπίτι σας ή σε ένα αγαπημένο εστιατόριο.
«Τα παραπάνω απαιτούν από τον εγκέφαλο να κάνει μία άσκηση, γιατί είναι κάτι που αντιμετωπίζει και δεν έχει δοκιμάσει πριν», λέει η Dr. Papp.
Μπορείτε επίσης να αναζητήσετε δραστηριότητες που ενσωματώνουν τη διέγερση του εγκεφάλου, τη σωματική δραστηριότητα και την κοινωνική δέσμευση, όπως:
- μαθαίνοντας ένα άθλημα ή ένα παιχνίδι
- μαθαίνοντας να χορεύετε
- πηγαίνοντας σε ένα μάθημα κηπουρικής
Εάν η φυσική δραστηριότητα δεν είναι δυνατή, εξετάστε την πιθανότητα να παρακολουθήσετε ένα μάθημα:
- ζωγραφικής
- πιάνου, φλάουτου, κιθάρας
- γράψτε διηγήματα (ή τα απομνημονεύματά σας)
- υπολογιστών
- ανθοδετικής
- πλεξίματος
- μια νέας γλώσσας.
Ή μπορείτε απλά να πάρετε μέρος σε οποιαδήποτε νέα δραστηριότητα που θα βρείτε ενδιαφέρουσα, όπως:
- εθελοντισμός σε μια τοπική φιλανθρωπική οργάνωση
- εξερευνώντας μια νέα πόλη
- να ενταχθείτε σε μία λέσχη βιβλίου
- να δοκιμάσετε το φαγητό ενός νέου εστιατορίου ή ενός νέου είδους τροφής
- να γίνετε εθελοντής ξεναγός σε ένα μουσείο
- να βοηθήσετε σε ένα τοπικό σχολείο ή χώρο ημερήσιας φροντίδας
- να ενταχθείτε σε μια λέσχη συλλεκτών
«Οι καλύτερες δραστηριότητες θα είναι αυτές που θα βρείτε ευχάριστες», λέει η Dr. Papp. Και όπως ακριβώς είναι σημαντικό να επιμείνετε σε ένα σχήμα φαρμακευτικής αγωγής ή άσκησης, θα πρέπει να επιμείνετε σε ένα σχέδιο του να μαθαίνετε πάντα, όπως ακριβώς και η φίλη μου η Μπέττυ, για να καρπωθείτε τα οφέλη. «Λατρεύω τις ερωτήσεις και να ακούω τις ιστορίες των ανθρώπων», λέει. «Δεν θέλω ποτέ να σταματήσω να μαθαίνω».
Πηγή: Harvard.edu
Συγγραφέας: Heidi Godman
