Σε έναν κόσμο ίσων δικαιωμάτων, διαφορών στις αμοιβές και διαχωρισμού των παιχνιδιών ανάλογα με το φύλο, ένα ερώτημα παραμένει κεντρικό στην κατανόησή μας για τα δύο βιολογικά φύλα: ο εγκέφαλος των ανδρών και των γυναικών είναι συνδεδεμένος διαφορετικά; Εάν ναι, πώς και πώς είναι αυτό σχετικό;
Υπάρχουν πολλές μελέτες που στοχεύουν να διερευνήσουν το ζήτημα των υποκείμενων διαφορών μεταξύ του εγκεφάλου ανδρών και γυναικών. Αλλά τα αποτελέσματα φαίνεται να διαφέρουν πολύ ή οι ερμηνείες που δίνονται στα κύρια ευρήματα διαφωνούν.
Σε υπάρχουσες μελέτες, οι ερευνητές εξέτασαν τυχόν φυσιολογικές διαφορές μεταξύ του εγκεφάλου ανδρών και γυναικών. Στη συνέχεια μελέτησαν μοτίβα ενεργοποίησης στον εγκέφαλο των συμμετεχόντων και των δύο φύλων για να δουν εάν άνδρες και γυναίκες σχετίζονται με τα ίδια εξωτερικά ερεθίσματα και γνωστικές ή κινητικές εργασίες με τον ίδιο τρόπο.
Τέλος, το ερώτημα που προκύπτει είναι: επηρεάζει κάποια από αυτές τις διαφορές τον τρόπο με τον οποίο άνδρες και γυναίκες εκτελούν τα ίδια καθήκοντα; Και επηρεάζουν τέτοιες διαφορές την ευαισθησία των ανδρών έναντι των γυναικών σε διαφορετικές εγκεφαλικές διαταραχές;
Συχνά, δεν υπάρχουν ξεκάθαρες απαντήσεις και οι επιστήμονες τείνουν να διαφωνούν σε ορισμένες από τις πιο βασικές πτυχές – όπως το αν υπάρχουν αξιοσημείωτες φυσιολογικές διαφορές μεταξύ του εγκεφάλου ανδρών και γυναικών.
Υπάρχουν «ενσύρματες διαφορές;»
Όλο και περισσότερο, τα διαδικτυακά άρθρα και τα βιβλία δημοφιλούς επιστήμης απευθύνονται σε νέες επιστημονικές μελέτες για να δώσουν γρήγορες και εύκολες εξηγήσεις για το «γιατί οι άντρες είναι από τον Άρη και οι γυναίκες από την Αφροδίτη», για να παραφράσουμε ένα γνωστό best seller για τη διαχείριση ετεροφυλοφιλικών σχέσεων.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ένα βιβλίο από το Ινστιτούτο Gurian, το οποίο τονίζει ότι τα κορίτσια και τα αγόρια πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά λόγω των υποκείμενων νευρολογικών διαφορών τους. Η μη διαφοροποιημένη ανατροφή παιδιών, προτείνουν οι συγγραφείς, μπορεί τελικά να είναι ανθυγιεινή.
Αυτοκίνητα για αγόρια, αρκουδάκια για κορίτσια;
Ο Dr. Nirao Shah, ο οποίος είναι καθηγητής ψυχιατρικής και συμπεριφορικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Stanford στην Καλιφόρνια, προτείνει επίσης ότι υπάρχουν ορισμένες βασικές ‘συμπεριφορές’ που είναι απαραίτητες για την επιβίωση και τη διάδοση, που σχετίζονται με την αναπαραγωγή και την αυτοσυντήρηση, που είναι διαφορετικά σε άνδρες και γυναίκες. Προσθέτει πως, Αυτές οι συμπεριφορές είναι ‘έμφυτες παρά μαθημένες’ […] [στα ζώα], επομένως το κύκλωμα που εμπλέκεται θα πρέπει να είναι αναπτυξιακά συνδεδεμένο στον εγκέφαλο. Αυτά τα κυκλώματα θα πρέπει να διαφέρουν ανάλογα με το φύλο.
Μερικά παραδείγματα που επικαλούνται αυτές τις ‘έμφυτες διαφορές’ προέρχονται συχνά από μελέτες σε διαφορετικά πρωτεύοντα, όπως οι πίθηκοι Rhesus. Ένα πείραμα πρόσφερε σε αρσενικούς και θηλυκούς πιθήκους παραδοσιακά «κοριτσίστικα» («βελούδινα») ή «αγορίστικα» («τροχοειδή») παιχνίδια και παρατήρησε ποια είδη παιχνιδιών θα προτιμούσε ο καθένας.
Αυτή η ομάδα ερευνητών διαπίστωσε ότι οι αρσενικοί πίθηκοι Rhesus φαινόταν να προτιμούν φυσικά παιχνίδια με «τροχούς», ενώ τα θηλυκά έπαιζαν κυρίως με «βελούδινα» παιχνίδια.
Αυτό, υποστήριξαν, ήταν ένα σημάδι ότι τα αγόρια και τα κορίτσια [μπορεί] να προτιμούν διαφορετικές σωματικές δραστηριότητες με διαφορετικούς τύπους συμπεριφορών και διαφορετικά επίπεδα ενεργειακής δαπάνης.
Παρόμοια ευρήματα έχουν αναφερθεί από ερευνητές από το Ηνωμένο Βασίλειο για αγόρια και κορίτσια μεταξύ 9 και 32 μηνών – μια περίοδος κατά την οποία, σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, τα παιδιά είναι πολύ μικρά για να σχηματίσουν στερεότυπα φύλου.
Οι φαινομενικές διαφορές στις προτιμήσεις έχουν εξηγηθεί μέσω μιας διαφορικής σύνδεσης στον γυναικείο έναντι του αρσενικού εγκεφάλου. Ωστόσο, οι κριτικές για αυτήν την προοπτική επίσης αφθονούν.
Διαψεύδοντας μελέτες σε πιθήκους, ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι, ανεξάρτητα από το πόσο παρόμοιοι είναι με τα ανθρώπινα όντα από βιολογική άποψη, οι πίθηκοι και άλλα ζώα δεν είναι ακόμα άνθρωποι, και καθοδηγούμενοι από τα ένστικτα των αρσενικών και θηλυκών ζώων, για την κατανόησή μας για τους άνδρες και τις γυναίκες, καταλήγουμε σε εσφαλμένα συμπεράσματα.
Όσον αφορά τις μελέτες σε βρέφη και μικρά παιδιά, οι ερευνητές συχνά εντοπίζουν παγίδες. Τα αγόρια και τα κορίτσια, υποστηρίζουν ορισμένοι, μπορούν ήδη να αναπτύξουν στερεότυπα φύλου από την ηλικία των 2 ετών και η προτίμησή τους για «κοριτσίστικα» ή «αγορίστικα» παιχνίδια μπορεί να επηρεαστεί από τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς τους τα κοινωνικοποιούν, ακόμα κι αν οι ίδιοι οι γονείς δεν γνωρίζουν πάντα ότι διαιωνίζουν αυτά τα στερεότυπα.
Επομένως, παραμένει αμφιλεγόμενη η άποψη ότι οι προτιμήσεις με βάση το φύλο μπορούν να εξηγηθούν μέσω της ορμονικής δραστηριότητας και των διαφορών στον εγκέφαλο ανδρών και γυναικών.
Διαβάστε σχετικά: Υπάρχουν διαφορές στο άγχος μεταξύ των φύλων;
Διαφορετικά μοτίβα ενεργοποίησης του εγκεφάλου
Ωστόσο, υπάρχει μια σειρά από μελέτες που επισημαίνουν διαφορετικά μοτίβα ενεργοποίησης στον εγκέφαλο ανδρών έναντι γυναικών που έχουν την ίδια εργασία ή εκτίθενται στα ίδια ερεθίσματα.
Πλοήγηση
Μια τέτοια μελέτη αξιολόγησε τη δραστηριότητα του εγκεφάλου που σχετίζεται με το φύλο στο πλαίσιο της οπτικο-χωρικής πλοήγησης. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) για να παρακολουθήσουν πώς ο εγκέφαλος ανδρών και γυναικών ανταποκρίθηκε σε μια εργασία λαβύρινθου.
Στη συγκεκριμένη δραστηριότητα, οι συμμετέχοντες και των δύο φύλων έπρεπε να βρουν το δρόμο τους έξω από έναν περίπλοκο εικονικό λαβύρινθο.
Σημειώθηκε ότι στους άνδρες, ο αριστερός ιππόκαμπος – ο οποίος έχει συσχετιστεί με τη μνήμη που εξαρτάται από το πλαίσιο – φωτιζόταν κατά προτίμηση.
Στις γυναίκες, ωστόσο, οι περιοχές που ενεργοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της εργασίας ήταν ο δεξιός οπίσθιος βρεγματικός φλοιός, ο οποίος σχετίζεται με τη χωρική αντίληψη, τον κινητικό έλεγχο και την προσοχή, και ο δεξιός προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος έχει συνδεθεί με την επεισοδιακή μνήμη.
Μια άλλη μελέτη αποκάλυψε «σχετικά ισχυρές διαφορές» μεταξύ της εγκεφαλικής δραστηριότητας ηρεμίας σε άνδρες και γυναίκες. Όταν ο εγκέφαλος βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας, σημαίνει ότι δεν ανταποκρίνεται σε άμεσες εργασίες – αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι ενεργός.
Η σάρωση ενός εγκεφάλου «στην ηρεμία» έχει σκοπό να αποκαλύψει οποιαδήποτε δραστηριότητα που είναι «εγγενής» σε αυτόν τον εγκέφαλο και η οποία συμβαίνει αυθόρμητα.
Όταν εξέτασαν τις διαφορές μεταξύ ανδρικού και γυναικείου εγκεφάλου «σε ηρεμία», οι επιστήμονες είδαν ένα σύνθετο μοτίβο, που υποδηλώνει ότι αρκετές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών στη συμπεριφορά μπορεί να έχουν τις πηγές τους στη δραστηριότητα του εγκεφάλου σε ηρεμία.
Κοινωνικές ενδείξεις
Ένα πείραμα που στόχευε την αντίδραση ανδρών και γυναικών στην αντιληπτή απειλή, για παράδειγμα, ανέδειξε μια καλύτερη αξιολόγηση της απειλής από την πλευρά των γυναικών.
Η μελέτη, η οποία χρησιμοποίησε fMRI για τη σάρωση της εγκεφαλικής δραστηριότητας εφήβων και ενηλίκων και των δύο φύλων, διαπίστωσε ότι οι ενήλικες γυναίκες είχαν ισχυρή νευρική απόκριση σε σαφή οπτικά σήματα απειλής, ενώ οι ενήλικες άνδρες – και οι έφηβοι και των δύο φύλων – παρουσίασαν πολύ πιο αδύναμη απόκριση.
Μία μελέτη έδειξε διαφορετικά μοτίβα συνεργασίας σε άνδρες και γυναίκες, με πιθανές υποκείμενες νευρικές εξηγήσεις. Παρατηρήθηκαν ομάδες ζευγαριών ανδρών-ανδρών, γυναικών-γυναικών και γυναικών-ανδρών καθώς εκτελούσαν την ίδια απλή εργασία που περιελάμβανε συνεργασία και συγχρονισμό.
Συνολικά, τα ομόφυλα ζευγάρια τα πήγαν καλύτερα από τα ζευγάρια του αντίθετου φύλου. Όμως η διεγκεφαλική συνοχή – δηλαδή ο σχετικός συγχρονισμός της νευρικής δραστηριότητας στον εγκέφαλο ενός ζευγαριού που εκτελούσε μια συνεργατική εργασία – παρατηρήθηκε σε διαφορετικές θέσεις στους εγκεφάλους των ατόμων αρσενικού-αρσενικού έναντι θηλυκού-θηλυκού.
Μια άλλη μελέτη που χρησιμοποίησε fMRI τόνισε επίσης σημαντικές διαφορές μεταξύ του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος ανδρών και γυναικών οργανώνει τη δραστηριότητά τους. Υπάρχουν διαφορετικά πρότυπα ενεργοποίησης στα δίκτυα του εγκεφάλου ανδρών και γυναικών, εξηγούν οι ερευνητές, τα οποία σχετίζονται με ουσιαστικές διαφορές στη συμπεριφορά ανδρών και γυναικών.
Διαφορετικά μοτίβα ενεργοποίησης, αλλά τι σημαίνει αυτό;
Μια πιο πρόσφατη μελέτη, ωστόσο, διαφωνεί στο ότι υπάρχουν θεμελιώδεις λειτουργικές διαφορές, αν και η μεθοδολογία αυτής της έρευνας έχει αμφισβητηθεί. Οι συγγραφείς αυτής της εργασίας ανέλυσαν τις μαγνητικές τομογραφίες περισσότερων από 1.400 ανθρώπινων εγκεφάλων, που προέρχονται από τέσσερα διαφορετικά σύνολα δεδομένων.
Τα ευρήματά τους υποδηλώνουν ότι, όποιες φυσιολογικές διαφορές μπορεί να υπάρχουν μεταξύ του εγκεφάλου των ανδρών και των γυναικών, δεν υποδεικνύουν υποκείμενα, ειδικά για το φύλο πρότυπα συμπεριφοράς και κοινωνικοποίησης.
Επίσης, οι επιστήμονες επεσήμαναν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι διαθέτουν ένα μωσαϊκό χαρακτηριστικών προσωπικότητας, στάσεων, ενδιαφερόντων και συμπεριφορών, που συνάδει με τα μεμονωμένα φυσιολογικά χαρακτηριστικά και δεν συνάδει με τη δυαδική άποψη του «αρσενικού» και του «θηλυκού».
Συνθήκες «προκατάληψης για άνδρες» και «προκατειλημμένες γυναίκες».
Μια μετα-ανάλυση μελετών που σχετίζονται με διαφορές με βάση το φύλο στον εγκέφαλο επιβεβαιώνει ότι οι άνδρες και οι γυναίκες είναι ευαίσθητοι σε μεγάλο βαθμό σε διαφορετικές εγκεφαλικές διαταραχές.
Παραδείγματα παθήσεων κυρίως ανδρών περιλαμβάνουν: αυτισμό, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας, διαταραχή διαγωγής, ειδική γλωσσική εξασθένηση, σύνδρομο Tourette και δυσλεξία, και παραδείγματα καταστάσεων που προσβάλουν κυρίως γυναίκες περιλαμβάνουν: κατάθλιψη, αγχώδη διαταραχή και νευρική ανορεξία.
Οι συγγραφείς προτείνουν ότι είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη οι φυσιολογικές διαφορές προκειμένου να ενισχυθούν οι προληπτικές προσεγγίσεις και θεραπείες.
Μια προηγούμενη μελέτη είχε επίσης επισημάνει διαφοροποιημένα πρότυπα ευαισθησίας σε διαταραχές του εγκεφάλου μεταξύ των δύο φύλων, ωστόσο αναγνώρισε επίσης ορισμένους σημαντικούς περιορισμούς.
Πρώτον, οι συγγραφείς επεσήμαναν πως πολλές προηγούμενες μελέτες δεν κατάφεραν να στρατολογήσουν παρόμοιους αριθμούς συμμετεχόντων κάθε φύλου, κάτι που μπορεί να οδήγησε σε ‘προκατάληψη’ του φύλου. Επιπλέον, εξήγησαν, επειδή οι γυναίκες μπορεί να αναζητήσουν θεραπεία περισσότερο από τους άνδρες, μπορεί να είναι ευκολότερο για έναν ερευνητή να στρατολογήσει γυναίκες.
Και οι δύο αυτοί παράγοντες μπορεί να οδηγήσουν σε ένα δείγμα ασθενών με προδιάθεση για άνιση κατανομή φύλου, παραδέχονται οι συγγραφείς, αλλά το συμπέρασμά τους παραμένει σταθερό.
Η αντιστοίχιση φύλου είναι απαραίτητη στις κλινικές μελέτες λειτουργικής απεικόνισης και υποστηρίζει την ιδέα της εξερεύνησης των ανδρικών και γυναικείων πληθυσμών ως διακριτών ομάδων, υπογραμμίζουν οι επιστήμονες, επικαλούμενοι τον πλούτο των μελετών που παραπέμπουν στην ίδια ερμηνεία.
Συμπερασματικά, είναι θεμελιώδεις οι διαφορές του εγκεφάλου για το πώς λειτουργούν οι άνδρες και οι γυναίκες; Η απάντηση είναι ίσως. Ενώ τόσες πολλές μελέτες σημείωσαν διαφορετικά μοτίβα ενεργοποίησης στον εγκέφαλο, αυτά δεν ισοδυναμούσαν απαραίτητα με διαφορές στην απόδοση των συγκεκριμένων εργασιών.
Ταυτόχρονα, από την άποψη της υγειονομικής περίθαλψης, μπορεί να είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι διαφορές με βάση το φύλο, ώστε να ακολουθηθούν τα καλύτερα δυνατά σχέδια παροχής εξατομικευμένης θεραπείας.
Απόδοση: Ισιδώρα Σκουρλή, Διδάκτωρ του Τμήματος Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
