Όλοι μας είμαστε φτιαγμένοι από ιστορίες. Οργανώνουμε το οτιδήποτε συμβαίνει σε μας και του δίνουμε νόημα μέσα από τις νοητικές μας αφηγήσεις. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι σημαντικό μόνο το τι συμβαίνει σε μας, αλλά και το πως το ερμηνεύουμε.
Οι νοητικές αφηγήσεις είναι οι ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας για το τι μας συμβαίνει. Στην πραγματικότητα, μιλάμε στον εαυτό μας, προσπαθώντας να βγάλουμε νόημα από την κάθε εμπειρία. Αυτό είναι το μυαλό μας που παρέχει μια λογική και συνεκτική δομή σε κάθε γεγονός έτσι ώστε κάθε λεπτομέρεια να υπερβαίνει τις αναμνήσεις μας.
Ο ψυχολόγος Τζερόμ Μπρούνερ, ήταν ο πρώτος που μίλησε για τη γνωστική δύναμη της αυτο-αφήγησης. Σύμφωνα με αυτόν, δίνουμε λογική, νόημα, και κατεύθυνση σε κάθε ένα γεγονός και εμπειρία. Γι’ αυτό, είμαστε οι συγγραφείς του εαυτού μας που κατασκευάζουμε τις δικές μας ιστορίες. Κατά κάποιο τρόπο, δίνουμε σειρά στο χάος, σε ό,τι μας προκαλεί έκπληξη και ακόμα και στο αβέβαιο. Στην πραγματικότητα, το να δίνουμε νόημα σε κάθε εμπειρία είναι μια φυσική ανάγκη του μυαλού μας.
Η λεπτομερής επεξεργασία αυτών των αφηγήσεων διευκολύνει τη μνήμη μας. Κάθε σκηνικό, αίσθηση και εμπειρία που οργανώνεται στο μυαλό μας ακολουθώντας μια συνεκτική κλωστή θα καταλήξει να είναι μέρος της αυτοβιογραφικής μας μνήμης.
Όλοι και ο καθένας από μας είναι το αποτέλεσμα μιας ιστορίας. Αυτές οι ιστορίες είναι, πάνω από όλα, πνευματικές, εσωτερικές και υποκειμενικές διαδικασίες. Ας τις κοιτάξουμε από πιο κοντά.
Νοητικές αφηγήσεις: ένα βασικό συστατικό στοιχείο του εγκεφάλου
Το ενδιαφέρον στον τομέα των νευροεπιστημών όσον αφορά τις νοητικές αφηγήσεις είναι εξαιρετικά πρόσφατο. Πραγματικά, καθώς αυτή η επιστήμη προχώρησε στην κατανόηση της μνήμης, θέλανε να ενσωματώσουν την άποψη του πώς οι εμπειρίες ενώνονται με άλλες ώστε να τις ερμηνεύουμε και να τους δίνουμε νόημα. Στην ουσία, να κατανοούμε πώς αυτές εγκαθιδρύονται στη μνήμη.
Ο Μπρένταν Κοχ-Σινι, ένας ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, και η ομάδα του πρόσφατα δημοσίευσαν μια έρευνα πάνω σε αυτό το θέμα. Όπως εξήγησε σε μια συνέντευξη τύπου, χρειάζεται να κατασκευάσουμε αφηγήσεις με συνοχή για να μπορούμε να θυμόμαστε τις λεπτομέρειες κάθε γεγονότος. Οτιδήποτε δεν ενσωματώνεται στη νοητική μας ιστορία υποβιβάζεται στη λήθη.
Ο Τζερόμ Μπρούνερ είχε ήδη επισημάνει αυτήν την ιδέα στο βιβλίο του, Actual Minds, Possible Worlds. Η κληρονομιά του ήταν μια επανάσταση στη γνωστική ψυχολογία επειδή, για πρώτη φορά, μας σύστησε σε μια άλλη όψη του μυαλού. Υποστήριξε ότι το νοητικό μας σύμπαν δεν περιορίζεται απλά στο να τεστάρει υποθέσεις, στην ανάλυση ή στη σύγκριση. Είμαστε επίσης αφηγηματικοί κατασκευαστές, που προσπαθούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει σε μας.
Διαβάστε σχετικά: Πώς οι εμπειρίες της πρώιμης ζωής μπορούν να επηρεάσουν την «καλωδίωση» του εγκεφάλου
Ο ιππόκαμπος: η περιοχή που δίνει συνοχή στη ζωή
Αν χρησιμοποιήσουμε τη μεταφορά του μυαλού ως υπολογιστή, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο ιππόκαμπος είναι ο σκληρός δίσκος. Είναι η περιοχή όπου οι αναμνήσεις και οι μαθησιακές διαδικασίες ενοποιούνται και παγιώνονται. Επίσης ασχολείται με τη ρύθμιση των συναισθηματικών καταστάσεων και είναι χαρακτηριστικό – κλειδί για τη χωρική μνήμη.
Η προαναφερθείσα έρευνα που διεξήχθη από τον Δρ. Κοχ-Σινι και την ομάδα του υποστηρίζει ότι ο ιππόκαμπος είναι η περιοχή που διευκολύνει τις νοητικές αφηγήσεις μας να είναι συνεκτικές. Με άλλα λόγια, ευνοεί και οργανώνει την ενότητα όλων των κομματιών μιας ιστορίας. Και αυτό γιατί όσο πιο συνεκτική είναι μια αφήγηση, τόσο καλύτερα θα ενσωματωθεί μέσα στη μνήμη.
Μάλιστα, χρειάζεται να θυμόμαστε το παρελθόν μας για να οργανώσουμε το παρόν μας. Με άλλα λόγια, για να μπορέσετε να ενσωματώσετε την ιστορία ζωής σας με έναν λογικό και με νόημα τρόπο, θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε επίσης το χθες έτσι ώστε η κάθε αφήγηση να έχει συνοχή. Να έχει συνοχή με την ταυτότητα σας, την πορεία σας, τις εμπειρίες και την προσωπικότητά σας.
Το μυαλό είναι επιλεκτικό και επίσης παραπλανητικό
Ο Τζερόμ Μπρούνερ ισχυρίζεται ότι ο εαυτός είναι το προϊόν μιας αφηγηματικής διαδικασίας στην οποία συνδυάζουμε το τι μας συμβαίνει με το τι λέμε στους εαυτούς μας. Ωστόσο χρειάζεται προσοχή γιατί επίσης περιλαμβάνετε αυτό που κατά τη γνώμη σας, πιστεύουν οι άλλοι για εσάς. Εν προκειμένω, προφανώς δεν έχετε πάντα δίκιο.
Στο άρθρο του με τίτλο Cognitive Impenetrability and the Complex Intentionality of the Emotions, ο Τζον Ντραμόντ υποστηρίζει ότι οι νοητικές αφηγήσεις είναι συλλογές της ύπαρξής μας τις οποίες αιχμαλωτίζουμε για να τους δώσουμε νόημα μεταγενέστερα. Με άλλα λόγια, η ιστορία της ζωής σας δεν είναι πάντα μια χιλιομετρική αντανάκλαση του τι σας συνέβη, αλλά του πώς το ερμηνέψατε.
Μερικές φορές, δίνουμε ένα καθαρά αρνητικό νόημα σε κάποια γεγονότα. Πραγματικά, το μόνο που χρειάζεται είναι να κυριευθείτε από συναισθήματα με αρνητικό πρόσημο μια συγκεκριμένη στιγμή για να φιλτράρετε και να διαστρεβλώσετε την πραγματικότητα. Στην πραγματικότητα, ο εγκέφαλός σας δεν είναι μόνο επιλεκτικός αλλά μερικές φορές τείνει να στρεβλώνει τι βλέπει βασισμένος στη διάθεση και τον τύπο της προσωπικότητάς σας.
Νοητικές αφηγήσεις και εσωτερικός διάλογος
Οι νοητικές αφηγήσεις είναι σαν την ταινία που γράφετε για όλα όσα σας συνέβησαν. Είστε ο ηθοποιός, ο σεναριογράφος και ο σκηνοθέτης. Παρόλα αυτά, αυτό δεν είναι απαραίτητα καλό.
Ο Μάικλ Γουάιτ και ο Ντέιβιντ Έπστον, οι δημιουργοί της αφηγηματικής θεραπείας, ισχυρίζονται ότι συχνά περιοριζόμαστε από μια ξεκάθαρα επιβλαβή κυρίαρχη αφήγηση. Δηλώνουν ότι η πηγή αυτής της δυσφορίας ή δυστυχίας θα εντοπίζεται σχεδόν πάντα μέσα στα οικογενειακά μας «αρχεία».
Σε αυτές τις πρώιμες εμπειρίες και σε ένα περιβάλλον που μας ενθάρρυνε να σχηματίσουμε οδυνηρές ιστορίες. Από εκείνο τον καιρό, γινόμαστε ανίκανοι να προχωρήσουμε μπροστά και βρίσκουμε τους εαυτούς μας κολλημένους σε ένα κεφάλαιο που ποτέ δεν τελειώνει.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αφηγηματική θεραπεία ζητά από εμάς να συνδεθούμε με άλλες εμπειρίες που, ίσως, είχαμε παραβλέψει όταν κατασκευάσαμε την αφήγησή μας. Εξάλλου, είναι πάντα πιθανό για μας να ανοίξουμε άλλες πόρτες για να δημιουργήσουμε νέες εμπειρίες και να τους δώσουμε ένα πιο θετικό και εμπλουτιστικό νόημα. Σε αυτό, η φωνή του εαυτού είναι το κλειδί.
Τελικά, ο εσωτερικός μας διάλογος είναι ο γλύπτης των δικών μας ιστοριών. Γι’ αυτό, πρέπει να προσπαθήσετε και να σχηματίσετε υγιέστερες και πιο φωτεινές νοητικές αφηγήσεις. Αυτό συμβαίνει επειδή, όπως επίσης αυτό που συμβαίνει σε σας, έτσι και το πώς το ερμηνεύεται είναι υψίστης σημασίας. Το να το κάνετε αυτό με έναν ευπροσάρμοστο και ελπιδοφόρο τρόπο θα είναι πάντα ωφέλιμο.
Απόδοση: Παναγιώτα Νταλιακούρα, απόφοιτη του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
