Η ντοπαμίνη και οι σεροτονίνη είναι χημικοί αγγελιοφόροι ή νευροδιαβιβαστές, που συμβάλλουν στην ρύθμιση πολλών σωματικών λειτουργιών. Παίζουν ρόλο στον ύπνο και στη μνήμη, όπως επίσης και στο μεταβολισμό και τη συναισθηματική ευημερία.
Μερικές φορές αναφερόμαστε στη ντοπαμίνη και τη σεροτονίνη ως «οι ορμόνες της χαράς» εξαιτίας του ρόλου που διαδραματίζουν στην ρύθμιση της διάθεσης και των συναισθημάτων.
Εμπλέκονται επίσης σε αρκετές παθήσεις ψυχικής υγείας, περιλαμβανομένων της πεσμένης διάθεσης και της κατάθλιψης.
Η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη συμμετέχουν σε παρόμοιες σωματικές διαδικασίες, ωστόσο λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο. Τυχόν ανισορροπία αυτών των νευροδιαβιβαστών μπορεί να προκαλέσει διάφορες ιατρικές παθήσεις που χρήζουν διαφορετικό τύπο θεραπείας.
Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τις διαφορές ανάμεσα στη ντοπαμίνη και τη σεροτονίνη, τη σχέση τους, τη συσχέτισή τους με ιατρικές παθήσεις και την υγεία γενικότερα.
Τι είναι η ντοπαμίνη;
Οι νευρώνες του εγκεφάλου απελευθερώνουν ντοπαμίνη, η οποία μεταφέρει σήματα μεταξύ των νευρώνων. Το σώμα χρησιμοποιεί την ντοπαμίνη για τη δημιουργία άλλων νευροδιαβιβαστών όπως η νορεπινεφρίνη και η επινεφρίνη. Η ντοπαμίνη παίζει καθοριστικό ρόλο στο σύστημα ανταμοιβής, ένα σύνολο εγκεφαλικών διαδικασιών που ρυθμίζει τα κίνητρα, τις επιθυμίες, και τις ορέξεις.
Τα επίπεδα της ντοπαμίνης επηρεάζουν επίσης τις ακόλουθες σωματικές λειτουργίες:
Τι είναι η σεροτονίνη;
Η σεροτονίνη είναι ένας άλλος νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου. Ωστόσο πάνω από το 90% της συνολικής σεροτονίνη του σώματος βρίσκεται στα εντεροχρωμαφινικά κύτταρα του στομάχου, όπου βοηθάει στην ρύθμιση της λειτουργίας του πεπτικού συστήματος.
Εκτός του ότι βοηθάει στην πέψη, η σεροτονίνη συμμετέχει στη ρύθμιση:
- Του κύκλου ύπνου - αφύπνισης
- Της διάθεσης και των συναισθημάτων
- Του μεταβολισμού και της όρεξης
- Της γνωστικής λειτουργίας και της συγκέντρωσης
- Της ορμονικής δραστηριότητας
- Της θερμοκρασίας του σώματος
- Της πήξης του αίματος
Διαφορές μεταξύ της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης
Παρόλο που και η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη μεταφέρουν μηνύματα μεταξύ των νευρώνων και επηρεάζουν τη διάθεση και τη συγκέντρωση, εκτελούν και κάποιες άλλες ιδιαίτερες λειτουργίες.
Η ντοπαμίνη, για παράδειγμα, μεταφέρει σήματα μεταξύ των νευρώνων που ελέγχουν την κίνηση και το συντονισμό του σώματος.
Ο συγκεκριμένος νευροδιαβιβαστής παίζει ρόλο στα κέντρα ευχαρίστησης και ανταμοιβής του εγκεφάλου, και πυροδοτεί διάφορες συμπεριφορές. Η κατανάλωση συγκεκριμένων φαγητών, η χρήση παράνομων ναρκωτικών ουσιών, και η εμπλοκή σε συμπεριφορές όπως τα τυχερά παιχνίδια μπορούν να κορυφώσουν τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο.
Υψηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε συναισθήματα ευφορίας, ευτυχίας, και στην ενδυνάμωση των κινήτρων και της συγκέντρωσης. Συνεπώς, η έκθεση σε δραστηριότητες και ουσίες που αυξάνουν τα επίπεδα της ντοπαμίνης μπορεί να λειτουργήσουν εθιστικά σε μερικούς ανθρώπους.
Όπως η ντοπαμίνη, έτσι και η σεροτονίνη μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση και τα συναισθήματα, ωστόσο βοηθάει επίσης στην ρύθμιση των πεπτικών λειτουργιών όπως η όρεξη, ο μεταβολισμός και η κινητικότητα του στομάχου.
Η σχέση μεταξύ της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης
Οι νευροδιαβιβαστές δεν δρουν ανεξάρτητα.
Αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν ο ένας τον άλλο με στόχο τη διατήρηση μιας χημικής ισορροπίας στο σώμα. Υπάρχει στενή σύνδεση μεταξύ των συστημάτων της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης, τόσο δομικά όσο και λειτουργικά.
Σε μερικές περιπτώσεις, η σεροτονίνη φαίνεται να περιορίζει την παραγωγή ντοπαμίνης, που σημαίνει ότι χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης μπορεί να οδηγήσουν σε υπερπαραγωγή της ντοπαμίνης. Αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε παρορμητική συμπεριφορά, εξαιτίας του ρόλου που η ντοπαμίνη διαδραματίζει στη συμπεριφορά αναζήτησης ανταμοιβής. Η σεροτονίνη περιορίζει την παρορμητική συμπεριφορά, ενώ η ντοπαμίνη ενισχύει την παρορμητικότητα.
Η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη έχουν αντίθετες επιδράσεις στην όρεξη: ενώ η σεροτονίνη την καταστέλλει, τα χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης μπορεί να πυροδοτήσουν την πείνα.
Ποιες παθήσεις έχουν συνδεθεί με τη ντοπαμίνη και τη σεροτονίνη;
Τα μη φυσιολογικά επίπεδα είτε ντοπαμίνης είτε σεροτονίνης μπορεί να οδηγήσουν σε διάφορες ιατρικές παθήσεις.
Και οι δύο αυτοί νευροδιαβιβαστές μπορεί να προκαλέσουν συναισθηματικές διαταραχές όπως κατάθλιψη. Τυχόν ανισορροπία των επιπέδων τους μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ιδιαίτερες παθήσεις που επηρεάζουν διαφορετικές σωματικές λειτουργίες.
Στις ακόλουθες ενότητες, αναφέρονται αυτού του τύπου παθήσεις.
Ντοπαμίνη
Τα υψηλά ή τα χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στην επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων και να οδηγήσουν στην ανάπτυξη σωματικών και ψυχολογικών παθήσεων.
Η έλλειψη ντοπαμίνης ενδέχεται να παίξει σημαντικό ρόλο στις ακόλουθες παθήσεις και συμπτώματα:
- Νόσος Πάρκινσον
- Κατάθλιψη
- Σχιζοφρένεια
- Ψευδαισθήσεις
Η ντοπαμίνη παίζει επίσης ρόλο στην κινητοποίηση και σε συμπεριφορές που σχετίζονται με την ανταμοιβή. Παρόλο που η ντοπαμίνη από μόνη της μπορεί να μην προκαλέσει κατάθλιψη, τα χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης ενδέχεται να πυροδοτήσουν συμπτώματα που συνδέονται με την κατάθλιψη.
Αυτά τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Έλλειψη κινήτρων
- Δυσκολία συγκέντρωσης
- Συναισθήματα απελπισίας και αβοηθησίας
- Απουσία ενδιαφέροντος για προηγούμενες ευχάριστες ασχολίες
Το γονίδιο SLC6A3 παρέχει οδηγίες για τη δημιουργία πρωτεϊνών-μεταφορέων ντοπαμίνης. Αυτές οι πρωτεΐνες μεταφέρουν ντοπαμίνη διαμέσου των νευρικών μεμβρανών.
Μια ιατρική πάθηση γνωστή ως σύνδρομο ανεπάρκειας μεταφορέων ντοπαμίνης ή νεανικός παρκινσονισμός, προκαλείται όταν μεταλλάξεις στο γονίδιο SLC6A3 επηρεάζουν τη λειτουργία των πρωτεϊνών-μεταφορέων ντοπαμίνης.
Το συγκεκριμένο σύνδρομο δημιουργεί συμπτώματα παρόμοια με αυτά της νόσου Πάρκινσον, συμπεριλαμβανομένων των ακόλουθων:
- Τρέμουλο, σπασμούς, και κράμπες στους μύες
- Δυσκολία στη διατροφή, στην κατάποση, στην ομιλία, και στην κίνηση
- Προβλήματα συντονισμού και επιδεξιότητας
- Ακούσιες ή μη φυσιολογικές οφθαλμικές κινήσεις
- Μειωμένη έκφραση προσώπου ή υπομιμία
- Προβλήματα ύπνου
- Συχνές πνευμονικές λοιμώξεις
- Πεπτικά προβλήματα, όπως γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και δυσκοιλιότητα
Σεροτονίνη
Οι ερευνητές έχουν συνδέσει τα μη φυσιολογικά επίπεδα σεροτονίνης με αρκετές ιατρικές παθήσεις, ειδικά με συναισθηματικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και το άγχος.
Αντίθετα με την κοινή πεποίθηση, φαίνεται ότι τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης δεν προκαλούν απαραίτητα κατάθλιψη. Πολλαπλοί παράγοντες εκτός από την βιοχημία συμβάλλουν στην κατάθλιψη, όπως οι ακόλουθοι:
- Γενετικό και οικογενειακό ιστορικό
- Τρόπος ζωής και επίπεδα στρες
- Περιβάλλον
- Άλλες ιατρικές παθήσεις
Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης. Η φαρμακευτική αγωγή με σεροτονίνη όπως οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο και ενδέχεται επίσης να βοηθήσουν στη θεραπεία της κατάθλιψης.
Από την άλλη πλευρά, τα υψηλά επίπεδα σεροτονίνης μπορεί να οδηγήσουν σε μία απειλητική για τη ζωή ιατρική πάθηση γνωστή ως σύνδρομο σεροτονίνης.
Το σύνδρομο σεροτονίνης μπορεί να προκληθεί μετά την πρόσληψη αυξημένης ποσότητας φαρμάκων με σεροτονινεργική δράση ή την πρόσληψη πολλαπλών φαρμάκων με σεροτονινεργική δράση παράλληλα.
Σύνοψη
Οι νευροδιαβιβαστές ντοπαμίνη και σεροτονίνη ρυθμίζουν παρόμοιες σωματικές λειτουργίες ωστόσο παρουσιάζουν διαφορετικές επιδράσεις.
Η ντοπαμίνη ρυθμίζει τη διάθεση και τη μυϊκή κίνηση και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα συστήματα ευχαρίστησης και ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Σε αντίθεση με τη ντοπαμίνη, το σώμα αποθηκεύει το μεγαλύτερο μέρος της σεροτονίνης στο στομάχι, αντί στον εγκέφαλο. Η σεροτονίνη βοηθάει στη ρύθμιση της διάθεσης, της θερμοκρασίας του σώματος, και της όρεξης.
Τυχόν χαμηλά ή υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης ή σεροτονίνης μπορεί να προκαλέσουν ψυχολογικά ή σωματικά συμπτώματα.
Πηγή: medicalnewstoday.com
Απόδοση: Αναστάσιος Γρατσάκης
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
