Μακριά από προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, υπολογίζεται πως 2 στους 3 ανθρώπους έχουν βιώσει το “déjà vu” κάποια στιγμή στη ζωή τους.
Ο όρος “προμνησία” –που αποτελεί την ελληνική απόδοση του πιο δημοφιλούς όρου “déjà vu”- εμφανίζεται για πρώτη φορά στην επιστημονική βιβλιογραφία στα τέλη του 1800. Ωστόσο, χρειάστηκε ακόμη ένας αιώνας έως ότου να δοθεί ένας ορισμός κατάλληλος για ερευνητικούς σκοπούς.
Συγκεκριμένα, ο επιστημονικός ορισμός της προμνησίας που είναι σήμερα καθολικά αποδεκτός από την επιστημονική κοινότητα, προτάθηκε το 1979 από τον Dr. Vernon Neppe, ο οποίος την είχε περιγράψει ως μία αυθαίρετη εντύπωση οικειότητας του παρόντος που βιώνει το υποκείμενο, με μία απροσδιόριστη (τοπικά και χρονικά) παρελθούσα του εμπειρία.
Στους ιατρικούς κύκλους, η προμνησία ερευνάται κυρίως ως σύμπτωμα επιληψίας κροταφικού λοβού ή σχιζοφρένειας. Και οι δύο αυτές ασθένειες, σχετίζονται με το εν λόγω φαινόμενο. Ωστόσο, οι ασθενείς με σχιζοφρένεια καθώς και τα επιληπτικά άτομα ενδέχεται να βιώνουν με διαφορετικό τρόπο μία εμπειρία προμνησίας.
Για παράδειγμα, άνθρωποι με σχιζοφρένεια μπορεί να βιώνουν εμπειρίες προμνησίας με μεγαλύτερη διάρκεια και εντονότερη αίσθηση «αποπροσωποίησης».
Βέβαια, η προμνησία βιώνεται συνήθως από ανθρώπους που δεν έχουν ψυχιατρικό ιστορικό ή οποιουδήποτε είδους ψυχοπαθολογία. Υπολογίζεται ότι 2 στους 3 ανθρώπους έχουν βιώσει μία εμπειρία προμνησίας κάποια στιγμή στη ζωή τους.
Διαβάστε σχετικά: Πως η εμπειρία αλλάζει την πλαστικότητα του εγκεφάλου
10 πράγματα που γνωρίζουμε για το φαινόμενο της “προμνησίας”:
- Κατά μέσο όρο, άνθρωποι που βιώνουν εμπειρίες προμνησίας, βιώνουν μία τέτοια εμπειρία τον χρόνο.
- Η προμνησία συμβαίνει κυρίως σε περιόδους άγχους ή υπερβολικής κούρασης.
- Η προμνησία βιώνεται μάλλον το ίδιο συχνά από άνδρες και γυναίκες.
- Οι εμπειρίες προμνησίας μειώνονται με την ηλικία.
- Τα άτομα υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου και καλύτερης κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, είναι πιθανότερο να βιώνουν εμπειρίες προμνησίας.
- Μπορούμε να προκαλέσουμε προμνησία τεχνητά, διεγείροντας ηλεκτρικά τον φλοιό και βαθύτερες δομές του εγκεφάλου.
- Οι άνθρωποι που ταξιδεύουν συχνά, βιώνουν περισσότερες εμπειρίες προμνησίας συγκριτικά με όσους δεν ταξιδεύουν, πιθανότατα επειδή οι πρώτοι έχουν περισσότερες ευκαιρίες να βρεθούν για πρώτη φορά σε μέρη που δεν έχουν επισκεφθεί ξανά στη ζωή τους.
- Κάποιοι άνθρωποι που βιώνουν εμπειρίες προμνησίας λένε ότι η εμπειρία έμοιαζε με κάποιο όνειρο που είχαν δει στο παρελθόν.
- Το αντίθετο του déjà vu είναι το jamais vu, ή μη ιδωμένο ξανά. Το “jamais vu” είναι ένα φαινόμενο όπου κάτι το οικείο μοιάζει ξένο και αναφέρεται πολύ πιο σπάνια από το déjà vu.
- Διάφορα ερμηνευτικά σχήματα έχουν προταθεί για να εξηγηθεί το φαινόμενο της προμνησίας.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με τη θεωρία της “ετεροχρονισμένης ενεργοποίησης των νευρώνων” το ίδιο ερέθισμα φτάνει στον εγκέφαλο με μια μικρή καθυστέρηση (που μπορεί να προκληθεί λόγω απόσπασης της προσοχής από έναν περισπασμό συχνά τόσο φευγαλέο όσο ένα ανοιγοκλείσιμο των ματιών μας), αρκετή όμως ώστε να παραπλανηθεί και να πιστεύει πως το ζει για δεύτερη φορά. Η πρώτη αντίληψη του ερεθίσματος είναι αμυδρή και λαμβάνει χώρα τη στιγμή που το άτομο παύει να έχει εστιασμένη την προσοχή του στην αρχική δραστηριότητα.
Για παράδειγμα, αν σκόπευες να βάλεις μπρος το αυτοκίνητό σου και μία μύγα απέσπασε στιγμιαία την προσοχή σου, τη στιγμή που η προσοχή σου επιστρέφει στο να βάλεις μπρος το αυτοκίνητο, η τοποθέτηση του κλειδιού στο αυτοκίνητο μπορεί να εκληφθεί σαν να μια παρελθούσα εμπειρία.
Χρειάζεται περισσότερη έρευνα προκειμένου να φωτίσουμε το φαινόμενο της προμνησίας. Μέχρι σήμερα, ο περιορισμένος αριθμός μελετών γύρω από το θέμα αυτό είναι άμεσα συνδεδεμένος με προκαταλήψεις, συμπεριλαμβανομένων του μικρού αριθμού δειγμάτων και της δομικής εγκυρότητας, όπως επίσης και μίας γενικότερης προκατάληψης που κατατάσσει το φαινόμενο της προμνησίας στα παραφυσικά, όπως είναι οι εξωσωματικές εμπειρίες, η διαμεσολάβηση (channeling) και η ψυχοκίνηση.
Πηγή: Psychologytoday.com
Απόδοση – Επιμέλεια: Ερμίνα Φιλέρη
