Η φιλία είναι μια βασική ανάγκη για τα παιδιά μας.
Η φιλία γεννιέται τη στιγμή που ένας άνθρωπος λέει σε έναν άλλο «Τι; Κι εσύ; Νόμιζα ότι ήμουν ο μοναδικός άνθρωπος στον κόσμο». -C.S. LEWIS, συγγραφέας
Οι κοινωνικές σχέσεις είναι κλειδί για την υγεία των παιδιών, την ευεξία τους και την ευτυχία τους. Η σημασία τους είναι ανυπολόγιστη. Όταν τα παιδιά δυσκολεύονται να κάνουν φίλους ή να τους διατηρήσουν, είναι φυσικό να ανησυχεί ο γονιός.
Ακόμα και όταν δεν έχουν σοβαρές δυσκολίες στις φιλίες, συχνά φτάνουν και περισσεύουν για να ξαγρυπνάμε τη νύχτα. Την ίδια στιγμή, η χαρά της παιδικής φιλίας είναι επίσης ανεκτίμητη. Σπάνια έχω δει παιδιά τόσο χαρούμενα όσο όταν συναντούν φίλους στην παιδική χαρά: τσιρίζουν από τη χαρά που αναγνωρίζουν το ένα το άλλο και μετά τρέχουν πάνω στα πατίνια τους για ώρες.
Αυτό ισχύει για παιδιά σε οποιαδήποτε κοινωνία, σε οποιαδήποτε ήπειρο. Ακόμα και αν το παιχνίδι τους μοιάζει διαφορετικό, το χαμόγελο όταν ένας φίλος συναντάει τον άλλο κάνει ευτυχισμένους κι εμάς τους μεγάλους και είναι ένα δώρο από μόνο του.
Θέλουμε τα παιδιά να έχουν αυτοπεποίθηση και να είναι ανεξάρτητα. Θέλουμε επίσης να έχουν δυνατές σχέσεις, μεταξύ των οποίων και καλούς φίλους. Οι φιλίες όχι μόνο έχουν νόημα στην καθημερινότητα, αλλά έχουν επίσης οφέλη μέχρι και στην ενήλικη ζωή, τόσο ως προς την ψυχολογική όσο και ως προς τη σωματική υγεία. Μια μελέτη βρήκε ότι τα αγόρια που πέρασαν περισσότερο χρόνο με φίλους ως παιδιά είχαν χαμηλότερη πίεση και ήταν λιγότερο υπέρβαροι σαν ενήλικες από εκείνους που δεν το έκαναν.
Οι φίλοι ενισχύουν την ευεξία, αρχής γενομένης ακόμα και από το προνήπιο και γνωρίζουμε τη σημασία τους ενστικτωδώς. Στις σχολικές συναντήσεις δεν ζητάμε συνήθως να δούμε κάθε εργασία. Αντ’ αυτού, θέλουμε να ξέρουμε πώς τα πάνε τα παιδιά με τους άλλους, αν τα εκφοβίζουν, αν είναι δημοφιλή ή κάτι τέτοιο – και πώς μπορούμε να τα υποστηρίξουμε για να χτίσουν και να διατηρήσουν ισχυρούς δεσμούς.
Και αυτό ενδιαφέρει σχεδόν όλα τα παιδιά. «Αν τα παιδιά έγραφαν βιβλία για γονείς», όπως μου είπε ο ειδικός πάνω στο παιχνίδι Peter Gray, «αυτά τα βιβλία θα έδειχναν διαφορετικά από αυτά που έχουμε τώρα. Θα υπήρχαν πολύ περισσότερα με θέμα “Τι σκέφτονται για μένα τα άλλα παιδιά;” και “Πώς θα κάνω φιλίες και θα τις κρατήσω;”. Αυτές είναι οι ερωτήσεις στις οποίες θέλουν απαντήσεις τα παιδιά».
Όταν εστιάζουν στη φιλία τα παιδιά έχουν δίκιο. Η φιλία είναι μια θεμελιώδης ψυχολογική ανάγκη. Στους φίλους τα παιδιά βρίσκουν προστασία, άνεση, εγγύτητα, ακόμα και ηρεμία για το νευρικό τους σύστημα. Εξασκούν επίσης τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Η ικανότητα αυτή για φιλία είναι αρχέγονη.
Ορισμένοι επιστήμονες φτάνουν μέχρι το σημείο να υποστηρίξουν ότι οι φιλίες έκαναν τους πρώτους ανθρώπους πιο έξυπνους. Αναπτύξαμε μεγαλύτερους εγκεφάλους όχι μόνο για να κυνηγάμε καλύτερα αλλά –πράγμα εξίσου σημαντικό– και για να κοινωνικοποιούμαστε. Το ωραίο είναι ότι η κοινωνικοποίηση αυτή μεγάλωσε τον εγκέφαλό μας. Και δεν είναι μόνο οι
άνθρωποι που έχουν φίλους. Το ίδιο ισχύει για πολλά άλλα είδη με μεγάλο εγκέφαλο. Τα άλογα, οι ζέβρες, οι ύαινες, οι μαϊμούδες και τα δελφίνια μπορούν να φτιάξουν φιλίες –τουλάχιστον κάποιου είδους– οι οποίες διαρκούν χρόνια.
Αλλά τι είναι ακριβώς η φιλία; Η ιδέα πάει πίσω αιώνες ολόκληρους. Περιλαμβάνει ένα ιδιαίτερο νοιάξιμο για τον φίλο όπως πραγματικά είναι. Οι φίλοι έχουν γενικά θετικά συναισθήματα ο ένας για τον άλλο και θέλουν να περνούν χρόνο μαζί. Κάνουν χάρες ο ένας στον άλλο επειδή το θέλουν. Στις υγιείς φιλίες κάθε άτομο θέλει ο άλλος να είναι ευτυχισμένος και γεμάτος.
Στην ουσία, οι φιλίες στηρίζονται στη συνεργατική στάση σε διάρκεια χρόνου. Εξαρτώνται από τις αναμνήσεις και τα σχέδιά σας: ας πούμε, να θυμηθείτε ένα διασκεδαστικό πάρτι στο οποίο πήγατε ή να αποφασίσετε πού θα πάτε διακοπές μαζί. Οι αναμνήσεις και τα σχέδια αυτά σας δένουν. Αν δεν είχατε καμία ανάμνηση και καμία ικανότητα να σκέφτεστε για το μέλλον, θα ήταν σχεδόν αδύνατο να κάνετε και να διατηρήσετε φίλους.
Αυτό συμβαίνει επειδή, στους περισσότερους ορισμούς, οι φίλοι νοιάζονται ο ένας για τον άλλο. Έχουν στενές ή οικείες σχέσεις . Και κάνουν πράγματα μαζί, επιλέγοντας δραστηριότητες που στηρίζονται εν μέρει σε αυτό που θέλει καθένας.
Αυτά τα τρία κομμάτια μετρούν για την υγεία των παιδιών, την ευημερία και την ευτυχία τους. Με δυνατές σχέσεις, γίνονται πιο δεκτικά στη μάθηση, πιο ανοιχτά σε νέες ιδέες και βρίσκουν κίνητρα στη ζωή τους. Τα παιδιά που έχουν περισσότερους φίλους αναφέρουν κατά μέσο όρο ότι είναι πιο ευτυχισμένα. Τα πάνε καλύτερα στο σχολείο, τα συμπαθούν περισσότερο οι δάσκαλοι και, ως ενήλικες, βρίσκουν ευκολότερα δουλειά. Είναι πιο υγιή και λιγότερο αγχώδη από εκείνα που λένε ότι νιώθουν μοναξιά – και βιώνουν περισσότερη διασκέδαση και χαρά. Αντίθετα, τα παιδιά υποφέρουν όταν δεν έχουν φίλους ή όταν αισθάνονται ότι δεν έχουν. Η έλλειψη φίλων, στην ακραία περίπτωση, μπορεί να είναι σχεδόν εξίσου οδυνηρή σωματικά και συναισθηματικά όσο η πραγματική φτώχεια.
Για να χτιστούν οι φιλίες, τα παιδιά χρειάζονται δεξιότητες που τις μαθαίνουν από τις πρώτες σχέσεις τους. Η φροντίδα που τους δίνουμε τα διδάσκει πώς να φροντίζουν τους άλλους. Είτε αλλάζοντας γρήγορα την πάνα τους είτε ηρεμώντας τα μετά από μια κρίση οργής, τους δείχνουμε ότι είμαστε εκεί για εκείνα και θέλουμε να νιώσουν καλύτερα.
Μαθαίνουν ότι όταν κλαίνε ή χαμογελούν, κάποιος ανταποκρίνεται. Οι άλλοι άνθρωποι μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους με αλληλεπιδράσεις που μπορούν να φέρουν ευχαρίστηση και χαρά. Αυτά τα πρώτα μαθήματα θέτουν τις βάσεις για μια δυναμική της παροχής και λήψης φροντίδας.
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Η τέχνη του να μιλάμε με τα παιδιά μας της Rebecca Rolland, EdD. Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία και στο www.dioptra.gr
