Παρά το γεγονός ότι οι άνδρες εμφανίζουν όλο και πιο συχνά συμπτώματα αποδυνάμωσης και κατάθλιψης, όλο και περισσότεροι αναζητούν θεραπευτική υποστήριξη παρά το ότι αυτό είναι σε σύγκρουση με τις παραδοσιακές αντιλήψεις σχετικά με την ανδρική ταυτότητα.
Πέρασε μια αρκετά μεγάλη χρονική περίοδο στη ζωή μου που δεν χρειάστηκε να αντιμετωπίσω τα «θέματά μου». Ήρθε όμως η στιγμή που οι καταστάσεις άλλαξαν και κλήθηκε να πάρω μια ξεκάθαρη στάση απέναντι στα όλα έγιναν πιο δύσκολα, από την επικοινωνία με τη σύζυγο έως την αντιμετώπιση, ακόμα και απλών, επαγγελματικών προβλημάτων.
Η δύσκολη αρχή, η παραδοχή της ανάγκης για βοήθεια ήταν η σημαντικότερη συνειδητοποίηση. Η πορεία ακόμα δυσκολότερη. Βήμα βήμα να αναγνωρίσω καταστάσεις από το μακρινό παρελθόν που καθόρισαν τη στάση μου απέναντι στη ζωή μου, τις περισσότερες φορές υποσυνείδητα. Η έντονη εσωτερική ανάγκη να βρω την ψυχική ηρεμία που θα με κάνει δυνατό με βοήθησε να μην σταματήσω να «ψάχνω». Και η ελπίδα ότι μέσω αυτού του ταξιδιού θα βρω την ευτυχία.
Αυτό το ταξίδι με βοήθησε να βρω μια νέα οπτική για τη ζωή μου. Μια μετακίνηση, μια μικρή αλλαγή της «γωνίας λήψης» των καταστάσεων που μου έφερνε πλέον η ζωή. Με βοήθησε να δω την πραγματικότητα και την ουσία των επιθυμιών μου μέσα σε αυτή. Να βρω τη νέα πηγή δύναμης μου.
Τελείωσε δηλαδή; Είναι πλέον όλα καλά; Όχι, αυτή είναι η αρχή. Τώρα νοιώθω ότι αρχίζει το νέο ταξίδι, το σημαντικότερο που έχω πλέον μπροστά μου. Εστιάζοντας στις αξίες που αναγνωρίζω πλέον δίπλα μου. Παρατηρώντας τον κόσμο μέσα από την οπτική των δυσκολιών που όλοι μας ζούμε και δείχνοντας κατανόηση και διάθεση να συγχωρώ, πρώτα από όλους τους ίδιους μου τον εαυτό. Να συνεχίσω την αναζήτηση της εσωτερικής γαλήνης, ότι δηλαδή είμαι εδώ και είμαι ικανός να υποστηρίξω τις επιλογές μου, τους ανθρώπους που ζουν για εμένα, που ζω γι’ αυτούς, του εαυτού μου που έχω ανάγκη να αγαπώ και να φροντίζω.
Αυτή είναι μια επιστολή που μου έστειλε ένας άνδρας με τον οποίο εργάζομαι θεραπευτικά εδώ 4 χρόνια. Ο Μανώλης χρειάστηκε να διανύσει μια μεγάλη διαδρομή για να μετακινηθεί από μια αρχική θέση που χαρακτηριζόταν από ένα σιωπηρό μοναχικό εσωτερικό διάλογο και την αγωνία να τα καταφέρει και οδηγηθεί στην παραδοχή της ευαλωτότητας και στις μετακινήσεις. Που επακολούθησαν.
Χρειάστηκε να αναρωτηθεί για τη σχέση του με τον πατέρα του, για το επίπεδο διαφοροποίησης από τη μητέρα του, για το πώς ο ίδιος αναγνώρισε και επέκρινε τον εαυτό του σε στιγμές αποτυχίας.
Ο Μανώλης ξεκίνησε ψυχοθεραπεία σε μια περίοδο της ζωής του που αισθανόταν πολλαπλά εγκλωβισμένος και ταυτόχρονα νοιώθοντας αποτυχημένος. Αυτές οι συνθήκες τις βίωνε με ένταση σε όλες τις πραγματικότητες που ζούσε, όπως λ.χ στην εργασία του ή στη σχέση του με τη γυναίκα του. Καθώς η αίσθηση της αποτυχίας ή του εγκλωβισμού απλωνόταν σε κάθε πτυχή της ζωής του το αποτέλεσμα ήταν να έχει δυσκολίες στην σεξουαλικότητά του, να βρίσκεται ουσιαστικά στα όρια της κατάθλιψης και της αποτυχίας, κάτι που τον οδηγούσε στην έκφραση ενός σχεδόν καστροφικού θυμού και σε αδυναμία. να αναλάβει την ευθύνη τόσο για τον εγκλωβισμό όσο και για τις μετακινήσεις που έπρεπε να κάνει.
Το επόμενο βήμα, αν δεν αποφάσιζε να ζητήσει βοήθεια, ήταν η κατάθλιψη.
Η συνθήκη στην οποία ζούσε ο Μανώλης δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο ούτε ασυνήθιστο για πολλούς άνδρες στις ημέρες μας. Συχνά, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, δέχομαι αιτήματα από άνδρες που αισθάνονται αποσυνδεδεμένοι από κάποιο νόημα, μετέωροι και συναισθηματικά ασταθείς.
Η εμπειρία και τα χαρακτηριστικά της κατάθλιψης στους άντρες
Πολλές έρευνες τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες μας καταδεικνύουν ότι οι άντρες υποφέρουν από την κατάθλιψη σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από τις γυναίκες, (στη μέση ηλικία το ποσοστό αγγίζει το 40% -ποσοστό πολύ υψηλότερο από αυτό που παρατηρείται στις γυναίκες (25% )
Σύμφωνα με μια έρευνα τα συμπτώματα με τα οποία παρουσιάζεται η κατάθλιψη στους άνδρες είναι τα ακόλουθα:
- Θυμός, ευερεθιστότητα ή επιθετικότητα
- Αίσθημα άγχους, και έντονης ανησυχίας
- Απώλεια ενδιαφέροντος για την εργασία, την οικογένεια ή για δραστηριότητες που κάποτε ήταν ευχάριστες
- Προβλήματα με τη σεξουαλική επιθυμία ή προβλήματα στύσης
- Αίσθημα λύπης, απελπισίας και συναισθήματα ότι είναι «άδειοι», ότι η ζωή είναι δίχως ενδιαφέρον
- Αδυναμία συγκέντρωσης
- Αίσθηση κούρασης και δυσκολίες στον ύπνο
- Υπερκατανάλωση τροφής ή έντονης ανορεξίας
- Σκέψεις αυτοκτονίας ή απόπειρες αυτοκτονίας
- Σωματικοί πόνοι όπως πονοκέφαλοι, κράμπες ή πεπτικά προβλήματα
- Αδυναμία ανταπόκρισης στις εργασίες της εργασίας, της φροντίδας της οικογένειας ή άλλων σημαντικών δραστηριοτήτων
- Συμμετοχή σε δραστηριότητες υψηλού κινδύνου
- Ανάγκη για αλκοόλ ή ναρκωτικά
- Αποχώρηση από την οικογένεια και τους φίλους ή την απομόνωση
Διαβάστε σχετικά: 5 λόγοι που οι άνθρωποι αποφεύγουν να πάνε για ψυχοθεραπεία
Η σημασία των αντρικών ομάδων ψυχοθεραπείας
Εργάζομαι με ομάδες ψυχοθεραπείας, οι οποίες αποτελούνται αποκλειστικά από άνδρες, εδώ και 18 χρόνια και διαρκώς εκπλήσσομαι από το πως η εμπειρία της συμμετοχής τους σε αυτές τροποποιεί ή είναι σε διάσταση με την κυρίαρχη αναπαράσταση που έχουμε για το πως οι άνδρες επικοινωνούν και συνδέονται μεταξύ τους.
Αναρωτιέμαι για παράδειγμα τι θα σκέφτονταν οι γονείς των αντρών που συμμετέχουν σε μια ομάδα ψυχοθεραπείας εδώ και τρία χρόνια, αν τους έβλεπαν να αναπαριστούν ένα οικογενειακό γλυπτό, το οποίο περιγράφει την δυσκολία της διαφοροποίησης και της τοποθέτησης του εαυτού ( I-Positioning ), σε διλληματικές ή συγκρουσιακές συνθήκες.
Σε αυτό το γλυπτό τα πρόσωπα που συμμετέχουν συνδέονται με την ιστορία του «σκηνοθέτη». Τα μέλη της ομάδας είναι στην αναπαράσταση, ο πατέρας, η μητέρα, το μικρό αγόρι, η σύντροφος και οι εσωτερικές φωνές του «σκηνοθέτη».
Τα μέλη της ομάδας ανταποκρίνονται δίχως δισταγμό στην πρόσκληση να συμμετάσχουν στο γλυπτό και τα σώματά τους γίνονται όλο και περισσότερο άκαμπτα καθώς το μέλος της ομάδας που δημιουργεί το γλυπτό τους «πλάθει», ώστε να αναπαριστούν όσο πιο πειστικά γίνεται τα μέλη που έχει επιλέξει για να «φέρει» στο παρόν μια ιστορία από το παρελθόν του.
Αυτό που οι άνδρες γνωρίζουν να κάνουν καλά όταν νοιώθουν αδυναμία ν εκφραστούν συναισθηματικά ή να διεκδικήσουν με αυθεντικότητα την πραγμάτωση των επιθυμιών τους σε είναι να προσπαθούν να ανταποκριθούν σε ένα πρότυπο που αρρενωπότητας που τους προσκαλεί στην επίδειξη της δύναμης. Αν δεν τα καταφέρουν ή αυτό το πρότυπο δεν τους ταιριάζει τότε αποσύρονται, νοιώθοντας ηττημένοι και ντροπή για την αδυναμία τους να εκφραστούν.
Μοιάζει έτσι να υπάρχουν δυο αδιέξοδοι δρόμοι: ο ένας συνδέεται με την σιωπή και την απόσυρση και ό άλλος με την επίδειξη της δύναμης ή την άσκηση της βίας. Ακολουθώντας εδώ την διαγενακή συστημική προσέγγιση, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι ΄πρώτος δρόμος συνδέεται με την συγχώνευση ή την τριγωνοποίηση και ο δεύτερος δρόμος με την ψευδοδιαφοροποίηση.
Η ψευδο-διαφοροποίηση εκφράζεται πολύ συχνά, όπως αναφέραμε, μέσα από το θυμό ή την άσκηση βίας και αποτελεί ένα παράδοξο μέσο προστασίας από την συναισθηματική έκθεση που οι άνδρες ανησυχούν ότι θα προκύψει αν αφεθούν να συνδεθούν με την ευαλωτότητα τους.
Ωστόσο αυτό το παράδοξο μέσο, παρά την συνειδητή ή ασυνείδητη επιθυμία να αποτελέσει μια ασπίδα, αποδεικνύεται εν τέλει δούρειος ίππος, καθώς η μη έκφραση των συναισθημάτων οδηγεί στην πραγματικότητα σε μεγάλους κινδύνους, όπως προκύπτει και από τα στοιχεία για την ανδρική κατάθλιψη, που παρατέθηκαν ανωτέρω.
Μια άλλη θέση ψευδο-διαφοροποίησης μπορεί να είναι επίσης η καταφυγή στην δημιουργία ενός παράλληλου, ανεπίσημου και παράνομου, κόσμου, (όπως πχ.χ. με την δημιουργία μιας παράλληλης ερωτικής σχέσης), τον οποίο, ένας άνδρας που αισθάνεται ότι δεν έχει τον τρόπο να είναι αυθεντικός και ότι εν έχει το χώρο να εκφραστεί συναισθηματικά, τον δημιουργεί με την ελπίδα ότι εκεί θα μπορέσει να εκφράσει τα συναισθήματα και την ευαλωτότητά του.
Αυτές οι ιστορίες είναι επίσης συχνές στις ομάδες ανδρών αλλά το ενδιαφέρον είναι ότι καθώς τα μέλη τις αφηγούνται δεν υπάρχει στην φωνή τους μια περηφάνεια για τον ανδρισμό τους αλλά μια θλίψη για την αδυναμία τους να τοποθετηθούν και να κάνουν συνειδητές επιλογές.
Στην εικόνα των ανδρών που συμμετείχαν στο συστημικό γλυπτό που αναφέρθηκα, όπως και σε κάθε μοίρασμα ή βιωματικό εργαστήριο που κάνουμε, αυτό που είναι χαρακτηριστικό είναι η συγκίνηση που διαποτίζει το θεραπευτικό χώρο και τα υγρά μάτια των ανθρώπων, καθώς θυμούνται τον εαυτό τους ως ένα μικρό αγόρι, στο οποίο απαγορευόταν να εκφράσει τα συναισθήματά του.
Αυτή η απαγόρευση είναι πολύ συχνή στην ελληνική οικογένεια και μπορεί να εξηγηθεί καθώς η ευαλωτότητα και ο συναισθηματισμός στα αγόρια βρίσκεται σε αντίθεση με τις γονικές προσδοκίες και την οικογενειακή και κοινοτική κουλτούρα για την αρρενωπότητα.
Επίσης συχνά τα αγόρια από πολύ μικρά καλούμαστε να είμαστε μικροί άντρες που θα συνδράμουν στην οικογενειακή σταθερότητα. Μπορούμε βέβαια να φανταστούμε πόσο πιο δύσκολη είναι η συνθήκη για ένα αγόρι που αισθάνεται να είναι διαφορετικό ως προς τη σεξουαλική του ταυτότητα. Εκεί η απαγόρευση συνδυάζεται με την βίαιη καταστολή όχι μόνο του συναισθηματικού κόσμου αλλά ολόκληρου του εαυτού, αφήνοντας τραύματα και ανεξίτηλα σημάδια στον ψυχισμό.
Αν όμως κάτι είναι ελπιδοφόρο στις μέρες μας, είναι ότι παρά το γεγονός ότι οι άνδρες εμφανίζουν όλο και πιο συχνά συμπτώματα αποδυνάμωσης και κατάθλιψης, παράλληλα όλο και περισσότεροι αναζητούν κάποια θεραπευτική υποστήριξη., παρά το ότι όπως αναφέρθηκε αυτό είναι σε σύγκρουση με τις παραδοσιακές αντιλήψεις σχετικά με την ανδρική ταυτότητα.
Οι άνδρες έχουμε εσωτερικεύσει αυτές τις απαγορεύσεις και τις κατασκευές σχετικά με την ανδρική ταυτότητα και την αρρενωπότητα. Το γεγονός ότι νέες μη τοξικές μορφές αρρενωπότητας παρουσιάζονται στο προσκήνιο, είτε αυτές αφορούν την συναισθηματική συμμετοχή στην οικογενειακή ζωή, είτε την ελεύθερη έκφραση όλων των μορφών της σεξουαλικότητας, διευκολύνει όλο και περισσότερους άνδρες να αποδεχτούμε ότι όλα τα συναισθήματα είναι ένα φυσικό βίωμα και ότι δεν χρειάζεται να ντρεπόμαστε όταν είμαστε φοβισμένοι ή αισθανόμαστε μπλοκαρισμένοι όταν χρειάζεται να λάβουμε αποφάσεις..
Οι συνέπειες της άρνησης της ευαλωτότητας
Οι άνδρες είναι σημαντικό να μπορέσουν να κατανοήσουμε ότι στο κοινωνικό πεδίο συμβαίνουν πολλές αλλαγές σε σχέση με το παρελθόν σε σχέση με τον ρόλο και την ταυτότητά μας, που αφορούν τόσο την οικογενειακή όσο και την επαγγελματική και κοινωνική ζωή μας. Ζητήματα που αφορούν το άγχος ή την κατάθλιψη μπορούν να προκύψουν εάν οι άνδρες αισθανόμαστε ότι δεν ανταποκρινόμαστε με επάρκεια σε αυτές τις προσδοκίες, ή αν αποτυγχάνουμε ή αξιολογούμαστε αρνητικά στην εργασία μας.
Η ατομική ή η ομαδική ψυχοθεραπεία αποτελεί μια δυνατότητα να συζητηθούν αυτά τα ζητήματα όπως και οι αντιφάσεις και συγκρούσεις σχετικά με αυτά και να αναζητηθούν καινούργιες θέσεις στην επικοινωνία και τη σύνδεση με τους σημαντικούς άλλους ή να αναζητηθεί ένα καινούργιο νόημα και μια διεύρυνση της ανδρικής ταυτότητας.
Οι συνέπειες από την άρνηση να αποδεχτούν οι σημερινοί άνδρες ότι η ευαλωτότητα, η ευαισθησία, το συναισθηματικό μοίρασμα, η αποδοχή του φόβου μπορεί να αποτελούν μέρος της ανδρικής ταυτότητας, δίχως να την απειλούν, μπορεί να είναι σημαντικές, σύμφωνα με ορισμένα ερευνητικά δεδομένα.
Τα ακόλουθα στοιχεία είναι ενδεικτικά:
- 4 στις 5 αυτοκτονίες (78%) γίνονται από άνδρες
- Για τους άνδρες κάτω των 35 η αυτοκτονία είναι η μεγαλύτερη αιτία θανάτου
- Οι άνδρες σχεδόν τρεις φορές έχουν περισσότερες πιθανότητες από τις γυναίκες να εξαρτηθούν από το αλκοόλ (8,7% των ανδρών είναι εξαρτημένοι από το αλκοόλ σε σύγκριση με το 3,3% των γυναικών)
- Οι άνδρες είναι πιο πιθανό να κάνουν χρήση (και να πεθάνουν από) παράνομα ναρκωτικά
- Οι άνδρες είναι λιγότερο πιθανό να έχουν πρόσβαση σε ψυχολογικές θεραπείες από τις γυναίκες.
Στο ίδιο άρθρο οι συγγραφείς, βασίζονται σε ορισμένα στοιχεία που προκύπτουν από το Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ από τα οποία προκύπτει ότι τα ψυχικά προβλήματα που βιώνουν οι άντρες συνδέονται με:
- Διαταραχή μετατραυματικού στρες
- Κατάθλιψη
- Διαταραχές διατροφής και εικόνας σώματος
Επιπρόσθετα χρειάζεται εδώ να επισημάνουμε ότι οι άνδρες που, ενώ είναι στην πραγματικότητα ευάλωτοι, αρνούνται να συνδεθούν με τις πλευρές του εαυτού που χρειάζονται υποστήριξη και φροντίδα είναι πιθανό να εκφράσουν πατριαρχικές και σεξιστικές πρακτικές.
Ωστόσο όπως ορθά επισημαίνεται και σε ένα άρθρο η αποδοχή της ιδέας ότι οι άνδρες αποτελούν επίσης θύματα των πατριαρχικών αντιλήψεων, δεν πρέπει να μας οδηγήσουν στο σφάλμα να δικαιολογήσουμε ή να ανεχθούμε στην ψυχοθεραπεία τις κακοποιητικές και παραβιαστικές συμπεριφορές.
Συμπερασματικά τόσο τα ερευνητικά δεδομένα όσο και η μακροχρόνια θεραπευτική δουλειά με ετεροφυλόφιλους και γκέι άνδρες με οδηγούν στη σκέψη ότι οι άντρες χρειάζεται να αναθεωρήσουμε τις βασικές μας κατασκευές για τις ταυτότητες που μας συνδέουν με την αρρενωπότητα και να αναζητήσουμε μια βοήθεια από ψυχοθεραπευτές και ψυχοθεραπεύτριες που έχουν εμπειρία στα θέματα που μας απασχολούν, καθώς βλέπουμε τον ρόλο μας να αλλάζει σε μια ρευστή πραγματικότητα.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
