Αυτή η εμβληματική ταινία, που κυκλοφόρησε το 1975, είναι βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Ken Kesey, που εκδόθηκε το 1962 και ακόμη και σήμερα παραμένει από τις πιο δημοφιλείς ταινίες για την ψυχική υγεία σε όλο τον κόσμο.
Υπάρχουν κάποιες διαφορές μεταξύ της ταινίας και του βιβλίου, και η πιο ουσιώδης αφορά τις κατηγορίες που οδήγησαν στην αποστολή του πρωταγωνιστή, Randle Patrick McMurphy, στο ψυχιατρικό ίδρυμα. Ο Μακ Μέρφι ήταν ένας Ιρλανδοαμερικανός βετεράνος του πολέμου της Κορέας, ο οποίος είχε τιμηθεί με τον Σταυρό Διακεκριμένων Υπηρεσιών, αλλά αργότερα απολύθηκε ατιμωτικά για ανυπακοή. Στο βιβλίο ήταν ένας εγκληματίας που κρίθηκε ένοχος για βιασμό ανηλίκου. Αλλά στην εκδοχή της οθόνης, στάλθηκε στο ψυχιατρικό ίδρυμα για τη διάπραξη μικροαδικημάτων και για ένα “περιστατικό στο αγρόκτημα” όπου εργαζόταν.
Αυτή η επαναδιατύπωση αυτού του στοιχείου της ιστορίας έγινε πιθανώς για να κερδίσει τη συμπάθεια του κοινού προς το πρόσωπό του. Προσποιήθηκε την παραφροσύνη, ώστε να σταλεί σε ψυχιατρική κλινική και όχι σε φυλακή, με την ελπίδα να περάσει εκεί άνετα και ξεκούραστα.
Μόλις μπήκε στο νοσοκομείο, η απειθαρχία του ήταν εμφανής από την αρχή, όταν ήρθε σε επαφή με την πανίσχυρη νοσοκόμα Ratched. Εκείνη ήταν η προσωποποίηση όσων ήταν υπεύθυνοι για τους κλειστούς ψυχιατρικούς θαλάμους σε αυτά τα ιδρύματα: ψυχρή, ελεγκτική, άκαρδη και σκληρή.
Ο Μακ Μέρφι παρατηρεί ότι η τακτική της Ράτσντ αποσκοπεί περισσότερο στην εξασφάλιση της εξουσίας της παρά στο όφελος των ασθενών και ότι το πιο τρανταχτό παράδειγμα αυτής της τακτικής είναι η χρησιμοποίηση των ανδρών για να κατασκοπεύουν και να καταγγέλουν ο ένας τον άλλον. Οι άλλοι άνδρες συνειδητοποιούν ότι ο Μακ Μέρφι έχει δίκιο και αρχίζουν να του δείχνουν το θαυμασμό και την υποταγή τους.
Όταν ο Μακ Μέρφι αποφεύγει να ανακρίνει τη Ράτσντ σε μια προσπάθεια να την κατευνάσει και έτσι να επισπεύσει την απελευθέρωσή του, οι άνδρες, ιδιαίτερα ο Τσέζγουικ, το βλέπουν ως προδοσία. Η επακόλουθη αυτοκτονία του Τσέζγουικ και η γνωριμία του Μακ Μέρφι με την ευνουχισμένη σύζυγο του Χάρντινγκ χρησιμεύουν για να πείσουν τον Μακ Μέρφι ότι είναι ο αρχηγός, έστω και απρόθυμα, μιας άλλης απόδρασης.
Ωστόσο, αυτή η απόδραση δεν είναι από κομμουνιστικό στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου. Ο Μακ Μέρφι πρέπει να βοηθήσει τους άνδρες που έχουν ανάγκη να ξεφύγουν από τις συμμορφούμενες συμπεριφορές και τους περιορισμούς που τους επιβάλλει η κοινωνία.
Πιο ισχυρή από τους γιατρούς, η νοσοκόμα Ράτσντ είχε την επιρροή να επιβάλει την απόλυτη τιμωρία στον Μακ Μέρφι, όταν εκείνος προσπάθησε να ακυρώσει τον έλεγχό της, κάνοντάς του θεραπεία με ηλεκτροσόκ και αργότερα, βάζοντάς τον να υποστεί λοβοτομή.
Ο Μακ Μέρφι ταυτίζεται όλο και περισσότερο με τον Χριστό, από τη σταύρωση στο τραπέζι της ηλεκτροσόκ θεραπείας που προηγείται από τον ασθενή που “νίπτει τας χείρας του από την όλη υπόθεση” μέχρι τον απόηχο του Μυστικού Δείπνου. Όπως και ο Χριστός, ο ΜακΜέρφι θυσιάζεται προς όφελος της ομάδας και με αυτόν τον τρόπο χάνει την ελεύθερη βούλησή του.
Η ατμόσφαιρα στο ψυχιατρικό νοσοκομείο
H ταινία είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πώς η αρνητική ατμόσφαιρα και η αυταρχική συμπεριφορά μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη θεραπεία των ασθενών και στη βελτίωση της ψυχικής τους υγείας. Η σημασία του ρόλου της θεραπείας των ασθενών που έχουν ιστορικό ψυχικής υγείας είναι να μπορείς να μην τους βλέπεις σαν να έχουν πρόβλημα, αλλά να τους αντιμετωπίζεις όπως τον μέσο άνθρωπο.
Η νοσηλεύτρια Ράτσντ είναι εκείνη που χρησιμοποιεί την αυταρχική της συμπεριφορά για να κάνει τους ασθενείς του θαλάμου να αισθάνονται ότι δεν είναι σαν τον μέσο άνθρωπο. Αυτή η αυταρχική συμπεριφορά δημιουργεί αρνητική ατμόσφαιρα για τους ασθενείς και πολλές φορές οι ασθενείς στον θάλαμο μιμούνται την άδικη συμπεριφορά της.
Η ταινία είναι μια αντανάκλαση του γιατί είναι σημαντικό να υπάρχει μια θετική ατμόσφαιρα σε ένα περιβάλλον όπου υπάρχουν ασθενείς που παλεύουν με μια ψυχική διαταραχή. Έχοντας αυτόν τον ρόλο θα πρέπει να σας ενθαρρύνει να φέρετε κάποιον σε μια πιο υγιή ψυχική κατάσταση και να τον βοηθήσετε να βελτιωθεί και όχι να τον καταρρακώσετε.
Ήταν αρκετά άσχημο το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι ψυχικά ασθενείς θεωρούνταν απειλή για την κοινωνία, αλλά το να έχεις ανθρώπους που κοιτάζουν υποτιμητικά τους ασθενείς αντί να τους βοηθούν να βελτιώσουν την κατάστασή τους, κάνει τα πράγματα χειρότερα.
Ως μελέτη της άκαμπτης και καταπιεστικής φύσης των θεσμικών διαδικασιών στην ψυχιατρική, η ταινία είναι ένα αριστούργημα. Ωστόσο, ακόμη και την εποχή που κυκλοφόρησε, η πρακτική της ψυχιατρικής και η κατάσταση των ιδρυμάτων της άλλαζε προς τη φροντίδα στην κοινότητα.
