Συχνά αναρωτιόμαστε κατά πόσο η εξωτερική μας εικόνα, οι αντιδράσεις και τα στοιχεία της προσωπικότητας που εκφράζουμε στους γύρω μας αντιπροσωπεύουν την εικόνα που έχουμε εμείς για τον εαυτό μας. Η προσωπική αίσθηση και η διαμόρφωση ταυτότητας είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που έχει οριστεί ποικιλοτρόπως.
Στο συγκεκριμένο άρθρο θα επικεντρωθώ στους ορισμούς του Αυθεντικού και του Ψευδή εαυτού, όρους που εισήγαγε στην ψυχανάλυση ο Donald Winnicott. Με τον όρο “Αυθεντικό εαυτό” ο Winnicott αναφέρεται στην αυθεντική αίσθηση εαυτού που σχετίζεται με την ελευθερία, τον αυθορμητισμό, τη συνοχή του φαίνεσθαι και του πράττειν.
Ο “Ψευδής εαυτός” έχει αμυντική φύση, και σχετίζεται με χαρακτηριστικά που υιοθετήθηκαν για να καλύψουμε ανάγκες αποδοχής και ενσωμάτωσης σε ένα περιβάλλον που αδυνατούσε να προάγει την ανάπτυξη του Αυθεντικού μας εαυτού.
Τόσο ο Αυθεντικός όσο και ο Ψευδής εαυτός διαμορφώνονται στη βρεφική ηλικία, σε αλληλεπίδραση με τη λειτουργία του κηδεμόνα του βρέφους. Όταν αυτός δεν ανταποκρίνεται στις αυθόρμητες αντιδράσεις του, επιβάλλει και επιβραβεύει συγκεκριμένο πλαίσιο αντιδράσεων, δεν έχει σταθερή παρουσία και συμπεριφορά, το βρέφος θα συμμορφωθεί και θα υιοθετήσει το συγκεκριμένο αυτό πλαισιο, τη στάση εκείνη που θα του προσφέρει ενα αίσθημα ασφάλειας και αποδοχής από τον κηδεμόνα.
Διαβάστε σχετικά: Αυθεντικά άτομα: ένα «είδος» υπό εξαφάνιση
Ο Ψευδής εαυτός γίνεται στη συνέχεια κύριο σημείο ταυτότητας του ατόμου εις βάρος της αυτονομίας του. Η τάση στείρας υπακοής, συμμόρφωσης στον κηδεμόνα, και στην εσωτερικευμένη μετέπειτα αντίληψη αυτού, η αποκοπή με τις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες, θα διαμορφώσει την ψυχοσεξουαλική εξέλιξη του ατόμου.
Σε πολλές ψυχικές διαταραχές ο Ψευδής εαυτός καθορίζει την αντίληψη της πραγματικότητας και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Το άτομο βιώνει συχνά καταθλιπτικά συμπτώματα, μια έντονη διάχυτη θλίψη, την τάση εσωτερικής αποξένωσης και ματαίωσης, το συναίσθημα ότι η ζωή στο εδώ και στο τώρα δεν είναι πραγματικά η δική του, και το ότι ο ίδιος νιώθει ξένος ως προς αυτήν.
Παρά την εμφανή του πολλές φορές κοινωνική επιτυχία και καταξίωση, την προκαθορισμένη λειτουργική πορεία ζωής, δυσκολεύεται να αισθανθεί ικανοποίηση για όσα έχει καταφέρει, εφόσον ουσιαστικά δεν τα έχει επιλέξει σαν προσωπική στάση ζωής, ούτε επιθυμήσει. Ο αληθινός εαυτός του παγιδεύεται, φτωχοποιείται, συρρικνώνεται, ξεχνιέται.
Με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας η συνειδητοποίηση του αμυντικού μηχανισμού του Ψευδούς εαυτού απελευθερώνει το άτομο και δίνει απαντήσεις, ανακούφιση στα μη κατανοητά μέχρι πρότινος αρνητικά συναισθήματα θλίψης, κενού, θυμού.
Πρόκειται για μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο, επιμονή και μια αυθεντική ειλικρινή σχέση με τον Ψυχοθεραπευτή, ο οποίος θα αναλάβει συμβολικά το ρόλο του κηδεμόνα, και θα θρέψει με την υποστήριξη του την αναβίωση του Αληθινού εαυτου. Η ανακάλυψη, η δυναμοποίηση του Αληθινού εαυτού θα μειώσει συμπτώματα και αρνητικά συναισθήματα, θα ενεργοποιήσει το δυναμικό της εσωτερικής εξέλιξης και αυτοπραγμάτωσης του ατόμου.
Βιβλιογραφία:
- Zucker Danielle, 2012, Pour introduire le faux self
- Winnicott D., 1960, “the False Self sets up as real”
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
