Η ψυχολογική θεωρία της Πίστης σε ένα Δίκαιο Κόσμο μας κάνει να έχουμε ανάγκη να πιστεύουμε ότι ο κόσμος είναι ένα δίκαιο και προβλέψιμο μέρος, όπου ο καθένας παίρνει αυτό που του αξίζει: καλά πράγματα συμβαίνουν στους καλούς και άσχημα στους κακούς.
Με άλλα λόγια, υποθέτουμε ότι η παρούσα αποτυχία ή επιτυχία, ευχάριστη ή δυσμενή θέση κάποιου αντανακλά εσωτερικές του ικανότητες ή περιορισμούς. Είναι μια μεροληψία κινήτρων, δηλαδή ένα σφάλμα που κάνουμε κατά την προσπάθειά μας να ικανοποιήσουμε θεμελιώδεις ανθρώπινες ανάγκες, όπως το αίσθημα ελέγχου και η προστασία της αυτοεκτίμησης μας.
Η πεποίθηση αυτή έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές συνέπειες. Παρέχει ένα πλαίσιο ερμηνείας της καθημερινότητας μας (π.χ. “Τα κατάφερε, άρα έχει προσπαθήσει σκληρά”), κινητοποιεί την επένδυση σε μακροπρόθεσμους στόχους, αφού πιστεύουμε ότι οι κόποι μας θα ανταμειφθούν, και μας δεσμεύει στην ηθική συμπεριφορά και την εμπιστοσύνη κατά την κοινωνική αλληλεπίδραση, με την προσδοκία ότι και οι άλλοι θα μας φερθούν αναλόγως.
Διαβάστε σχετικά: Προκαταλήψεις και στερεότυπα: πως εμφανίζονται
Ωστόσο, αν γίνει παραδεκτό ότι ο καθένας λαμβάνει στη ζωή ό,τι του αξίζει, υπάρχει κίνδυνος άνθρωποι που βρίσκονται σε δυσμενή θέση, ή είναι θύματα μιας κατάστασης, να θεωρούνται υπεύθυνα για τη δυστυχία τους, με τους παρατηρητές να εικάζουν ότι δεν μπορούν παρά να την αξίζουν, παραβλέποντας τον ρόλο των κοινωνικών συνθηκών και της τύχης.
Πρόκειται για victim blaming, και έχει βρεθεί ότι συμβαίνει με θύματα βιασμού, τροχαίων, χρόνιων ασθενειών, αστέγους, ατόμων φορέων HIV κ.α., ενώ έχει αυτοεξυπηρετική λειτουργία: Αποδίδοντας κανείς τα αίτια μιας αρνητικής κατάστασης εσωτερικά, στα θύματα της και όχι σε εξωτερικές, ανεξέλεγκτες δυνάμεις στις οποίες και ο ίδιος εκτίθεται, προστατεύεται ψυχολογικά από το ενδεχόμενο δικής του θυματοποίησης, εκλογικεύει την αδικία και δικαιολογεί τη δική του απάθεια απέναντι της.
Πηγές:
- Lerner, M. J. (1980). The belief in a just world: A fundamental delusion. Plenum Press.
- Hafer, C. L., & Rubel, A. N. (2015). The why and how of defending belief in a just world. Advances in Experimental Social Psychology, 51, 41-96.
Συγγραφέας: Ακριβή Ανδρινοπούλου, Προπτυχιακή φοιτήτρια Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
