Cine-δρία: Rocketman - Ο δρόμος προς την αυτοφροντίδα

Τολμήστε να ζητήσετε βοήθεια. Το τραύμα είναι τραύμα. Μην παρασυρθείτε από την κοινωνικά παραπλανητική γλώσσα σχετικά με τα είδη του τραύματος.

Χρειάζεται απλά να θυμάσαι ποιος είσαι και να είσαι εντάξει με αυτό.

Bernie Taupin

Πώς ορίζουμε μια σχεδόν βιογραφική ταινία ως καλή; Τι την κάνει να διαφέρει από τα υπόλοιπα είδη ταινιών; Στα δικά μου μάτια, όταν η αφήγηση της ιστορίας μπορεί να ζεστάνει και να κινητοποιήσει τις καρδιές πληγωμένων ανθρώπων. τότε έχουμε μπροστά μας μια καλή ταινία. Και μία τέτοια είναι και το Rocketman.

Η ταινία ξεκινά με τον Elton John, στολισμένο με ένα από τα λαμπερά κουστούμια του, να συμμετέχει σε μια ομαδική συνεδρία, σε ένα κέντρο αποτοξίνωσης. Καθώς, σιγά σιγά, απορρίπτει συμβολικά την φανταχτερή του στολή, ο Elton αποκαλύπτει το τραυματικό παρελθόν του και μιλάει για προσωπικούς εθισμούς, συμπεριλαμβανομένου του αλκοόλ, της κοκαΐνης, των χαπιών και του σεξ.

Όπως η ταινία Bohemian Rhapsody, έτσι και το Rocketman παρέχει ένα ισχυρό παράδειγμα πώς το τραύμα (προσκόλλησης) στην παιδική ηλικία μπορεί να τροφοδοτήσει έναν κύκλο ντροπής, πόνου και εθισμού. Ακόμα πιο συγκεκριμένα, αποκαλύπτει μία πορεία η οποία δεν είναι γραμμική, αλλά γεμάτη ματαιώσεις, παλινδρομήσεις και απώλειες προς τη θεραπεία.

Το Rocketman, παρολο που είναι μιούζικαλ, έχει ντύσει περίτεχνα σκληρές εικόνες και μας βοηθά να κατανοήσουμε πώς τα «αόρατα» τραύματα κακοποίησης – όπως τα ονοματίζει η Alice Miller – επηρεάζουν τη συμπεριφορά ενός επιζώντος τραύματος και τι χρειάζεται αυτό το άτομο για να αναζητήσει τον εαυτό στη ψυχοθεραπεία. Μέσω της συμπόνιας, της υποστήριξης και των σχέσεων αποκατάστασης, η θεραπεία είναι δυνατή.

Προσωπικά, χαίρομαι που όλο και περισσότερα κινηματογραφικά στούντιο επιλέγουν έργα βασισμένα στην πραγματική ζωή, για φαινομενικά πετυχημένους ανθρώπους, δημιουργώντας έναν «ασφαλή» χώρο για να δείξουν τον πόνο και τη θεραπεία.

Αυτές οι ταινίες και ο τρόπος που παρουσιάζεται το τραύμα μπορούν να αλλάξουν το βλέμμα μας, ώστε να αποκτήσουμε μεγαλύτερη συμπόνια και κατανόηση για όλους όσους βρίσκονται γύρω μας. Φανταστείτε πόση διαφορά μπορούμε να κάνουμε βοηθώντας τους γύρω μας να αισθάνονται πιο αποδεκτοί, να υποστηρίζονται και να εκτιμώνται.

Αξίζει να σταθούμε σε 7 σημεία συνδεδεμένα με την ταινία και την αναφορά τους στο τραύμα:

1) Το τραύμα είναι τραύμα! Οι σκηνές της ταινίας από την παιδική ηλικία του Elton τον δείχνουν να μεγαλώνει με συναισθηματικά καταχρηστικούς, αμελείς και μη διαθέσιμους γονείς, συναντώντας μερικές αραιές εκφράσεις αγάπης και υποστήριξης από τη γιαγιά και τον πατριό του. Επειδή το τραύμα του προήλθε από τον πόνο που βιώσε στην οικογενειακή σχέση και όχι από σωματικό πόνο (όπως η σωματική κακοποίηση), μερικοί άνθρωποι μπορεί να πουν ότι ο Elton δεν βίωσε ισχυρό τραύμα.

Όμως, όπως εξηγεί η Alice Miller στο βιβλίο της «Το σώμα δεν ψεύδεται ποτέ», τα «αόρατα» τραύματα κακοποίησης οδηγούν στο να εγκλωβίζονται οι άνθρωποι σε όλα αυτά τα καταπιεσμένα συναισθήματα, να μην εμπιστεύονται πουθενα τις τραγικές εμπειρίες τους και να έχουν επαφή με τη δημιουργικότητά τους μόνο μετά την κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών.

Αυτή η έλλειψη φροντίδας, ή η έλλειψη ασφαλούς δεσμού (προσκόλλησης) ως παιδί, άφησε τον μελλοντικό Elton χωρίς αποθέματα και πόρους για να αντιμετωπίσει τις τεράστιες προκλήσεις της φήμης, της ενηλικίωσης και του αγώνα να κατανοήσει τη σεξουαλικότητά του. Συνέχισε να υποφέρει βαθιά ως ενήλικας. Δοκίμασε ό,τι ήταν διαθέσιμο – χρήση ουσιών, σεξ, αλκοόλ, φαγητό – για να ανταπεξέλθει, για να αισθανθεί λιγότερο άσχημα και να διατηρήσει μια καριέρα υψηλού προφίλ.

Ο ενήλικος δυσκολεύτηκε να μην ταιριάζει, να αισθάνεται συγκλονισμένος και να μην αισθάνεται αρκετά καλός. Η σκηνή που τηλεφωνεί στην μητέρα του και αποκαλύπτει την σεξουαλική του ταυτότητα και εκείνη του απαντά: «Τι κρίμα, δεν θα αγαπηθείς ποτέ και θα μείνει για πάντοτε μόνος σου» είναι η απάντηση σε όσους και όσες συγκρίνουν τις ποιότητες και κατηγοριοποιούν το τραύμα.

2) Η ντροπή τροφοδοτεί τον κύκλο του εθισμού. Στην ταινία, ο πρωταγωνιστικός χαρακτήρας βιώνει αγωνίες, δυσκολίες, νιώθει ντροπή και μοναξιά, καθώς αγωνίζεται να συμφιλιωθεί με τον αυθεντικό εαυτό του ως καλλιτέχνης και ανθρώπινο όν. Φοβήθηκε τη βία, την απόρριψη, την επίκριση που δέχθηκε για την ομοφυλοφιλία του, την οποία βιώνουν κοινωνικά έως και σήμερα πολλά άτομα της LGBTQ κοινότητας.

Όπως και οι άνθρωποι με εθισμό σήμερα, αντιμετωπίζουν την περιφρόνηση και την απόρριψη εξαιτίας της κατάχρησης των ουσιών που χρησιμοποιούν προσπαθώντας να επιβιώσουν. Οι άνθρωποί κάνουν χρήση για να αντέξουν τη ζωή. Ίσως όλα αυτά να μην ήταν τόσο δύσκολα για όλες και όλους μας, αν η κουλτούρα γύρω μας άλλαζε οπτική και ήταν πιο συμπεριληπτική και συμπονετική. Η συμπόνια είναι απαραίτητη για τη θεραπεία του κύκλου του εθισμού.

3) Οι επανορθωτικές εμπειρίες μέσω των σχέσεων αποκατάστασης είναι θεραπευτικές. Το τραύμα μπορεί να στερεί απ τους ανθρώπους ευκαιρίες για πραγματική και υγιή σύνδεση στη ζωή τους. Όταν κάποιος/α μεγαλώνει με το τραύμα προσκόλλησης δεν αναγνωρίζει ή δεν επιλέγει πάντα τους ανθρώπους που πρόκειται να είναι πραγματικά εκεί για εκείνον/η.

Στην ταινία βλέπουμε ότι από την πρώτη φορά που συναντήθηκαν και καθόλη τη διάρκεια της σχέσης του με το Bernie Taupin, ο Elton είχε έναν ισότιμο ασφαλή δεσμό φιλίας και συνεργασίας. Αυτή η σύνδεση απέδειξε μέσα από λόγια και πράξεις ότι ο Bernie υπήρξε εκεί για τον Elton. Αυτή είναι η βάση μιας θεραπευτικής σχέσης. Οι επανορθωτικές σχέσεις έχουν στιγμές τρυφερότητας, συμπόνοιας και έγνοιας για τους άλλους, που παρόλο που γνωριζόμαστε ως ξένοι στην αρχή, τελικά μαθαίνουμε μαζί τον τρόπο να στηρίζουμε, να ακούμε, και να συνυπάρχουμε ενεργά και ουσιαστικά.

4) Η «επιτυχία» δεν επιδιορθώνει το τραύμα, ούτε το κάνει να φύγει. Συχνά, όσοι πονούν, πιστεύουν ότι τα χρήματα ή η επιτυχία θα κάνουν τον πόνο να φύγει. Είναι μύθος ότι «το να τα έχεις όλα» κάνει τη ζωή χωρίς πόνο κι η ταινία είναι μια καλή ένδειξη προς αυτήν την κατεύθυνση. Για έναν από τους πιο διάσημους μουσικούς στον πλανήτη, ο μεγάλος πλούτος και η επιτυχία δεν μπορούσε να προσφέρει προσωπική ευτυχία ή ειρήνη. Ο πόνος του τραύματος παραμένει ακόμα. Είχε πλήθη να τον λατρεύουν σε όλο τον κόσμο και είχε φτάσει στο απόγειο ενός σταρ. Αλλά αυτό δεν τον έκανε ευτυχισμένο, επειδή τελικά η φήμη δεν παρείχε πραγματική σύνδεση.

5) Το σημείο καμπής: Όταν κάνεις τα πάντα, μπουκώνοντας τον εαυτό σου με στιγμιαία ερεθίσματα για να νιώθεις λιγότερο άσχημα, δεν λειτουργεί. Πολλοί επιζώντες τραύματος αναζητούν βοήθεια και ξεκινούν τη διαδικασία της επούλωσης, μόνο αφού έχουν ενεργήσει μέσα από το πλαίσιο του τραύματος. Έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αισθάνονται λιγότερο άσχημα, μόνο για να συνειδητοποιήσουν τελικά ότι η προσέγγισή τους δεν λειτουργούσε.

Ο Elton έκανε χρήση ναρκωτικών, φαγητού, αλκοόλ και σεξ προσπαθώντας να κάνει τον πόνο να φύγει. Από πίσω, κρυβόταν η λαχτάρα για αληθινή επικοινωνία. Ο Elton βρήκε τελικά την υποστήριξη που χρειαζόταν στους ανθρώπους που τον αγάπησαν ισότιμα και με αποδοχή. Όταν πια ζήτησε βοήθεια και αποφάσισε να εμπιστευτεί και να αφήσει τον έλεγχο, όπως τον γνώριζε πρότερα, άρχισε να συστήνεται με πτυχές του εαυτού του και να συναντάει έννοιες, όπως η αυτοφροντίδα και η αυτοσυμπόνια.

6) Δίνεις το δικαίωμα της ίασης στον εαυτό σου. Ο “Rocketman” απευθύνθηκε, τελικά, σε ένα κέντρο θεραπείας απεξάρτησης από τα ναρκωτικά. Παρακολουθούμε μια καλλιτεχνική απεικόνιση του θεραπευτικού ταξιδιού του ενήλικου Elton μέσα από αναδρομές. Τον βλέπουμε να συνομιλεί με τα τραύματα που είχαν εμποτιστεί βαθιά στις μνήμες του σώματος ως παιδί. Στην τελευταία σκηνή, όπου αγκαλιάζει το παιδί που ήταν κάποτε, βλέπουμε μια δυνατή εικόνα της διαδικασίας της θεραπείας. Ο ενήλικος Elton μπόρεσε να γαλουχήσει το εσωτερικό του παιδικό μέρος που λαχταρούσε αυτή τη φροντίδα και έψαχνε τον ασφαλή δεσμό σε όλη του τη ζωή.

Στη ψυχοθεραπεία, με τη σωστή πληροφόρηση και την δημιουργία ενός τόπου υποδοχής για το τραύμα, αυτός είναι ακριβώς ο τρόπος με τον οποίο υποτίθεται ότι συμβαίνει η θεραπεία. Δεν μπορείτε να ζήσετε ξανά την παιδική σας ηλικία ή να λάβετε θεραπευτική υποστήριξη από γονείς που δεν ξέρουν πώς να τη δώσουν. Αλλά μπορείτε να τη δώσετε στον εαυτό σας. Μπορείτε να δώσετε στο παιδί μέσα σας αυτό που χρειάζεται, για να γίνει πιο ανθεκτικό στην ευαλωτότητά του και υγιές. Το να βλέπεις τον Έλτον Τζον μετά την θεραπευτική πορεία του να αγκαλιάζει τον παιδικό του εαυτό ήταν τόσο συγκινητικά θεαματικό και ανθρώπινο.

7) Ποτέ δεν ξέρεις ποιος παλεύει. Αν ήσασταν από τους ανθρώπους που είδαν το Rocketman, πιθανότατα εκπλαγήκατε όταν μάθατε ότι ο Elton John πάλευε και ένιωθε τέτοιο πόνο για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Όπως πολλοί επιζώντες από τραύματα, ο Elton προσπάθησε να ζωγραφίσει, να κατασκευάσει μια όμορφη εικόνα εξωτερικά. Αυτός είναι ένας από τους πολλούς σημαντικούς λόγους για τους οποίους όλοι και όλες γύρω μας αξίζουν ένα κομμάτι συμπόνιας. Ποτέ δεν ξέρεις τι περνάει κάποιος, ακόμα κι αν όλα φαίνονται υπέροχα.

Για το τέλος, ακολουθούν 2 μικρά αποσπάσματα από το βιβλίο της Alice Miller, σαν επιπλέον τροφή για σκέψη γύρω από όλα αυτά που προηγήθηκαν.

“…Όταν αρρωσταίνουμε, όταν υποφέρουμε από κατάθλιψη, όταν υποκύπτουμε στη νευρική ανορεξία ή σε κάθε είδους εθισμό από ουσίες… τότε μαίνεται μέσα μας μια εσωτερική διαμάχη ανάμεσα σ’ αυτό που αισθανόμαστε και σ’ αυτό που θα θέλαμε να αισθανθούμε. Από τη μία πλευρά, υπάρχει το σώμα μας, που διατηρεί ακέραιη την ανάμνηση της προσωπικής μας ιστορίας, και ιδιαίτερα της κακομεταχείρισης που ενδεχομένως έχουμε υποστεί από τους γονείς μας στην παιδική μας ηλικία· και, από την άλλη, είναι το πνεύμα μας και η επιθυμία μας – σύμφωνα με τις επιταγές της Ηθικής και της παραδοσιακής διαπαιδαγώγησης – να αγαπούμε και να τιμούμε τους γονείς μας, ό,τι κι αν έχει συμβεί, ακόμη κι αν μας κακομεταχειρίζονταν.”

“…Όχι, δεν είμαστε υποχρεωμένοι να παραμένουμε «καλά» παιδιά, εάν οι γονείς μας έχουν βλάψει και εάν εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τον συναισθηματικό εκβιασμό. Ναι, σε μας εναπόκειται να δώσουμε τη δέουσα προσοχή στα προειδοποιητικά σήματα που μας στέλνει το σώμα μας. Ναι, στο τέλος αυτού του δύσκολου δρόμου που έχουμε να διανύσουμε προκειμένου να επανεξετάσουμε την ιστορία της σχέσης μας με τους γονείς μας, μπορούμε να βρούμε την πραγματική εσωτερική γαλήνη και ελευθερία.”

Ποιο είναι το πιο σημαντικό μήνυμα από το Rocketman; Τολμήστε να ζητήσετε βοήθεια. Το τραύμα είναι τραύμα. Μην παρασυρθείτε από την κοινωνικά παραπλανητική γλώσσα σχετικά με τα είδη του τραύματος. Είναι δελεαστικό να σκέφτεσαι «οι άλλοι έχουν πολύ χειρότερα» ή «αυτό δεν είναι τραύμα γιατί…». Αυτό που έχει σημασία είναι ο αντίκτυπος των αντιξοοτήτων στη ζωή σου πάνω σου. Εάν νομίζετε ότι είναι τραύμα ή έχετε συμπτώματα τραυματισμού, τότε είναι τραύμα. Όλες οι ιστορίες που πονάνε αξίζουν να ακουστούν με συμπόνια και ενσυναίσθηση. Ανεξάρτητα από το τι είδους αντιξοότητες μπορεί να αντιμετωπίσετε, η θεραπευτική σας διαδρομή είναι εξίσου σημαντική, ουσιαστική και έχει άξια.

Σας ενθαρρύνω να βρείτε έναν –μία ψυχοθεραπευτή/τρια που να κατανοεί ότι η άποψη σας και η αφήγηση της ιστορίας σας είναι το πιο σημαντικό που έχει να ακούσει με σεβασμό. Η μαγική εμπειρία του να μετουσιώνεις τη σκέψη σε έκφραση και να κρατάς με ασφάλεια όνειρα, ιδέες, επιθυμίες και στιγμές είναι η βαθύτερη ουσία της ύπαρξης μας.