Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να αγαπά. Η αγάπη, λέει ο Χιλιανός βιολόγος Humberto Maturana, είναι το βασικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Δεν είναι αρετή ούτε συναίσθημα. Είναι αυτό που έκανε τον homo sapiens να επιβιώσει. Και η ευφυΐα είναι η βιολογική συνέχεια της αγάπης, ως ικανότητα συμμετοχής και συνεργασίας για τον κοινό αγώνα.
Η μη συμπόνια, είτε εκφράζεται ως μνησικακία, είτε ως αδιαφορία, είτε ως επίκριση, δεν απομακρύνει απλά τον άλλο από κοντά μου: είναι αυτοκαταστροφική για μένα τον ίδιο. Με απομακρύνει από τη φύση μου, και εμποδίζει την ίδια την επιβίωση μου. Με αφήνει μόνο.
Ακόμα κι αν παραμυθιάζω τον εαυτό μου ότι βάζω όρια και προστατεύομαι, ακόμα κι αν με καθησυχάζω ότι με την στάση μου προσφέρω στον άλλο μια ευκαιρία αυτογνωσίας κι αλλαγής, ακόμα κι αν εκλογικεύω τη συμπεριφορά μου (ή τη μη συμπεριφορά μου) ως αντίδραση στην συμπεριφορά του άλλου, ακόμα κι αν εφευρίσκω άμυνες και νοητικά τεχνάσματα για να νιώσω καλά, τελικά μένω μόνος. Στερώ από τον εαυτό μου το δώρο της σύνδεσης, και ανοίγω μια μαύρη τρύπα στη ψυχή μου.
Κάθε φορά που ερμηνεύω τον άλλον, κάθε φορά που παίρνω το ρόλο του κριτή ή του τιμωρού, κάθε φορά που επιτίθεμαι στον άλλο, κάθε φορά που τον υποτιμώ, χάνω και λίγο από την ευφυΐα μου, χάνω την ανθρωπιά μου.
Μεγαλώσαμε με διδαχές σφάλματος και τιμωρίας. Οι αρχαίοι φιλόσοφοι εξήραν την αρετή που έρχεται με την πιστή εφαρμογή του καθήκοντος του πόνου και της θυσίας. Οι απανταχού θρησκείες υμνούν τη ζωή του μαρτυρίου. Οι επιστήμονες διαλαλούν ότι οι νόμοι της φύσης προστάζουν το μεγάλο ψάρι να τρώει το μικρό.
Η φροϋδική παράδοση μιλά για επιθετικές παρορμήσεις που ελέγχουν τη ζωή μας. Ο συμπεριφορισμός διακηρύσσει την ιδέα της ανταμοιβής και της τιμωρίας. Είμαστε προγραμματισμένοι να ορίζουμε τις συμπεριφορές ως καλές και ως κακές και φτάνουμε να ορίζουμε με τον ίδιο τρόπο τους ανθρώπους. Έτσι μάθαμε, έτσι γαλουχηθήκαμε.
Διαβάστε σχετικά: Αυτό-συμπόνια και ενσυνειδητότητα
Και νιώσαμε μικροί. Και νιώσαμε φόβο. Και νιώσαμε ενοχές. Και νιώσαμε αδικία. Και τρόμο. Και είτε διοχετεύσαμε αυτά τα συναισθήματα προς τα μέσα είτε τα καθρεφτίσαμε προς τα έξω. Είναι δύσκολο να είσαι κακός, αλλά είναι πιο δύσκολο να είσαι ο μόνος κακός. Βοηθά να αισθάνεσαι ότι και οι άλλοι είναι κακοί, κι αν δεν είναι, τους κατασκευάζεις.
Δεν έμαθες ότι μπορείς να επιλέξεις την αυτοσυμπόνια. Ότι μπορείς, δηλαδή, να αισθανθείς καλοσύνη, φροντίδα και κατανόηση για τον εαυτό σου. Να νιώσεις την αίσθηση της κοινής ανθρωπιάς της σύνδεσης και της αλληλεξάρτησης. Να νιώσεις ενσυνειδητότητα: επίγνωση των δεινών που συμβαίνουν, όχι ταύτισης με αυτά. Και αφού είσαι σκληρός με τον εαυτό σου, και αφού θεωρείς ότι πάντα μπορείς και καλύτερα, πώς γίνεται να μην είσαι σκληρός με τους άλλους; Δε γίνεται.
Όλα τα συναισθήματα, όλες οι αξίες, η αυτοεικόνα μας, η αγάπη μας προς τους άλλους δεν είναι παρά αντανακλάσεις αυτών που συμβαίνουν μέσα μας. Αν με αγαπώ, ξέρω να σ’ αγαπώ. Αν είμαι επικριτικός με μένα θα είμαι και με σένα. Δεν μπορώ να σου προσφέρω κάτι που δεν έχω. Είναι ψευδαίσθηση να θεωρώ ότι είμαι αυστηρός μόνο με τον εαυτό μου, αλλά με τους άλλους είμαι γλυκός.
Και δεν αξίζει να είμαι κακός με μένα. Ο εαυτός μου είναι το μόνο που έχω. Οφείλω να με φροντίσω να με συγχωρέσω, να με αγκαλιάσω και να αφουγκραστώ την ανάγκη μου για σεβασμό, για αγάπη, για σύνδεση. Δεν με παραχαϊδεύω. Μου προσφέρω τα εργαλεία για επιβίωση και ανάπτυξη. Μόνο μη μπερδέψω την αυτοσυμπόνια με την περηφάνια, την αυτοσυγχώρεση με την απαλλαγή ευθυνών και την ανάγκη μου για σεβασμό με την εξουσία.
Είμαι πεπεισμένη ότι οι άνθρωποι κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να επιβιώσουμε. Επιλέγουμε να κάνουμε άλμα πίστης στην παραδοξότητα της ύπαρξης ενώ ξέρουμε ότι καραδοκεί ο θάνατος στο τέλος του έργου. Η υπαρξιακή οδύνη είναι αρκετό βάρος για να σηκώνουμε. Μη βάζουμε κι άλλο στην πλάτη μας ή στην πλάτη των άλλων.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
