‘Το Ταυτό’ – Η Αναζήτηση του Αυθεντικού Εαυτού

Η αληθινή μας ταυτότητα βρίσκεται σε έναν ατομικό ψυχικό πυρήνα συνείδησης, πέρα από τους περιορισμούς που μας θέτει το ‘Εγώ’, το συνειδητό κομμάτι της προσωπικότητας μας. Το Εγώ συνιστά ένα περιορισμένο τμήμα της ψυχικής μας σφαίρας.

‘Η ψυχική πραγματικότητα κάθε ανθρώπου περιέχει έναν μυστικό σκοπό: τη συνειδητοποίηση του προσωπικού Εαυτού.’

(Καρλ Γιουνγκ)

Ο αληθινός μας Εαυτός είναι ενοποιημέμος και υπερπροσωπικός με την έννοια ότι υπερβαίνει τα όρια του ‘προσωπικού μας Εαυτού’.

Στον κόσμο της συνεχούς αλλαγής υπάρχει κάτι το οποίο παραμένει πάντα σταθερό και δεν δεν αλλάζει. Αυτό δημιουργεί στον άνθρωπο μίας αίσθηση ενοποιήσης και ασφάλειας.

‘Το ταυτό είναι κάτι άχρονο και πανταχού παρόν, νέο και παλιό μαζί’

(Καρλ Γιουνγκ)

Το αρχέτυπο του Εαυτού αρχίζει και αναδύεται όταν τα αντίθετα μέρη την ψυχής μέσα μας συμφιλιωθούν και αλληλοσωματωθούν.

Αντίθετα στοιχεία στην προσωπικότητά μας είναι η συνειδητή και ασυνείδητη πλευρά μας, η θηλυκή και αρσενική μας ψυχή, anima και animus, η ψυχή και το πνεύμα, το φως και το σκοτάδι, το καλό και το κακό. Τα στοιχεία που εμπεριέχονται στη ‘Σκιά’ μας (το σύνολο της ασυνείδητης προσωπικότητας) και στο ‘Εγώ’ μας (συνειδητό μέρος της προσωπικότητας) μέσα στο ατομικό και συλλογικό ασυνείδητο.

Στο Αναλυτικό σύστημα της Ψυχολογίας του Βάθους, ο απώτερος στόχος όλης της αναλυτικής διαδικασίας κατευθύνεται προς την εξερεύνηση και αποκάλυψη του ‘Εαυτού’

Η Πορεία Εξατομίκευσης όπως την ονόμασε ο δημιουργός της Καρλ Γιουνγκ, συνίσταται στην ανακάλυψη των αυθεντικών ποιοτήτων του ατόμου και την ενοποίηση της προσωπικότητας.

Η εξερεύνηση του αρχετύπου του Εαυτού ξεκινάει ήδη από τα πρώτα στάδια της ανάλυσης αλλά δίδεται έμφαση σε αυτή και ολοκληρώνεαι στο τέταρτο στάδιο της θεραπευτικής διαδιακασίας που ονομάζεται Transformation (Μετασχηματισμός).

Ο Καρλ Γιουνγκ όρισε τον Εαυτό, ως αρχετυπική ενέργεια που οδηγεί και ενσωματώνει την προσωπικότητα, μία περιεκτική ολότητα από την οποία εξελίσσεται η προσωπικότητα.

Ο Εαυτός είναι ο στόχος της προσωπικής μας ανάπτυξης. Το βρέφος ξεκινάει τη ζωή του σε κατάσταση αρχικής πληρότητας (whole Self). Το πιο σημαντικό κομμάτι του Εαυτού αρχικά εμφανίζεται όταν το μικρό παιδί κερδίζει μία αίσθηση ταυτότητας ως ανεξάρτητη οντότητα. Αυτή η διαδικασία γίνεται αρχικά σωματικά, το παιδί αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ξεχωριστό σώμα από τη μητέρα του και μετά ψυχικά.

Διαβάστε σχετικά: Η σχέση με τον εαυτό μας αποτελεί τη πιο βασική και καθοριστική σχέση της ζωής μας

Είναι το στάδιο όπου δομείται το ‘Εγώ’.

Εκεί εμφανίζονται τα πρώτα σύμβολα του ‘Ταυτού’ μέσα από απεικονίσεις των παιδιών στο χαρτί και την άμμο, το σχέδιο του κύκλου, του τετραγώνου και της τετρακτύος.

Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης μέσα από εμπειρίες, ματαιώσεις, τραύματα, ο άνθρωπος απομακρύνεται από το κέντρο του, ο Εαυτός διαιρείται.

Η υγιής προσωπικότητα αντιμετωπίζοντας προκλήσεις επανεντάσσεται σε ένα υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξης και εκεί ξεκινά η μακρά διαδρομή της εξερεύνησης του αυθεντικού ‘Εαυτού’.

Με την έννοια ‘Εξατομίκευση ’ο Καρλ Γιουνγκ δεν εννοούσε τελειότητα.

Η ιδέα της ολοκλήρωσης του ‘Εαυτού’ αναφέρεται στη θεραπεία του διχασμού, τη σύζευξη των αντιθέτων μερών της προσωπικότητας.

Όταν τα ασυνείδητα μέρη της προσωπικότητας μέσα από τη μελέτη των ονείρων μας, της άσκησης της ενεργητικής φαντασίας και την αποδικοποίηση των συμβόλων που αναδύονται γίνουν συνειδητά, τότε το ασυνείδητο παίρνει νέο συμβολικό σχήμα.

Όταν αποδεχτούμε το υλικό της προσωπικής μας ‘Σκιάς’ που εμπεριέχει ασυνείδητα περιεχόμενα, απωθημένες μνήμες αλλά και χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που το Εγώ αρνείται να ενσωματώσει όπως επίσης και δημιουργικές ανεξερεύνητες περιοχές, στοιχεία της προσωπικότητας μας, κλίσεις και ταλέντα που παρεμποδίστηκαν ή δεν ταιριάζουν με την Εικόνα του Εγώ που έχουμε διαμορφώσει, ενσωματωθούν στη συνείδηση, τότε ο Εαυτός ενοποιείται.

Όταν ολοκληρωθεί μέσα μας η εσωτερική μάχη με την anima (εσωτερική γυναίκα του άνδρα) και τον animus (εσωτερικό άντρα της γυναίκας) και εντάξουμε και αφομοιώσουμε στο σύνολο μας τα αντίθετα σεξουαλικά στοιχεία της ψυχής, αρσενικά χαρακτηριστικά (Logos) όπως ο λόγος το θάρρος, το πνεύμα και η πρωτοβουλία, και θηλυκά χαρακτηριστικά (Eros) όπως η συναισθηματική επίγνωση, η διαίσθηση, το ασυνείδητο αρxίζει και μας αποκαλύπτει τη μορφή του ψυχικού του πυρήνα, τον Εαυτό.

Το ‘Εγώ’ συγχωνεύεται στον ‘Εαυτό’.

To Εγώ βασίζεται σε αντικείμενα εξωαναφοράς, σχέδια, σκοπούς, επιδιώξεις, την επιδίωξη κέρδους και επιτευγμάτων ενώ ο Εαυτός βασίζεται στην εσωαναφορά και την εσωτερική μας ανάγκη για ελεύθερη ανάπτυξη.

Όπως παρατήρησε ο Καρλ Γιουνγκ, οι περισσότεροι άνθρωποι συγχέουν την ‘αυτογνωσία’ με τη γνώση της συνειδητής πραγματικότητας. Δηλαδή όποιος έχει συνείδηση του ‘Εγώ’, θεωρεί ότι γνωρίζει αληθινά τον Εαυτό του.

‘Το χρέος του Εγώ’ είναι να φωτίσει ολόκληρο το ψυχικό σύστημα συνειδητοποιώντας το ως πραγματικότητα’

(Καρλ Γιουνγκ)

Το σύμβολο του Εαυτού συνήθως αντιπροσωπεύεται από τον αριθμό τέσσερα και πολλαπλάσιά του. Ο αριθμός τέσσερα βρίσκεται στις τέσσερις εποχές, στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, τέσσερις Άγγελοι, τέσσερα στοιχεία της φύσης (νερό, φωτιά, αέρας, γη), τέσσερις ψυχικές λειτουργίες της συνειδητότητας (συναίσθημα, σκέψη, αισθήσεις, διαίσθηση), τέσσερα στάδια ανάπτυξης του Animus και της Anima).

Το σχέδιο της Μαντάλα, δηλαδή του κύκλου, του συμβόλου της ολοκλήρωσης αντιπροσωπεύει την Πορεία Εξατομίκευσης και τον ολοκληρωμένο Εαυτό.

Στα σύμβολα των ονείρων και της ενεργητικής φαντασίας το αρχέτυπο του Εαυτού προσωποποιείται με το φύλο μας.

Στις γυναίκες μπορεί να εκδηλωθεί ως μία ανώτερη θηλυκή οντότητα όπως Ιέρεια, η Μεγάλη Μητέρα, η σελήνη και άλλα φυσικά, προσωπικά σύμβολα.

Στους άντρες με τη μορφή του Ήρωα, του Σοφού Γέροντα, του Ιεροφάντη και άλλα προσωπικά σύμβολα.

Επίσης μπορεί να το συναντήσουμε με τη μορφή παιδιού η εφήβου, όπως το Αρχέτυπο του Θεϊκού εσωτερικού παιδιού (The Divine Child).

Μια άλλη μορφή του είναι ο ‘Μεγάλος άνθρωπος’, ο ‘Κοσμικός Άνθρωπος’ που περιέχει μέσα του ολόκληρο τον κόσμο, ολόκληρο το ανθρώπινο είδος και συμβολίζει το μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης.

Στη Δύση η μορφή του κοσμικού ανθρώπου συμβολίζεται με τον Χριστό.

Ο ‘Εαυτός’ υπερβαίνει τις διαστάσεις του ατομικού ‘Εγώ’ έχει άπειρες δυνατότητες όπως και το ασυνείδητο.

Ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά σύμβολα του Ταυτού είναι η πέτρα.

Ο άνθρωπος μάζευε πέτρες αυθόρμητα από τότε που εμφανίστηκε στη γη. Η Πέτρα είναι απλή και αυθεντική και συγγενεύει με τον καθαρό πυρήνα της καθαρής ύπαρξης, της καθαρής συνειδότητας.

Μέσα στα βάθη του συλλογικού ασυνειδήτου, σε ιστορίες και μύθους και έργα Τέχνης όλων των εποχών ο ‘Κοσμικός Άνθρωπος’ εμφανίζεται ερμαφρόδιτος, άντρας και γυναίκα μαζί, μια μορφή που εμπεριέχει το ζευγάρι anima- animus.

Διαβάστε σχετικά: Ο Εαυτός μας. O άγνωστος μόνιμος σύντροφος της ζωής μας

Στα όνειρα μπορεί να φανερωθεί ως βασιλικό ζεύγος, Ιερός Γάμος.

Η πορεία της εξατομίκευσης, δηλαδή της συγκρότησης της ενοποιημένης προσωπικότητας είναι μία διαδικασία ψυχικής ανάπτυξης που διαρκεί μία ολόκληρη ζωή.

Είναι ουσιαστικά μία πορεία αυτοεπίγνωσης μέσα από την παρατήρηση του σώματος, των αισθήσεων μας, των ονείρων μας και του συμβολισμού τους, της ενεργητικής φαντασίας, την εξερεύνηση των Αρχετύπων και των μορφών τους, την αποδικωποίηση των συμβόλων.

Μέσα από αυτή την πορεία αυτογνωσίας και αυτοεπίγνωσης, ο ‘Εαυτός μας’ ξετυλίγεται, γινόμαστε αυτό που πραγματικά είμαστε, πάντα ήμασταν και θα είμαστε. Σιγά- σιγά αναδύεται η ενοποιημένη μας προσωπικότητα, ώριμη, ολοκληρωμένη και διευρυμένη.

Αυτή η διαδικασία συμβολίζεται με το σχέδιο του δέντρου. Το δέντρο έχει μία αργή σταθερή ανάπτυξη που ακολουθεί ένα κοσμικό σχέδιο.

Ο σπόρος του δέντρου περιέχει σε λανθάνουσα μορφή το μελλοντικό δέντρο με όλες του τις δυνατότητες.

Έτσι και η ψυχή μας σιγά- σιγά φανερώνει τον ατομικό της πυρήνα, το κέντρο της, το ‘Ταυτό’. Τότε αναδύεται η ατομική φύση ‘ιδιοφυϊα’ του κάθε ανθρώπου, η μοναδικότητά του, τα ιδιαίτερα χαρίσματα, ταλέντα και κλίσεις που τον κάνουν μοναδικό!

Εικόνα: Πίνακας από την προσωπική συλλογή της Ράνιας Βελέτζα (Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Θεραπεύτρια μέσω των Εικαστικών Τεχνών)

Βιβλιογραφία