Το ψυχόδραμα και το «Θέατρο των Καταπιεσμένων» μπορούν να απαλύνουν τη δυσφορία, να αυξήσουν την αίσθηση νοήματος ζωής και να μειώσουν τον εσωτερικευμένο σεξισμό που έχουν βιώσει οι επιζώντες ενδοοικογενειακής βίας.
Μια νέα μελέτη ερευνά την αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος δραματοθεραπείας για γυναίκες που έχουν υποστεί βία από τους συντρόφους τους.
Οι ερευνήτριες, Μαρία Μοντόλφι Μιγκέλ και Μαργκαρίτα Πίνο-Τζούστε, από το Πανεπιστήμιο Βίγκο στην Ισπανία, χρησιμοποίησαν ένα μοτίβο διαφορετικών μεθόδων για να μελετήσουν την αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος που βασίζεται στο ψυχόδραμα, την ψυχοθεραπεία και το θέατρο των καταπιεσμένων.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η προσέγγιση της δραματοθεραπείας οδήγησε σε σημαντική μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης, παράλληλα με την αύξηση της αίσθησης σκοπού στη ζωή, την ενίσχυση της επικοινωνίας και της εγγύτητας με άλλους συμμετέχοντες, και της κατανόησης της συσχέτισης μεταξύ συμπτωμάτων και εμπειριών από τη συντροφική βία. Οι συγγραφείς αναφέρουν:
Λαμβάνοντας υπόψη τον μεγάλο αριθμό περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας εναντίον γυναικών παγκοσμίως, τις αντίστοιχες ψυχολογικές δυσφορίες που έχουν υποστεί τα θύματα και την περιορισμένη έρευνα των παρεμβάσεων που βασίζονται στο θέατρο και τη δραματοθεραπεία, πιστεύουμε ότι είναι επιτακτική ανάγκη να συνεχίσουμε να ενδυναμώνουμε τις εμπειρικές βάσεις για την αποτελεσματικότητα αυτών των τεχνικών.
Η συντροφική βία αποτελεί ένα μοτίβο συμπεριφοράς, το οποίο συχνά εκδηλώνεται με τη μορφή σωματικής, ψυχολογικής ή σεξουαλικής βίας ή με την απειλή βίας, που αποσκοπεί στον έλεγχο του άλλου συντρόφου. Πρόκειται για τη πιο κοινή μορφή βίας που βιώνουν οι γυναίκες, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ο κύκλος της κακοποίησης χαρακτηρίζεται από αλληλεπικαλυπτόμενες, ωστόσο, ξεχωριστές φάσεις. Κατά τη διάρκεια της αρχικής φάσης, η ένταση αυξάνεται και η επιζήσασα της συντροφικής βίας συνήθως γίνεται υποτακτική, προκειμένου να ανακουφίσει την επιθετικότητα του συντρόφου της.
Διαβάστε σχετικά: Τέχνες & Ψυχοθεραπεία – Θεραπεία μέσω των Εικαστικών Τεχνών
Στο επόμενο στάδιο, ο δράστης της ενδοοικογενειακής κακοποίησης ξεσπάει με οργή και χτυπάει τη σύντροφό του. Κατά το τελικό στάδιο του υποτιθέμενου «μήνα του μέλιτος», ο θύτης υπόσχεται να αλλάξει, απολογείται και γίνεται πιο τρυφερός. Ωστόσο, έπειτα από μια σειρά έντονων γεγονότων, ο κύκλος ξεκινάει από την αρχή.
Κάποιοι ειδικοί έχουν επισημάνει ότι η συντροφική βία δεν είναι μόνο μια κυκλική διαπροσωπική δυναμική, αλλά ότι δημιουργείται μέσω του εξαναγκαστικού ελέγχου που ασκείται μέσω των έμφυλων δυναμικών ισχύος. Οι συγγραφείς προσθέτουν:
Η κακοποίηση και η συντροφική βία εναντίον των γυναικών συμβαίνουν σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, το οποίο κυριαρχείται από δομές που μπορεί να έχουν διαφοροποιημένες επιπτώσεις στις γυναίκες, και ιδιαίτερα στις πατριαρχικές κουλτούρες ή στην περίπτωση γυναικών που υποφέρουν από διπλές διακρίσεις λόγω της καταγωγής, της εθνικότητας ή της κοινωνικοοικονομικής κατάστασής τους. Η μεροληψία δεν εδράζει μόνο στο φύλο και οι συνθήκες αποκλεισμού καθιστούν πιο δύσκολο για συγκεκριμένες γυναίκες να βάλουν τέλος στη ανυπόφορη κατάσταση που βιώνουν.
Οι γυναίκες που έχουν επιζήσει από συντροφική βία συχνά διαγιγνώσκονται με διαταραχές κατάθλιψης, άγχους, κατάχρησης ουσιών, διατροφής καθώς και με Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD). Συχνά αναφέρουν ότι βιώνουν αυξημένο άγχος για τη σωματική τους υγεία και βιώνουν απομόνωση, ενοχές και οργή, αίσθημα αβοηθησίας, αυτοκτονικό ιδεασμό και μειωμένη αυτοεκτίμηση και αυτό-αξία.
Ο σκοπός αυτής της μελέτης ήταν να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα ενός θεραπευτικού προγράμματος με βάση το δράμα, ως εργαλείο για την καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης, της ποιότητας ζωής, των ικανοτήτων επικοινωνίας και της αίσθησης σκοπού στη ζωή, παράλληλα με τη μείωση της διαταραχής μετατραυματικού στρες, της κατάθλιψης και των συμπτωμάτων άγχους, καθώς και τα σεξιστικών στερεοτύπων, σε γυναίκες που έχουν επιζήσει της ενδοοικογενειακής βίας. Το πρόγραμμα ενσωμάτωνε στοιχεία δραματοθεραπείας, ψυχοδράματος και θεάτρου των καταπιεσμένων.
Η δραματοθεραπεία χρησιμοποιεί τις θεραπευτικές ιδιότητες του δράματος, όπως η δημιουργικότητα, η φαντασία και η κατανόηση, για να προάγει τη θεραπεία και την αλλαγή. Ο συνδυασμός της δραματοθεραπείας και της εκφραστικής θεραπείας μέσω τεχνών μειώνει αποτελεσματικά την οδύνη των γυναικών που έχουν βιώσει συντροφική βία.
Το ψυχόδραμα είναι μια τεχνική που στοχεύει στην ανάπτυξη του αυθορμητισμού και στην επίλυση ψυχολογικών συγκρούσεων στην ομαδική ψυχοθεραπεία. Περιλαμβάνει την ενσάρκωση της σύγκρουσης και τη συζήτησή της μέσα στην ομάδα, με στόχο τη συναισθηματική επεξεργασία και την κατανόηση των ψυχολογικών, διαπροσωπικών και κοινωνικών ζητημάτων που βιώνουν οι συμμετέχοντες.
Τέλος, το Θέατρο των Καταπιεσμένων είναι μια παιδαγωγική στρατηγική η οποία περιλαμβάνει τον αυτοσχεδιασμό των εμπειριών καταπίεσης από τους ηθοποιούς που συμμετέχουν στην άσκηση. Επίσης, οι συμμετέχοντες συντονίζουν τους ρόλους ενώ ενσαρκώνεται μια παραλλαγή κάθε σεναρίου με τους αντίστοιχους ρόλους του. Με αυτόν τον τρόπο, διευκολύνεται η διαδικασία συζήτησης των συγκρούσεων που έχουν βιώσει οι συμμετέχοντες, οι οποίοι μέσω της φαντασίας και της συν-δημιουργίας αναπτύσσουν στρατηγικές για την πιθανότητα αλλαγής.
Οι συμμετέχουσες ήταν 17 Ισπανίδες με παιδιά οι οποίες είχαν βιώσει ενδοοικογενειακή βία. Τρεις εξ’ αυτών ήταν ελεύθερες, τρεις χωρισμένες, έξι διαζευγμένες ενώ οκτώ ήταν παντρεμένες (πέντε εξ’ αυτών ήταν ακόμη παντρεμένες με τους κακοποιητικούς συζύγους τους). Οι ηλικίες τους κυμαίνονταν μεταξύ 21 και 52 ετών, ενώ οι περισσότερες ήταν άνεργες και δεν είχαν κάποια επαγγελματική εκπαίδευση ή τυπική πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Οι συμμετέχουσες πήραν μέρος σε είκοσι συνεδρίες ομαδικής δραματοθεραπείας, διάρκειας δύο ωρών εκάστη. Αυτές οι συνεδρίες ήταν χωρισμένες σε τρεις φάσεις: προθέρμανση, δράση και μοίρασμα. Οι ασκήσεις λειτούργησαν ως ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις για τη μείωση της ψυχολογικής δυσφορίας και την ανάπτυξη κοινωνικών και προσωπικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων, με στόχο την αντιμετώπιση εσωτερικευμένων σεξιστικών στερεοτύπων.
Η αποτελεσματικότητα της παρέμβασης μελετήθηκε μέσω της αξιολόγησης των συμπτωμάτων και των στερεοτύπων, πριν και μετά τη θεραπεία, καθώς και μέσω της εκτίμησης της αλλαγής μέσα από στατιστικά δεδομένα και μαρτυρίες.
Οι συγγραφείς της μελέτης βρήκαν στατιστικά σημαντικές μειώσεις σε συμπτώματα κατάθλιψης και σεξιστικά στερεότυπα. Επίσης, τα ευρήματα έδειξαν μια αύξηση της αίσθησης σκοπού στη ζωή των γυναικών, μεγαλύτερη εκτίμηση της ζωής τους και ανακάλυψη περισσότερων λόγων για να ζουν, καθώς ήταν περισσότερο πιθανό γι’ αυτές να βρουν θετικό νόημα σε πλευρές της καθημερινής ζωής τους.
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες δεν έδειξε σημαντική μείωση, πιθανώς λόγω της παρουσίας της βίας που εξακολουθούσαν να βιώνουν οι συμμετέχουσες. Οι περισσότερες συνέχιζαν να έχουν επαφές με τους θύτες τους λόγω κοινής επιμέλειας των παιδιών, αδυναμίας να επιβάλουν περιοριστικά μέτρα και ανεπαρκών οικονομικών πόρων.
Διαβάστε σχετικά: Τέχνη στην Ψυχοθεραπεία
Οι βασισμένες στο δράμα παρεμβάσεις επέτρεψαν επίσης στις συμμετέχουσες να παρατηρήσουν τόσο λεκτικά όσο και μη λεκτικά προβλήματα στην επικοινωνία, να εντοπίσουν κοινωνικούς και διαπροσωπικούς παράγοντες που έπαιξαν ρόλο στην ανάπτυξη αυτών των προβλημάτων και να υπερνικήσουν τη χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση που είχαν.
Τέλος, κατάφεραν να αναγνωρίσουν τον κύκλο της βίας που είχαν υποστεί και τη σύνδεσή του με τις έμφυλες δυναμικές ισχύος ενώ αναπτύχθηκε συναισθηματική εγγύτητα μεταξύ των μελών της ομάδας.
Αυτή η μελέτη προτείνει ότι η ομαδική δραματοθεραπεία μπορεί να αποτελέσει μια αποτελεσματική θεραπεία για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της συντροφικής βίας. Μέσω της ενσωμάτωσης σημαντικών εννοιών του θεάτρου των καταπιεσμένων, οι επιζώντες της κακοποίησης μπορούν επίσης να αντιληφθούν τους κοινωνικοπολιτικούς παράγοντες που επηρεάζουν αυτή την διαπροσωπική δυναμική.
Τέλος, αυτή η προσέγγιση ομαδικής θεραπείας ενισχύει τις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των μελών της, οι οποίες μπορούν να απαλύνουν τη δυσφορία και την κοινωνική απομόνωση που έχουν βιώσει οι γυναίκες που έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή βία.
Μελέτη: Mondolfi Miguel, M. L., & Pino-Juste, M. (2020). Therapeutic Achievements of a Program Based on Drama Therapy, the Theater of the Oppressed, and Psychodrama With Women Victims of Intimate Partner Violence. Violence Against Women, 107780122092038.
Πηγή
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
