Από τον Αριστοτέλη και το ρητό με το οποίο ορίζει τον άνθρωπο ως “φύσει πολιτικόν ζώον” μέχρι τον κατ’οίκον περιορισμό που βιώνουμε τον τελευταίο καιρό, αναζητώντας διαρκώς τρόπους επικοινωνίας και απομακρυσμένης συσχέτισης με αγαπημένα πρόσωπα, επαληθεύεται η βαθύτερη υπαρξιακή μας ανάγκη για αλληλεπίδραση.
Η ποιότητα των σχέσεων ενός ανθρώπου αποτελεί συχνά ένα δείκτη του ψυχικού κόσμου, του εσωτερικού του θα λέγαμε εαυτού. Η σύναψη υγειών, λειτουργικών σχέσεων είναι πολλές φορές ένας από τους στόχους που δουλεύονται κατά την ψυχοθεραπεία: η βελτίωση της σχέσης με τα παιδιά, τους συντρόφους, τους γονείς μας ή ακόμα και των σχέσεων στον ευρύτερο κοινωνικό ή επαγγελματικό μας κύκλο.
Η σημασία της σχέσης του παιδιού με το πρόσωπο της μητέρας και των πρώιμων σχέσεων με τους σημαντικούς άλλους υπογραμμίζονται από την ψυχαναλυτική θεωρία. Ως ειδικοί ψυχικής υγείας, συχνά καλούμαστε να βοηθήσουμε τα άτομα να ανατρέξουν σε αυτή την περίοδο της ζωής τους και να κάνουν τις αντίστοιχες συνδέσεις με το παρόν. Το κομμάτι των σχέσεων είναι καθοριστικής σημασίας στο ταξίδι της κατανόησης του εαυτού και οι απαντήσεις-κλειδιά πολλών δυσκολιών μας βρίσκονται στα παραπάνω σημεία.
Ένα σημαντικό κομμάτι που δουλεύουμε στην ψυχοθεραπεία είναι η ίδια η σχέση με τον θεραπευτή. Αυτή η σχέση γίνεται η βάση πάνω στην οποία θα ανοίξουμε και θα επεξεργαστούμε τα λιγότερο υγιή και λειτουργικά σημεία της προσωπικότητάς μας. Κάποιες από τις πρώτες ενδείξεις για τις δυσκολίες αυτές τις συναντούμε στις σχέσεις που έχουμε ήδη.
Ένας χωρισμός, μία κρίση ή μία μεταβατική φάση σε μία σημαντική για εμάς σχέση, είναι αυτή μου συχνά μας οδηγεί στην αναζήτηση βοήθειας από έναν ειδικό. Η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του ψυχοθεραπευτή και του θεραπευόμενου, είναι μία ανθρώπινη και πολυεπίπεδη σχέση, η οποία αποτελεί καίριο παράγοντα για το αποτέλεσμα της ψυχοθεραπείας.
Από την ανασκόπηση της πρόσφατης βιβλιογραφίας για την έννοια της θεραπευτικής σχέσης στον χώρο της ψυχικής υγείας, μερικά από τα συστατικά που συνδέονται με το αποτέλεσμα της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας είναι οι θεραπευτικές τεχνικές, ο θεραπευτής, η συνεισφορά του θεραπ/μενου (στην οποία περιλαμβάνεται και η σοβαρότητα της κατάστασής του), η θεραπευτική σχέση (Νοrcross, 2011) ενώ μελετώντας του κοινούς παράγοντες που επαναλαμβάνονταν στις έρευνες που μετρούσαν την αποτελεσματικότητα ανάμεσα στις διαφορετικές σχολές, η θεραπευτική σχέση ήταν ένας από αυτούς και το ποσοστό συνεισφορά της στο θεραπευτικό αποτέλεσμα ήταν αρκετά μεγαλύτερο από αυτό του θεραπευτή ή των θεραπευτικών τεχνικών (Lambert & Barley, 2001).
Γίνε καλύτερος Θεραπευτής/τρια με το ΑCADEMY Επιμορφωτικό Σεμινάριο: «Ο Ίρβιν Γιάλομ και η Τέχνη της Ψυχοθεραπείας»
Ως θεραπευτική σχέση ορίζεται η σχέση συνεργασίας και ο δεσμός που αναπτύσσεται μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου, η οποία αποτελεί την βάση πάνω στην οποία θα συνεργαστούν για την επίλυση των προβλημάτων του δεύτερου και που θα διερευνηθούν οι γνωστικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές διεργασίες του ατόμου και διαχωρίζεται από τον όρο της θεραπευτικής συμμαχίας, η οποία αποτελεί ένα μετρήσιμο και εφαρμοσμένο κομμάτι αυτής, που ο Bordin (1979) όρισε ως την επαγγελματική συνεργατική σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου, αποτελούμενη από τρία βασικά συστατικά: την συμφωνία των δύο πλευρών ως προς τους στόχους (goals) και τα καθήκοντα (tasks) της θεραπείας και την ποιότητα του δεσμού (bond) που αναπτύσσεται ανάμεσά τους.
Ο Νοrcross (2011) συγκέντρωσε δεδομένα μετα-αναλύσεων από έρευνες του τμήματος Ψυχοθεραπείας και της Κλινικής Ψυχολογίας του ΑPA, που επικεντρώθηκαν στους παράγοντες που συνεισφέρουν στην επιτυχία μιας θεραπείας.
Το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι η θεραπευτική σχέση αποτελεί έναν από αυτούς τους παράγοντες, εύρημα κοινό για όλες τις κύριες θεραπευτικές προσεγγίσεις (ψυχοδυναμική, ανθρωπιστική, γνωστικο-συμπεριφορική, συστημική) ενώ τονίζει την επίδραση της θεραπευτικής σχέσης στην πραγμάτωση της θεραπευτικής αλλαγής, μπορεί να εξηγήσει γιατί κάποιοι θεραπ/μένοι σημειώνουν πρόοδο ενώ άλλοι όχι, ενώ εξετάζει την δράση της θεραπευτικής σχέσης σε σχέση με τρεις βασικούς παράγοντες: τις θεραπευτικές πρακτικές, τα χαρακτηριστικά του θεραπ/μενου και τα χαρακτηριστικά του ειδικού (practitioner qualities), προτείνοντας ότι ο βέλτιστος συνδυασμός τους θα κάνει μία θεραπεία αποτελεσματική, ενώ μία ελλιπής αναλογία θα φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα (Norcross, 2011. Norcross & Wampold, 2011).
Η σχέση της θεραπευτικής σχέσης με το θεραπευτικό αποτέλεσμα, επιβεβαιώνεται και από τους Crits-Christoph, Connolly-Gibbons και Mukherjee (2013) οι οποίοι μελέτησαν τον δυναμικό ρόλο που παίζει μία θετική θεραπευτική συμμαχία στην πρόβλεψη του θεραπευτικού αποτελέσματος (Doran, 2016).
Καταλήγοντας και πάλι στον καίριο ρόλο των λειτουργικών σχέσεων για την ψυχική υγεία του ατόμου, ο σύγχρονος άνθρωπος καλείται να αναπτύξει τις αναστοχαστικές του δεξιότητες και να δει τον εαυτό του μέσα από τις σχέσεις του με τους άλλους. Στην ψυχοθεραπεία, υπάρχει η πολύτιμη συνεισφορά του θεραπευτή στην παραπάνω διαδικασία ωστόσο είναι απαραίτητη προϋπόθεση η ανάπτυξη της θεραπευτικής συμμαχίας για να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά και προς όφελος πάντα του θεραπευόμενου.
Βιβλιογραφικές Αναφορές:
- Bordin, E. S. (1979). The generalizability of the psychoanalytic concept of the working alliance. Psychotherapy: Theory, research & practice, 16(3), 252
- Doran, J. M. (2016). The working alliance: Where have we been, where are we going?. Psychotherapy Research, 26(2), 146-163.
- Lambert, M. J., & Barley, D. E. (2001). Research summary on the therapeutic relationship and psychotherapy outcome. Psychotherapy: Theory, research, practice, training, 38(4), 357.
- Norcross, J. C. (Ed.). (2011). Psychotherapy relationships that work (2nd ed.). New York, NY: Oxford University Press
- Norcross, J. C., & Wampold, B. E. (2011). Evidence-based therapy relationships: Research conclusions and clinical practices. Psychotherapy, 48(1), 98.
- Norcross, J. C., & Wampold, B. E. (2011). What works for whom: Tailoring psychotherapy to the person. Journal of clinical psychology, 67(2), 127-132.
