Για να βγουν από το επικίνδυνο φάσμα του θυμού οι άνθρωποι χρειάζεται να τολμήσουν την προσωπική διαφοροποίηση, να τα βάλουν με τις ενοχές τους, να ανταλλάξουν την ενοχή με την ευθύνη και να βάλουν την ενέργεια του πάθους τους στις σωστές της διαστάσεις.
Οι άνθρωποι αγαπούν τα αδιέξοδα σαν να είναι η μόνη «διέξοδος» που έχουν για να σχετιστούν με τους σημαντικούς άλλους και τα αδιέξοδα τους θυμώνουν σαν ο θυμός να είναι ο μόνος δρόμος για να αλληλεπιδράσουν με αυτούς. Ο αδιέξοδος δρόμος του θυμού πολλές φορές έρχεται από παλιά ως μια «επίκτητη» διεργασία με γενεαλογικές αναφορές, η οποία παίρνει διάφορες μορφές και διαστάσεις με στόχο, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται αυτό, τη σύνδεση με τους δικούς μας ανθρώπους κι όχι την απόσταση.
Θυμώνουμε δηλαδή για να σχετιστούμε κι όχι για να απομακρυνθούμε, λειτουργώντας ο θυμός ως υποκατάστατο και αντίδοτο στα αδιέξοδα των σχέσεων και την αδυναμία των ανθρώπων να τις ζήσουν με δημιουργικό πάθος. Με τον θυμό ανεβάζουμε λοιπόν την ένταση και τη θερμοκρασία των σχέσεων, αλλά παράλληλα εκφράσουμε την αδυναμία μας να σχετιστούμε ουσιαστικά.
Ο θυμός με άλλα λόγια εκφράζει ταυτόχρονα την ανάγκη και την αδυναμία να σχετιστούμε, αποτυπώνει τη στασιμότητα των σχέσεων και ορίζει το εξαρτητικό τους πεδίο, αυτό που δεν επιτρέπει την προσωπική διαφοροποίηση μέσα στις σχέσεις.
…Η Λένα μπαίνει στο σπίτι κουρασμένη, εκνευρισμένη με όσα συνέβησαν στη δουλειά της, νιώθει σχεδόν να καταρρέει. Ο μικρός Θανάσης βλέποντας τη μαμά του αισθάνεται ένα μικρό σφίξιμο στην καρδιά του, χαίρεται όμως που τη βλέπει και ταυτόχρονα απορεί με την έντασή της.
Διαβάστε σχετικά: Μετατρέποντας το θυμό σε συμπόνια
Προσπαθεί να καταλάβει τι συμβαίνει στη μαμά του, αλλά επιθυμεί και να επικοινωνήσει μαζί της: «μαμά κοίτα εδώ τι έκανα», «όχι τώρα Θανάση» είναι η απάντηση εκείνης. «Μα μαμά κοίτα τι έκανα», επιμένει ο Θανάσης να της δείξει τι ζωγράφισε. «Θανασάκη όχι τώρα» επιμένει πιο έντονα η μητέρα του, κι όσο ανεβάζει την ένταση τόσο ο Θανάσης γίνεται πιο φορτικός. «Μαμά γιατί δεν κοιτάς σου λέω».
Τότε η μαμά του γίνεται έξαλλη, θυμώνει και σχεδόν οργισμένα ξεσπά όλη της την ένταση στο γιο της. Εκείνος παγώνει αρχικά, βάζει τα κλάματα αμέσως μετά και αναγκάζει τη μητέρα του να τον πάρει μια αγκαλιά και σχεδόν με ενοχή να του ζητήσει συγγνώμη που ξέσπασε πάνω του.
Ο μικρός Θανάσης πέτυχε αυτό που ήθελε, δηλαδή να σχετιστεί η μαμά του με πάθος μαζί του, να νιώθει πως εκείνη του απευθύνεται με όλη της την ένταση κι ας είναι αρνητική. Τα παιδιά έχουν αυτή την ανάγκη, μας θέλουν στη σχέση με όλη μας την καρδιά κι όχι «μισούς». Έτσι μπορούν να είναι ήσυχα πως τα νοιαζόμαστε, πως τα αγαπάμε και πως αξίζουν αυτή την αγάπη μας.
Σε άλλη περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος να πιστέψουν πως δεν θέλουμε να σχετιστούμε μαζί τους ή πως κάτι συμβαίνει και είμαστε απόμακροι, ώσπου εν τέλει ενοχοποιούνται και αισθάνονται υπεύθυνα τα ίδια για αυτή την κατάσταση. Και βέβαια ως «υπεύθυνα» αναλαμβάνουν δράση προσπαθώντας να λύσουν το θέμα. Μόνο που η δική τους δράση δεν μπορεί να είναι διαφορετική σε ένταση από αυτή που προαναφέραμε στο παράδειγμα του μικρού Θανάση.
…Ο Γιώργος είναι 42 ετών, δικηγόρος και η σύντροφός του η Μαρία είναι 37. Οι δυο τους ερωτευτήκανε από την πρώτη στιγμή που γνωρίστηκαν και ο έρωτας αυτός οδήγησε στον μικρό Σταμάτη το γιο τους που είναι 1,5 ετών.
Όταν συναντήθηκαν ο Γιώργος είχε μόλις βγει από μια πολύ οδυνηρή σχέση με τη Σοφία, δικηγόρο επίσης, η οποία αποδείχθηκε «άπιστη» και «άτιμη» σύμφωνα με τα λεγόμενα του Γιώργου. Έτσι πληγωμένος όπως ήταν συνάντησε μια γυναίκα «βάμμα ιωδίου» ικανή να γιατρέψει τις πληγές του.
Έτσι ήταν η Μαρία σαν άνθρωπος, μεγάλωσε νιώθοντας τη στεναχώρια των άλλων, ήταν δοτική και ταυτόχρονα ως το στερνοπαίδι της οικογένειας ήταν το πιο κακομαθημένο. Δύσκολος συνδυασμός να είσαι κακομαθημένη και δοτική ταυτόχρονα, δυνατή και ευάλωτη μαζί, να επουλώνεις τις πληγές των άλλων και να αφήνεις τις δικές σου ανοιχτές.
Η Μαρία δεν εργάζεται, ενώ παλιότερα έκανε δουλειές του ποδαριού και ούτε έχει κάνει κάποιες σοβαρές σπουδές. Από τους πρώτους μήνες της γέννησης του παιδιού της είχε πολλές φορές καταθλιπτικά συναισθήματα, ενώ τελευταία θυμώνει πολύ εύκολα σε σημείο να οργίζεται με τους οικείους της για ασήμαντους λόγους. Τα ξεσπάσματα θυμού ανησυχήσανε τους δικούς της, οι οποίοι την παρότρυναν να επισκεφτεί κάποιον ειδικό.
Οι κρίσεις θυμού ήταν η αρχή του νήματος ενός πολύ μπερδεμένου κουβαριού που κράταγε την ίδια και τον σύντροφό της δεμένους στα παλιά μοτίβα σχέσεων. Ο άνθρωπος όμως είναι προσανατολισμένος στο μέλλον και προσπαθεί να βρει διεξόδους προς τη ζωή ακόμη κι αν αυτές είναι αδιέξοδες.
Διαβάστε σχετικά: Πώς μπορείτε να διαχειριστείτε την παθητικο-επιθετική συμπεριφορά
Η Μαρία είχε συστήσει τον Γιώργο στους γονείς της από την αρχή της σχέσης τους, ενώ εκείνη θα γνώριζε επιτέλους τους γονείς του συντρόφου της όταν αποφασίσανε να αρραβωνιαστούν. Ήταν πολύ χαρούμενη και ενθουσιασμένη και περίμενε με πολύ αγωνία αυτή τη συνάντηση. Όταν όμως βρεθήκανε στο πατρικό σπίτι του Γιώργου στο πρόσωπο της μέλλουσας πεθεράς της αντίκρισε μια γυναίκα ψυχρή που με το βλέμμα της ήταν σαν να της έλεγε ποια είσαι εσύ που πιστεύεις πως είσαι άξια για τον γιο μου.
Τα ταπεινωτικά και επικριτικά βλέμματα τη στεναχωρούσαν μα έκανε υπομονή σκεπτόμενη πως δεν έχει το δικαίωμα να στεναχωρήσει κανέναν. Ακόμη κι όταν η μέλλουσα πεθερά της έκανε ένα αιχμηρό σχόλιο για το ντύσιμό της εκείνη το κατάπιε. Μέσα σε μια στιγμή η ελπίδα της έγινε έκπληξη και απόγνωση, ποτέ δεν περίμενε να ακούσει αυτά τα λόγια: έτσι όπως είσαι ντυμένη μας προσβάλλεις, μένοντας να κοιτά με εκείνο το βλέμμα που δείχνει πως είσαι χαμένος και ταυτόχρονα ηττημένος.
Κι ο Γιώργος να είναι στη μέση, να θέλει να υπερασπιστεί τη γυναίκα του, μα να μη ξέρει τι να κάνει με τη μητέρα του. Και τελικά κάνει αυτό που κάνουν συνήθως οι άνθρωποι που εγκλωβίζονται στην ανάγκη των σχέσεων, τα βάζει κάτω από το χαλί, λέει έτσι είναι οι γονείς μου τι να κάνω και προσπαθεί να προχωρήσει τη ζωή του.
Έλα όμως που ο τωρινός θυμός της Μαρίας έρχεται να εκφράσει μια βαθύτερη ανάγκη τα πράγματα να γίνουν αλλιώς και να μάθουν να σχετίζονται διαφορετικά. Ο θυμός, αυτός καθαυτός, είναι βέβαια ανεπιθύμητος αλλά χρειάζεται να τον προσεγγίσουμε ως μια απόπειρα της Μαρίας να αλλάξει τις ισορροπίες των σχέσεων. Είναι λοιπόν ένας αλλιώτικος θυμός από εκείνον του Γιώργου προς τη μαμά του, που στην προσπάθειά του να προστατέψει τη Μαρία εγκλωβίζεται στα παλιά μοτίβα σχέσεων.
Ο Γιώργος θυμώνει και μιλάει «άσχημα» στη μητέρα του, υψώνει το ανάστημά του, πετάγονται οι φλέβες από το λαιμό του, σφίγγει τις παλάμες του. Το ερώτημα όμως είναι τι τελικά καταφέρνει, πέραν αυτού που «επιδιώκει» η μητέρα του, δηλαδή ο γιος της να είναι εκεί στη σχέση τους με πάθος, χωρίς να αποδίδει σημασία στο αν τελικά η ένταση αυτή είναι αρνητική. Οι εκρήξεις θυμού του Γιώργου γίνονται τα δεσμά στη σχέση με τη μητέρα του.
Υπάρχει όμως και κάτι σημαντικότερο: η απορριπτική θέση της μητέρας του εκφράζει και μια δική του εσωτερική πλευρά. Κάπου μέσα του η φωνή της μαμάς του υπάρχει και δεν του επιτρέπει να είναι 100% στη σχέση με τη σύντροφό του. Πως να της εκφράσει αυτές του τις σκέψεις αφού νιώθει εξαιρετικά ευγνώμων που εκείνη στην αρχή της σχέσης τους του γιάτρεψε τις πληγές.
Όμως η φωνή παραμένει κι όσο το συνειδητοποιεί το μόνο που καταφέρνει να ψελλίσει στη ψυχοθεραπευτική συνεδρία είναι πως ναι υπάρχει αλλά είναι μικρή, μόλις το 3%. Ξεχνά βέβαια πόσο σημαντικές και δυνατές είναι οι μειοψηφικές φωνές. Θα σε πείραζε να δουλέψω ως σερβιτόρα, τον ρωτά αυτοστιγμεί η Μαρία και τον φέρνει σε μια σχετική αμηχανία η οποία αποτυπώνει τη δύναμη που φέρει αυτή η εσωτερική φωνή της αμφισβήτησης και υποτίμησης προς εκείνη.
Έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία να έχουμε υπόψη μας πως οι αρνητικές φωνές των γονιών μας πολλές φορές εκφράζουν και δικές μας φωνές κυρίως επειδή τις έχουμε εσωτερικεύσει μέσα μας από μικρά παιδιά. Το μέσο δε για να το αντιληφθούμε δεν είναι παρά ο θυμός.
Όταν μας θυμώνει το παιδί μας ή ο γονιός μας αντίστοιχα τότε σημαίνει πως κάτι δεν έχουμε λύσει μέσα μας. Κι ο θυμός είναι ένα καμπανάκι που μας υπενθυμίζει κάποιες εσωτερικές απωθημένες επιθυμίες και ανάγκες μας. Ανάγκες που ο φόβος, η ανωριμότητα και η έλλειψη δέσμευσης δεν επιτρέπουν στους ανθρώπους να τις ικανοποιήσουν.
Οι ανάγκες και οι επιθυμίες θάβονται λοιπόν κάτω από τις αδυναμίες μας και την επιλογή να μην κοιτάμε μπροστά. Την επιλογή να παραμένουμε σε ρόλους στατικούς μόνο και μόνο με την ψευδαίσθηση της ασφάλειας. Έτσι ο Γιώργος νιώθει ασφαλής στη σχέση με τη Μαρία γιατί μπορεί να υπηρετεί το ρόλο του «υπεύθυνου» αρχηγού του σπιτιού και η Μαρία αντίστοιχα το ρόλο της «καλής και χαρωπής νοικοκυράς» που νοιάζεται περισσότερο για τους άλλους και λιγότερο για τον εαυτό της.
Έτσι μεγαλώσανε, εκείνος, ως ο πρώτος γιος της οικογένειας του, μεγάλωσε με την αίσθηση της ευθύνης για τους άλλους κι εκείνη με την αίσθηση της φροντίδας για τους άλλους. Παράλληλα και οι δύο ανέπτυξαν αντίστροφες συμπεριφορές συνθέτοντας έναν παράδοξο εαυτό, ο μεν Γιώργος να γίνει ένας υπεύθυνος ευνουχισμένος και η δε Μαρία μια φροντιστική κακομαθημένη.
Όταν οι άνθρωποι βρίσκονται λοιπόν καθηλωμένοι στις εσωτερικές τους αντιφάσεις, οι οποίες οδηγούν ενίοτε σε αδιέξοδα, χρειάζεται καταρχάς να διακρίνουν και να αντιληφθούν μέσα από τα σημάδια τις ευρύτερες διεργασίες που λαμβάνουν μέρος στις ενδοοικογενειακές σχέσεις.
Η ψυχοθεραπευτική διαδικασία είναι ένας ασφαλής δρόμος να οδηγηθούν οι άνθρωποι σε μια ενημερότητα των εσωτερικών τους διεργασιών και στη συνέχεια να κάνουν τις απαραίτητες συνδέσεις προκειμένου να κατανοήσουν τους μηχανισμούς επανάληψης των δυσλειτουργικών μοτίβων συμπεριφοράς και ρόλων επιτυγχάνοντας σταδιακά να κάνουν τις απαραίτητες διαφοροποιήσεις.
Για να βγουν από το επικίνδυνο φάσμα του θυμού λοιπόν οι άνθρωποι χρειάζεται να τολμήσουν την προσωπική διαφοροποίηση, να τα βάλουν με τις ενοχές τους, να ανταλλάξουν την ενοχή με την ευθύνη και να βάλουν την ενέργεια του πάθους τους στις σωστές της διαστάσεις.
… Ειδάλλως ο μικρός Θανάσης κινδυνεύει να γίνει ο ενήλικας Γιώργος…
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
