Τι μπορεί να μας διδάξει ο Ηρακλής για την κατάκτηση της οργής, της υπερηφάνειας και της αναβλητικότητας.
O Ηρακλής για την ολοκλήρωση της πέμπτης και πιθανώς πιο «βρώμικης» αποστολής που ανέλαβε, έπρεπε να καθαρίσει την κοπριά από τους στάβλους που ανήκαν στον βασιλιά Αυγεία, οι οποίοι δεν είχαν καθαριστεί για δεκαετίες. Η αποστολή αυτή σχεδιάστηκε σκόπιμα για να συντρίψει ψυχολογικά και να εξευτελίσει τον Ηρακλή. Οι προηγούμενοι άθλοι του υπήρξαν ηρωικοί, ένδοξοι, με τις νικηφόρες μάχες ενάντια στο λιοντάρι της Νεμέας και τη Λερναία Ύδρα και το χρονοβόρο κυνήγι και τη σύλληψη άλλων δύο μυθικών πλασμάτων: του ελαφιού με τα χρυσά κέρατα και έναν γιγάντιο, βίαιο και επιθετικό αγριόχοιρο, τον Ερυμάνθιο κάπρο. Βλέποντας με δυσπιστία τον Ηρακλή να ολοκληρώνει με επιτυχία αυτούς τους τέσσερις πρώτους θανάσιμους άθλους, ο Ευρυσθέας, ο σαδιστής υπηρέτης της Ήρας, ακολουθεί μια διαφορετική στάση, διατάζοντας τον Ηρακλή να καθαρίσει τους στάβλους του Αυγεία σε μια μόνο μέρα.
Αυτό που έκανε αυτό τον άθλο τόσο φαινομενικά αδύνατο ήταν ο συνδυασμός του τεράστιου μεγέθους των στάβλων, του τεράστιου αριθμού βοοειδών που περιείχαν, του γεγονότος ότι δεν είχαν καθαριστεί ποτέ πριν, περιέχοντας απέραντη ποσότητα κοπριάς που είχε παραχθεί από αυτά τα υπερφυσικά βοοειδή. Ο Ηρακλής είχε ήδη επιδείξει την ικανότητά του να ξεπερνάει και να ανακατευθύνει την επικίνδυνη επιθετικότητα του σε καλές πράξεις κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο άθλων του. Τώρα αντιμετώπιζε μια διαφορετική πρόκληση: μία που δεν απαιτούσε μόνο μυική δύναμη, δεδομένου ότι κανένας βαθμός σωματικής δύναμης δεν ήταν αρκετός για να ολοκληρωθεί αυτός ο άθλος σε μία μόνο ημέρα, αλλά χρειαζόταν εξυπνάδα, εφευρετικότητα, επινοητικότητα και πάνω απ’ όλα ταπεινότητα και την αναγνώριση των δικών του ανθρώπινων περιορισμών. Είναι πιθανό ο Ηρακλής αρχικά να αισθάνθηκε καταβεβλημένος και νικημένος από τη μνημειώδη αυτή αποστολή. Αλλά τελικά βρίσκει έναν τρόπο να την ολοκληρώσει με την εκτροπή δύο χειμαρρωδών ποταμών μέσα στους στάβλους, καθαρίζοντάς τους σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Υπάρχουν κάποιοι αξιοσημείωτοι παραλληλισμοί εδώ με τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας. Η ψυχοθεραπεία μπορεί συχνά να συνεπάγεται την αντιμετώπιση μίας ζωής γεμάτης συσσωρευμένων «ακαθαρσιών». Οι θεραπευόμενοι βιώνουν μερικές φορές το δύσκολο έργο να εμβαθύνουν στο παρελθόν τους και να ασχοληθούν με τους συναισθηματικούς τους δαίμονες, όπως ο Ηρακλής πρέπει να αισθάνθηκε όταν αντιμετώπισε τον αηδιαστικό, εξευτελιστικό και αποκαρδιωτικό πέμπτο του άθλο.
Για ορισμένους, ακόμη και η λήψη της απόφασης για την αναζήτηση ψυχοθεραπείας θεωρείται ως αποτυχία ή ήττα. Μία τέτοια φαινομενικά αδύνατη, κουραστική και ταπεινή αποστολή είναι σκληρή για το εγώ και μπορεί να είναι ένα σοβαρό πλήγμα για το ναρκισσισμό μας. Αλλά μπορεί να οδηγήσει σε μια σημαντική αλλαγή στη ζωή μας, διδάσκοντάς μας την υγιή ταπεινοφροσύνη και να μειώσει την νευρωτική ναρκισσιστική επιδειξιομανία. Ο Carl Jung κάποτε σχολίασε ότι η εμπειρία του Εαυτού είναι πάντα μια ήττα για το εγώ. Αυτό που εννοούσε είναι ότι για να μπορέσουμε να ωριμάσουμε και να γίνουμε πιο ολοκληρωμένοι, το εγώ θα πρέπει να παραιτηθεί από την ανωτερότητα και τις αυταπάτες μεγαλομανίας του σχετικά με την κεντρική και πρωταρχική του θέση στην ψυχή και την προσωπικότητά μας. Το εγώ μας θα πρέπει να μάθει να παίζει δευτερεύοντα ρόλο με ευχαρίστηση και ταπεινότητα σε αυτό που ο Jung αποκαλεί ως Εαυτό: αυτό που βρίσκεται πέρα από το συνειδητό εγώ, που είναι πολύ πιο ισχυρό και ζωτικής σημασίας για την αυθεντική προσωπικότητα. Συγκεκριμένα, το ασυνείδητο.
Προτιμώ να σκέφτομαι αυτή την εξοργιστική και ταπεινωτική «ήττα για το εγώ» ως μια τραυματική αλλά δυνητικά μετασχηματιστική διαδικασία. Αισθανόμαστε προσβεβλημένοι, ταπεινωμένοι και αρχικά νιώθουμε νικημένοι από τέτοια δυσάρεστα γεγονότα που μπορούν να πάρουν τη μορφή εξωτερικών ταλαιπωριών ή δυσκολιών, ακούσιων ψυχιατρικών συμπτωμάτων ή/και εσωτερικών κρίσεων που αποδεικνύουν με οδυνηρό τρόπο ότι δεν ελέγχουμε απόλυτα τον εαυτό μας, αλλά εξαρτώμαστε περισσότερο από τις ανώτερες ή σχετικά αυτόνομες δυνάμεις του ασυνείδητου και της ίδιας της ζωής.
Φυσικά, το εγώ αντιστέκεται με εξαγριωμένο τρόπο σε έναν τέτοιο εκτοπισμό και «εκθρόνισή» του, επιδιώκοντας να διατηρήσει την ψευδαίσθηση του ελέγχου και της κυριότητας πάνω στην πραγματικότητα. Αυτή η αντίσταση από την πλευρά του εγώ ως προς την παράδοση στον Εαυτό είναι τόσο ισχυρή, επίμονη και διάχυτη και είμαστε τόσο υπερβολικά ταυτισμένοι μαζί του, ώστε μερικές φορές μια φαινομενικά ανυπέρβλητη κρίση ή ένα τραύμα είναι απαραίτητα για να τον ανατρέψουν από τον ναρκισσιστικό θρόνο του. Η ζωή αναπόφευκτα παρέχει ακριβώς αυτό που επιβάλλεται. Ένα είδος ψυχολογικής θεραπείας με ηλεκτροσόκ. Συχνά, η αρχική ανάδειξη του Εαυτού βιώνεται ως μία κρίση ή ένα τραύμα που διαταράσσει τη ζωή, όπως για παράδειγμα στη βιβλική περίπτωση του Ιώβ.
Όταν το εγώ αισθάνεται συγκλονισμένο ή ηττημένο από τις ανώτερες δυνάμεις της ζωής ή το ασυνείδητο, τείνουμε να πέφτουμε σε μία κατάσταση κατάθλιψης, πόνου, ναρκισσιστικού τραυματισμού και πικρίας. Το εγώ αποτυγχάνει να βρει τη λύση στο πρόβλημα, να βρει έναν τρόπο να διατηρήσει τον έλεγχο και την πολύτιμη ιδιοτέλειά του.
Αλλά σε αυτή την ταπεινωτική ήττα και την επακόλουθη θλίψη, κατάθλιψη και απόγνωση, το ασυνείδητο, συγκεκριμένα αυτό που ο Jung ονομάζει εγγενή υπερβατική λειτουργία της ψυχής, ενεργοποιείται, παρέχοντας μια διαφορετική στάση, εικόνα ή αντίληψη για το πρόβλημα και πώς να το προσεγγίσει ή να το επιλύσει εποικοδομητικά. Παραδόξως, αυτή η «ήττα για το εγώ» απελευθερώνει την ωφέλιμη σοφία του ασυνείδητου, καθιστώντας την αναζωογονητική και δημιουργική της ενέργεια πιο προσιτή σε εμάς.
Η ιστορία του Ηρακλή και των στάβλων του Αυγεία μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως μια μεταφορά για το τι συμβαίνει όταν αναβάλλουμε κάτι για πάρα πολύ καιρό, είτε αυτή η αναβολή είναι η αποφυγή της ψυχοθεραπείας είτε η ολοκλήρωση των καθημερινών καθηκόντων μας. Η «ακαθαρσία», όπως μια νεύρωση, ένα κόμπλεξ ή ο θυμός, δεν εξαφανίζονται απλώς αγνοώντας τα ή με την άρνηση. Αυτό γίνεται με την πάροδο του χρόνου. Θεριεύουν, τοξικοποιούν και γίνονται περισσότερο δύσκολα, επιβλαβή και ζόρικα για να αντιμετωπιστούν. Οι άνθρωποι που τείνουν να χρονοτριβούν (που συμβαίνει σε όλους μας σε κάποιο βαθμό) συχνά συνεχίζουν να το κάνουν επειδή νιώθουν συναισθηματικά φορτισμένοι από την εργασία που έχουν να κάνουν ή επειδή τη θεωρούν πολύ κουραστική.
Προκειμένου να ξεπεραστεί η αναβλητικότητα, είναι ζωτικής σημασίας να αντιμετωπίζουμε με θάρρος και όχι να αποφεύγουμε την πρόκληση που μας προκαλεί άγχος και να αποδεχόμαστε τη συχνά κουραστική, κοινότυπη και «βρώμικη» δουλειά που απαιτεί. Απλά κάνοντας ένα βήμα τη φορά αντί να εστιάζετε στο μέγεθος ή στην πλήξη που τη χαρακτηρίζει, μπορεί να είναι ένα χρήσιμο τέχνασμα. Ο Ηρακλής εκτρέπει με δημιουργικό τρόπο δύο ποτάμια για να τον βοηθήσουν να ολοκληρώσει την αποστολή του. Μεταφορικά, αυτό αντιπροσωπεύει μια αριστοτεχνική ανακατεύθυνση της ψυχικής ενέργειας ή της λίμπιντο και μια δημιουργική χρήση των περιβαλλοντικών πόρων, εστιάζοντας συνειδητά στη συγκέντρωση ή την προσήλωσή μας και διοχετεύοντας το άγχος ή σε μερικές περιπτώσεις την οργή ή το θυμό στην τρέχουσα εργασία μας.
Μέχρι τώρα, ο Ηρακλής έχει αρχίσει να μαθαίνει, να αξιοποιεί και να ελέγχει, αντί να αρνείται και να ελέγχεται από τη «δαιμονική» του ενέργεια, μεταμορφώνοντάς τη με δημιουργικό τρόπο σε εποικοδομητικές δραστηριότητες. Πρέπει όλοι μας να μάθουμε να κάνουμε το ίδιο. Αλλά υπάρχει ακόμα μια τραγική σκοτεινή πλευρά σε αυτόν τον πέμπτο άθλο: ο βασιλιάς Αυγείας είχε υποσχεθεί να προσφέρει στον Ηρακλή ως ανταμοιβή το 1/10 των αθάνατων βοοειδών του αν μπορούσε να εκτελέσει αυτή τη δυσάρεστη αποστολή. Όταν ο Ηρακλής την ολοκλήρωσε με επιτυχία, ο άπληστος βασιλιάς αθέτησε τη συμφωνία του. Πιθανώς εξοργισμένος από αυτή την προδοσία, ο Ηρακλής σκοτώνει παρορμητικά τον βασιλιά, παίρνοντας την ανταμοιβή που δικαιούταν με ωμή βία.
Ο θυμός, η επιθετικότητα και η διεκδίκηση σε μια τέτοια κατάσταση μπορεί να είναι κατάλληλες και συχνά απαραίτητες. Αλλά όχι όμως η αχαλίνωτη ναρκισσιστική οργή, ούτε η ανθρωποκτονία για την οποία αρχικά ο Ηρακλής καταδικάστηκε να εκτελέσει τους δώδεκα άθλους του (Δείτε το Πρώτο Μέρος). Φαίνεται λοιπόν ότι παρόλο που ο ανέντιμος βασιλιάς σαφώς διέπραξε λάθος, ο Ηρακλής εξακολουθεί να έχει κάποια σοβαρά ζητήματα διαχείρισης θυμού που χρειάζεται να αντιμετωπίσει.
Δείτε το πρώτο μέρος: O Ηρακλής και οι δώδεκα θεραπευτικοί άθλοι του-Μέρος πρώτο: Η οργή, το κακό και η εξιλέωση
Πηγή: psychologytoday.com
Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
