Η άρνηση μας δεν οφείλεται μόνο στην «αηδία» που μας προκαλούν.
Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια μεγάλη προβολή γύρω από τα βρώσιμα έντομα. Τα έντομα υποστηρίζεται ότι αποτελούν μια υγιή και βιώσιμη εναλλακτική λύση στις συμβατικές πηγές πρωτεϊνών στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ και νέα εντομο-προϊόντα εμφανίζονται σχεδόν κάθε εβδομάδα. Μήπως θα ήθελε κανείς να δοκιμάσει ένα πικρό κοκτέιλ με γρύλλους;
Φυσικά, αυτά τα νέα προϊόντα με έντομα δεν είναι για όλους. Στην πραγματικότητα, στις δυτικές κοινωνίες, δεν τρώγονται καθόλου από πολλούς ανθρώπους. Αλλά αν είναι τόσο καλό για εμάς και για τον πλανήτη γιατί συμβαίνει αυτό;
Πρώτα απ’ όλα, υπάρχει ο «παράγοντας αηδία». Σύμφωνα με πολλούς ερευνητές και σχολιαστές, μία από τις κύριες αρνήσεις στην κατανάλωση εντόμων είναι η ατομική ψυχολογία: το στίγμα, η απέχθεια ή η αηδία που πολλοί άνθρωποι στη Δύση αισθάνονται με την ιδέα να τρώνε έντομα και η επακόλουθη απόρριψη των εντόμων, ως τρόφιμα.
Οι ειδικοί έχουν ονομάσει αυτό το λόγο ως «το μεγαλύτερο εμπόδιο» στην αποδοχή των εντόμων σαν τρόφιμα από το δυτικό πολιτισμό.
«Αν μπορούσαμε να πείσουμε τους ανθρώπους να αλλάξουν την πεποίθησή τους», υποστηρίζουν, «τότε πολλοί άνθρωποι της Δύσης θα έτρωγαν σνακ με ακρίδες “chapulines” αντί για κοτομπουκιές».
Ωστόσο, αυτή η έμφαση στην ατομική ψυχολογία είναι προβληματική. Φαίνεται ότι η εστίαση που δίνεται στον παράγοντα της αηδίας μπορεί να είναι πολύ μεγάλη. Οι προσπάθειες για να πειστεί το απρόθυμο κοινό να τρώει τα έντομα μπορεί επίσης να μην είναι η σωστή προσέγγιση για να ενθαρρυνθεί η ευρύτερη αποδοχή.
Η ιστορία των νέων τροφίμων και οι πρώτοι που το υιοθέτησαν
Στο παρελθόν, όταν τα νέα τρόφιμα έφταναν στις δυτικές κοινωνίες, το ευρύ κοινό δεν αποφάσιζε ξαφνικά να «αποδεχθεί» τις ακόλουθες εκστρατείες ενημέρωσης ή τις διαφημίσεις. Έρευνες για την επιτυχή εισαγωγή νέων τροφών όπως το σούσι – ή ακόμα, μια φορά κι έναν καιρό, το τσάι – υποστηρίζουν ότι αρχικά ενσωματώθηκαν στη διατροφή ορισμένων ανθρώπων. Αυτό δημιουργεί μια σχετικά μικρή αλλά εγκατεστημένη αγορά από την οποία αναπτύσσεται σταδιακά μια πιο ευρεία αποδοχή. Ως εκ τούτου, είναι ίσως πιο σημαντικό να επικεντρωθεί η προώθηση σε ανθρώπους που είναι ήδη πρόθυμοι να φάνε τα έντομα, αντί να προσπαθεί να πείσει εκείνους που δεν είναι.
Όμως, η προθυμία των πρώτων υιοθετούντων να φάνε ένα νέο φαγητό δεν είναι συνήθως επαρκής για να ενθαρρύνει την ευρύτερη αποδοχή του. Εάν οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να τρώνε ένα νέο τροφίμο εξαρτάται επίσης από αυτούς, από το αν είναι εύκολα σε θέση να αντέξουν οικονομικά και να έχουν πρόσβαση σε αυτό το φαγητό. Θα πρέπει επίσης να είναι αρκετά εύκολο για τους ανθρώπους να ενσωματώσουν το φαγητό στις υπάρχουσες γαστρονομικές συνήθειές τους. Και προφανώς το φαγητό πρέπει να έχει αρκετά καλή γεύση ώστε οι άνθρωποι να επιλέγουν να το τρώνε, αντί για κάτι άλλο.
Η επιτυχής προώθηση ενός νέου τροφίμου, χωρίς να έχει σημασία πόσο ασυνήθιστη είναι, στηρίζεται σε αρκετά εγκόσμια και συμβατικά ζητήματα, όπως η τιμή, η γεύση, η διαθεσιμότητα και το πόσο εύκολα οι άνθρωποι μπορούν να το μαγειρέψουν.
Ακολουθώντας το παράδειγμα των Ολλανδών
Η Ολλανδία είναι πρωτοπόρος στις προσπάθειες για την εγκαθίδρυση των εντόμων ως μια βιώσιμη νέα πηγή τροφίμων στην Ευρώπη. Ακαδημαϊκοί από το Πανεπιστήμιο του Wageningen συνέταξαν μια έκθεση ορόσημο πάνω στο θέμα της Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ το 2013 και – επιπρόσθετα με την εργασία τους σε ένα ερευνητικό έργο ύψους € 1εκ σχετικά με τη χρήση των εντόμων ως μια βιώσιμη πηγή πρωτεΐνης – έχουν παράγει βιβλίο μαγειρικής με έντομα και έχουν δώσει TED ομιλίες. Ωστόσο, παρά τη σχετική ανάδειξη της υπεράσπισης των βρώσιμων εντόμων, της επιστήμης και των προϊόντων στην Ολλανδία, η διαθεσιμότητα για τα τρόφιμα εντόμων εκεί παραμένει σε χαμηλά επίπεδα.
Η έρευνά μου διαπίστωσε ότι ανάμεσα σε μια ομάδα πρόθυμων πρώτων υιοθετούντων των τροφίμων με έντομα, μόνο μερικοί κατανάλωναν κατ’ επανάληψη τα προϊόντα, επειδή δεν τηρήθηκαν πολλές από τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πρακτικές απαιτήσεις που ήταν αναγκαίες για τη διασφάλιση της επαναληπτικής κατανάλωσης. Η λαϊκή «προθυμία να φάνε» τα έντομα ήταν γενικά υψηλή, αλλά αυτό από μόνο του δεν ευθύνεται για το πώς τα έντομα ενσωματώνονταν ή όχι στη διατροφή τους.
Δεύτερο πιάτο κανείς
Μεγάλο μέρος των υφιστάμενων ερευνών στον τομέα αυτό επικεντρώνεται στην πρόβλεψη της αρχικής προθυμίας των ανθρώπων να τρώνε τα έντομα, αλλά υποβαθμίζει την επιρροή που το κοινωνικό πλαίσιο έχει στην κατανάλωση τροφής όταν τα τρόφιμα είναι διαθέσιμα στα καταστήματα. Μελέτες υποθέτουν ότι αν δείξουμε στους ανθρώπους εικόνες φανταστικών τρόφιμων με έντομα, τους ζητήσουμε να φανταστούν ότι είναι σε ένα κατάστημα όπου τα έντομα είναι διαθέσιμα ή τους ζητήσουμε να δοκιμάσουν τα burgers εντόμων σε ένα εργαστήριο, τότε θα αποκαλυφθεί η συνεπής στάση τους απέναντι στη βρώση εντόμων – κάτι που αργότερα θα αντικατοπτρίζεται στις επιλογές των τροφίμων τους.
Αλλά αυτό δεν ισχύει απαραιτήτως. Στην «πραγματική ζωή» το πλαίσιο της κατανάλωσης τροφίμων – είτε πρόκειται για τα έντομα ή για περισσότερο συμβατικά προϊόντα – τείνει να καθορίζεται από κοινωνικούς, συμφραζόμενους και πρακτικούς παράγοντες, όπως αυτοί που ανέφερα παραπάνω. Πράγματι, η ιδέα ότι η διατροφή ενός ατόμου είναι κυρίως το αποτέλεσμα μιας σειράς αποφάσεων ορθολογικού κόστους/οφέλους, έχει επικριθεί από τους κοινωνικούς επιστήμονες που ερευνούν την βιώσιμη κατανάλωση, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η κατανάλωση επηρεάζεται πάντα από τις πολλές αλληλένδετες, καθημερινές κοινωνικές πρακτικές στις οποίες συμμετέχουν οι άνθρωποι.
Έτσι, αν και μπορεί να είστε κινητοποιημένοι να τρώτε προϊόντα με έντομα, λόγω της ευρωστίας ή της βιωσιμότητάς τους, μια σειρά ανταγωνιστικών παραγόντων θα επηρεάσει τελικά το αν τα προϊόντα των εντόμων στην πραγματικότητα θα καταλήξουν στο πιάτο σας: πότε και πού ψωνίζετε, με ποιον τρώτε και τι άλλα τρόφιμα τρώτε θα παίξουν το ρόλο τους.
Αυτοί οι κοινωνικοί και πρακτικοί παράγοντες δεν είναι τόσο γενικού ενδιαφέροντος, όσο ο παράγοντας αηδίας ή οι φιλικές έρευνες που προβάλλουν την πιθανότητα των ανθρώπων να αγοράζουν προϊόντα εντόμων. Όμως η έρευνα μου δείχνει ότι το πώς οι άνθρωποι πρόκειται να ρυθμίσουν την κατανάλωση των προϊόντων εντόμων, θα πρέπει να αποτελέσει μια πιο σημαντική εστίαση τόσο στην εμπορική όσο και την ακαδημαϊκή προσοχή αν τα τρόφιμα εντόμων πρόκεται κάποτε να ενσωματωθούν στη διατροφή μας.
Πηγή: Elsevier.com
