Η Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού στις 6 Μαρτίου, δίνει την αφορμή για να γίνει λόγος για μία νέα μορφή εκφοβισμού που παρουσιάζει αύξηση, λόγω της ραγδαίας διάδοσης του διαδικτύου και των ηλεκτρονικών συσκευών, τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό.
Τι είναι όμως ο εκφοβισμός;
Ο εκφοβισμός μπορεί να οριστεί ως η εσκεμμένη και συστηματική άσκηση σκληρότητας και σωματικής ή/και συναισθηματικής βίας με σκοπό την πρόκληση σωματικού ή/και ψυχικού πόνου από ένα άτομο σε ένα άλλο. Πρόκειται δηλαδή για μία συστηματική κατάχρηση δύναμης. Οι πράξεις εκφοβισμού έχουν πλέον εξαπλωθεί από το σχολικό περιβάλλονστον ψηφιακό κόσμο διαμορφώνοντας ένα νέο είδος εκφοβισμού (Menesini & Spiel, 2012).
Τι σημαίνει ο όρος «ηλεκτρονικός εκφοβισμός»;
Ο όρος «ηλεκτρονικός εκφοβισμός» αναφέρεται στη χρήση του διαδικτύου και των ηλεκτρονικών συσκευών για την εκδήλωση τρομοκρατικών συμπεριφορών, συμπεριφορών επιθετικότητας και παρενόχλησης. Παραδείγματα διαδικτυακού εκφοβισμού είναι η διάδοση ψεύτικων φημών, η εξύβριση ενός άτομου μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα ή ηλεκτρονικές σελίδες, η επαναλαμβανόμενη αποστολή υβριστικών ή απειλητικών μηνυμάτων, η διέρρευση προσωπικών στοιχείων χωρίς την έγκριση του ατόμου, όπως φωτογραφιών ή μαγνητοσκοπημένου υλικού, η χρήση ψευδών στοιχείων ή στοιχείων άλλου χρήστη.
Μία ειδοποιός διαφορά του σχολικού και του ηλεκτρονικού εκφοβισμού είναι η ανωνυμία που δίνει το διαδίκτυο στο θύτη. Έτσι, το θύμα πολλές φορές δεν ξέρει την ταυτότητα του θύτη και αυτό προκαλεί δυσκολίες στην αναφορά των περιστατικών εκφοβισμού από την πλευρά του θύματος. Βέβαια, συχνά ο θύτης και το θύμα γνωρίζονται από τη σχολική κοινότητα με αποτέλεσμα το διαδίκτυο να γίνεται ένα ακόμα περιβάλλον εκφοβισμού και επιβολής δύναμης (Menesini & Spiel, 2012; Bayraktar, Machackova, Dedkova, Cerna & Sevcíková, 2015).
Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός όπως και οι πράξεις εκφοβισμού στο σχολείο προκαλούν υψηλά επίπεδα στρες στο θύμα καθώς του ασκείται έντονη συναισθηματική πίεση και ενισχύεται το αίσθημα αβοηθησίας και έλλειψης ελέγχου της κατάστασης. Ακόμα, η δυνατότητα που δίνει το διαδίκτυο για διάδοση των πληροφοριών σε πολύ σύντομο χρόνο και σε πολλούς δέκτες, διευκολύνει την εξάπλωση εκφοβιστικών μηνυμάτων και μεγεθύνει τις συνέπειες των πράξεων εκφοβισμού για το θύμα (Menesini & Spiel, 2012; Bayraktar, Machackova, Dedkova, Cerna & Sevcíková, 2015).
Σε περίπτωση που το παιδί δεχθεί εκφοβισμό μέσα από το διαδίκτυο ή από το κινητό τηλέφωνο, καλό είναι να μην απαντήσει ή να αποφύγει να συνομιλήσει με το θύτη. Ακόμη, σε περιπτώσεις εκφοβισμού μέσα από τους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, είναι απαραίτητο το παιδί να διαγράψει το θύτη και να προστατεύσει τα προσωπικά του δεδομένα. Κρίνεται απαραίτητη η διαφύλαξη των εκφοβιστικών μηνυμάτων γιατί μπορεί να λειτουργήσουν ως αποδεικτικά στοιχεία. Καλό είναι ακόμα το παιδί να αναφέρει το συμβάν σε έναν ενήλικα και να επικοινωνήσει με τις αρμόδιες αρχές (Bayraktar, Machackova, Dedkova, Cerna & Sevcíková, 2015).
Οι γονείς είναι απαραίτητο να ακούσουν το παιδί, να μην υποτιμήσουν τις ανησυχίες του αλλά και να μην προβούν στην απαγόρευση της χρήσης του διαδικτύου. Καλό είναι οιγονείς να είναι ενήμεροι για την ασφαλή χρήση του διαδικύου. Έτσι, θα είναι σε θέση να βοηθήσουν το παιδί να πληροφορηθεί τους κινδύνους του διαδικτύου αλλά και σχετικά με ποιες συμπεριφορές δε θα πρέπει να γίνονται ανεκτές από αυτό. Ένα «συμβόλαιο» μεταξύ γονέων και παιδιού που θα περιλαμβάνει τους όρους ορθής χρήσης του διαδικτύου, τον χρόνο που περνά το παιδί στο διαδίκτυο και τις ενδείξεις εκφοβισμού, είναι αναγκαίο και αποτελεί πρόληψη. Επισημαίνεται ακόμη ότι η χρήση λογισμικών-φίλτρων στο διαδίκτυο μπορεί να βοηθήσει το παιδί στην ασφαλή περιήγησή του και να το προστατεύσει.
Το σχολείο ως ένας άλλος φορέας αγωγής του παιδιού οφείλει να πληροφορεί τους μαθητές σε σχέσημε την ασφαλή χρήση του διαδικτύου και να τα ευαισθητοποιεί σε σχέση με τον εκφοβισμό, τις μορφές του και τα πρώτατου σημάδια. Οι ομαδικές ασκήσεις, οι δράσεις, τα ομαδικά παιχνίδια στο σχολικό πλαίσιο μπορούν να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμα γιατί ενδυναμώνουν τη συνεργασία, την ομαδικότητα, μειώνοντας τον αποκλεισμό της διαφορετικότητας (Menesini & Spiel, 2012).
Το γεγονός ότι κατά τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό ο θύτης είναι «απών», κρυμμένος πίσω από μία οθόνη, δεν τον καθιστά και λιγότερο απειλητικό για το παιδί. Ο ρόλος των γονέων είναι καθοριστικός ώστε το παιδί να μην αυτοκατηγορηθεί και να μη νιώσει ένοχο.
Τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας:
Γραμμή Βοήθειας Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Δικτύου: 210 6007686
Τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος: 210 6476464
Online συμβουλευτική: www.livewithoutbullying.com/el/
Βιβλιογραφία
Bayraktar, F., Machackova, H., Dedkova, L., Cerna, A., &Sevcíková, A. (2015). Cyberbullying: The Discriminant Factors Among Cyberbullies, Cybervictims, and Cyberbully-Victims in a Czech Adolescent Sample. Journal of Interpersonal Violence, 30(18), 3192–3216. http://doi.org/10.1177/0886260514555006
Menesini, E., & Spiel, C. (2012). Introduction: Cyberbullying: Development, consequences, risk and protective factors. European Journal of Developmental Psychology, 9(2), 163–167. http://doi.org/10.1080/17405629.2011.652833
