Σύμφωνα με τον Dan Olweus, 1993: Ένας μαθητής/μια μαθήτρια θεωρείται θύμα εκφοβισμού, όταν εκτίθεται επανειλημμένα και σε διάρκεια χρόνου σε αρνητικές ενέργειες ενός ή περισσοτέρων μαθητών, οι οποίοι δρουν χωρίς να προκληθούν άμεσα.
Είναι ένα φαινόμενο για το οποίο υπάρχει πληθώρα μελετών, στην προσπάθεια να ανευρεθούν οι μηχανισμοί που το συντηρούν και το αναπαράγουν, να διερευνηθεί το ψυχολογικό και κοινωνικό προφίλ δραστών-θυμάτων και παρευρισκομένων και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Φαίνεται πως λέξεις κλειδιά αποτελούν η καλή επικοινωνία γονέων-παιδιών, η ορθή συνεργασία σχολείου-οικογένειας, η πρόληψη με εκπαιδευτικά προγράμματα, η ανάπτυξη ενσυναίσθησης, η συνεχής επαγρύπνηση και το να μιλάμε για το φαινόμενο χωρίς να το αποσιωπούμε.
Συγκεκριμένα:
1. Πώς μπορούν οι γονείς να ενδυναμώσουν τα παιδιά τους, ακόμα και πριν την εμφάνιση του φαινομένου;
- Παρατηρήστε αν το παιδί δείχνει σημάδια είτε «θύματος» είτε «θύτη» και επικοινωνήστε αμέσως με το σχολείο. Μην το αμελήσετε, υποτιμώντας τις συνέπειες του εκφοβισμού («παιδιά είναι, πειράζονται μεταξύ τους» ή «έτσι σκληραγωγούνται»), μπορεί να ζημιωθεί το παιδί και να οδηγηθεί σε δυστυχία και απομόνωση
- Αναπτύξτε μια ζεστή και φιλική σχέση με το παιδί, να είστε κοντά του και να επιδιώκετε τη συζήτηση μαζί του (από μόνο του μπορεί να μη σας αναφέρει τίποτα για το θέμα αυτό).
- Συμβουλεύστε το παιδί σας να προσέχει πού δίνει το τηλέφωνό του και το e-mail του
- Διδάξτε του να κοιτά στα μάτια τον εκφοβιστή, να λέει δυνατά «ΆΣΕ ΜΕ ΉΣΥΧΟ» ή «ΚΟΙΤΑ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΟΥ», να φεύγει και να το λέει σε κάποιον ενήλικα
- Καθησυχάστε το παιδί (αν του επιτέθηκαν) ότι δε φταίει αυτό κι ότι δεν είναι δικό του λάθος
- Μιλήστε με συγκεκριμένα περιστατικά στον δάσκαλο, στον διευθυντή, απαιτήστε να ενημερωθούν οι γονείς του εκφοβιστή και ζητήστε ψυχολογική υποστήριξη για το παιδί σας από αρμόδιες υπηρεσίες
- Αν έχετε δοκιμάσει διάφορους τρόπους και ο εκφοβισμός δεν αντιμετωπίζεται για μεγάλο διάστημα, σκεφτείτε να αλλάξετε σχολείο, έχοντας βεβαιωθεί οτι στο νέο σχολείο δεν υπάρχουν (ή δε γίνονται ανεκτοί) οι εκφοβιστές
2. Αν διαπιστώσετε ότι το παιδί σας παρενοχλεί άλλα παιδιά (κάποια από αυτά είναι κοινά και για τους δασκάλους του παιδιού):
- Σταματήστε το αμέσως μόλις παρατηρήσετε επιθετική συμπεριφορά του παιδιού σας προς τα άλλα παιδιά. Όμως, μη το χτυπάτε ως τιμωρία- του διδάσκετε αυτό που θέλουμε να σταματήσει: τη βία (προτιμήστε την αφαίρεση προνομίων ως τιμωρία)
- Εξηγήστε του ότι αυτό που κάνει είναι απαράδεκτο και κάνει τα άλλα παιδιά δυστυχισμένα, αναπτύσσοντας ενσυναίσθηση
- Να γίνουμε οι ίδιοι παραδείγματα για τα παιδιά… Προσέξτε μήπως μιμείται την επιθετική συμπεριφορά μελών του οικογενειακού περιβάλλοντος και διδάξτε του τρόπους συμπεριφοράς για επίλυση συγκρούσεων χωρίς βία. Επίσης μάθετέ του πώς να ζητά κάτι με ευγενικό τρόπο
- Κουβεντιάστε με τους δασκάλους του για την αντιμετώπιση της επιθετικής του συμπεριφοράς
- Να το επαινείτε και να το στηρίζετε όταν βλέπετε ότι κάνει προσπάθειες να βελτιώσει τη συμπεριφορά του
- Ελέγχετε συχνά το παιδί για να βεβαιωθείτε ότι δεν έχει επιστρέψει σε επιθετικές συμπεριφορές
- Να βεβαιωθείτε ότι γνωρίζει ότι το αγαπάτε
- Ζητήστε τη βοήθεια κάποιου ειδικού
3. Αν το παιδί υπήρξε θύμα (για γονείς και εκπαιδευτικούς)
- Κουβεντιάστε ήρεμα με το παιδί για την εμπειρία του και καταγράψτε προσεκτικά ό,τι είπε το παιδί και ιδιαίτερα ποιοι εμπλέκονται στο συμβάν, πόσες φορές συνέβη, πού και τι ακριβώς συνέβη
- Ενθαρρύνετε το παιδί ότι έκανε καλά που σας εκμυστηρεύτηκε το περιστατικό και εξηγήστε του ότι οτιδήποτε υποπέσει την αντίληψή του μελλοντικά πρέπει να σας το αναφέρει αμέσως, να είναι σε επαγρύπνηση- χωρίς φόβο
- Διαβεβαιώστε το ότι δε φταίει αυτό για το συμβάν και ότι κανείς και για κανένα λόγο δεν πρέπει να υφίσταται πράξεις εκφοβισμού. Όλοι έχουμε δικαίωμα στη διαφορετικότητα κι αν το πιστέψουμε αυτό, μπορούμε να πείσουμε και τους άλλους
- Μη το ενθαρρύνετε σε καμία περίπτωση να εκδικηθεί, αλλά να μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του
- Να αποφεύγει το παιδί χώρους πιθανής επίθεσης και να διευρύνει τον κύκλο των φίλων του
- Οι γονείς συζητήστε με τους εκπαιδευτικούς και οι εκπαιδευτικοί με τη σειρά τους μιλήστε στο διευθυντή, εξηγήστε αναλυτικά το πρόβλημα και να είστε στη διάθεσή του για να το αντιμετωπίσετε από κοινού
4. Ενδυνάμωση παρισταμένων για παρέμβαση:
- Να κατανοήσουν ότι είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους (συμπεριλαμβανομένης της σιωπής αν αντιληφθούν κάτι σοβαρό) και ότι θα έχουν αρνητικές συνέπειες αν πάρουν και οι ίδιοι μέρος στον εκφοβισμό
- Να δημιουργηθούν δεσμοί μεταξύ παρισταμένων και «υποψηφίων θυμάτων» (πχ θετικό κλίμα για τα παιδιά που αλλάζουν σχολείο, προώθηση θετικών σχέσεων μεταξύ μεγαλύτερων και μικρότερων παιδιών- «υιοθεσία» παιδιών Α΄ δημοτικού από παιδιά ΣΤ΄ δημοτικού)
- Να μη στιγματίζουν τον επιτιθέμενο αρνητικά, καθώς έτσι τον βάζουν στη θέση του θύματος και διαιωνίζεται ο φαύλος κύκλος
- Να είναι ασφαλείς και οι ίδιοι (αν είναι επικίνδυνο το περιστατικό, να καλέσουν κάποιον ενήλικα) όταν μιλούν για το περιστατικό ή όταν παρεμβαίνουν πχ για να σταματήσουν έναν καυγά
5. Οδηγίες για το παιδί-θύμα:
- Καταρχάς, δε φταις εσύ! Πολλοί επιτυχημένοι άνθρωποι υπήρξαν θύματα εκφοβισμού στο σχολείο
- Διατήρησε την ψυχραιμία και την αυτοπεποίθησή σου! Μην απαντάς σε κοροϊδίες, μη μπαίνεις σε διάλογο, κάνε πως δεν ακούς
- Κοίταξέ τους στα μάτια και πες σταθερά και καθαρά «ΣΤΑΜΑΤΑ»!
- Πες αμέσως τι συνέβη στο δάσκαλό σου ή σε κάποιον άλλο ενήλικα. Αν φοβάσαι να το πεις σε κάποιον ενήλικα, πες το σε έναν φίλο σου και ζήτα του να είναι μαζί σου
- Αν σου έστειλαν απειλητικό sms ή e-mail, κράτησέ το, μη το σβήσεις
- Συνέχισε να το λες αυτό που σου συμβαίνει μέχρι κάποιος να σε βοηθήσει
- Μην πιστεύεις αυτά που σου λένε οι εκφοβιστές: να επαινείς τον εαυτό σου και να θυμάσαι κάθε μέρα τα καλά σου σημεία
Το ευτύχημα είναι ότι μπορούμε να παρέμβουμε από διαφορετικές πλευρές, ώστε ακόμα κι αν πχ για κάποιο λόγο δεν έχουμε συνεργασία γονέων-εκπαιδευτικών, μπορούν τα παιδιά «θεατές» να δράσουν αποτελεσματικά για το σταμάτημα του φαινομένου. Με αγάπη, αποδοχή, συνεργασία και επικοινωνία μπορεί το φαινόμενο να προληφθεί πριν ακόμα εκδηλωθεί ή σε πρώιμο στάδιο και μελλοντικά, να υπάρχουν όλο και λιγότερα παιδιά που εμπλέκονται στο φαινόμενο.
Βιβλιογραφία
«Σχολές Γονέων: Συνεργασία εκπαιδευτικών-οικογένειας». ΓΓΔΒΜ, ΙΔΕΚΕ, 2011
