Σε μια όμορφη τοποθεσία του κέντρου της Αθήνας, είχαμε την τιμή να συναντήσουμε τον Δημήτριο Γεώργα, Oμότιμο Καθηγητή Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), που δέχτηκε με χαρά να παραχωρήσει συνέντευξη στο psychologynow.gr.
Η τιμή είναι μεγάλη αν αναλογιστεί κανείς ότι ο Ομότιμος Καθηγητής Δημήτριος Γεώργας, είναι από τις κορυφαίες προσωπικότητες της Ψυχολογίας στη χώρα μας, βραβευμένος στο εξωτερικό πολλές φορές και έχει διακριθεί εκτός αυτών και για το ζήλο του στην εδραίωσή και στην πορεία της Ψυχολογίας μέχρι σήμερα.
Πρόκειται για μία προσωπικότητα η οποία ξεπερνά τα σύνορα της Ελλάδας, με συγγραφή βιβλίων που διδάσκονται στα ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, πολυάριθμες δημοσιεύσεις, αξιοζήλευτη ακαδημαϊκή καριέρα και τρομερή έρευνα στη Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από τους πρωτεργάτες της Ευρωπαϊκής Πιστοποίησης του επαγγελματία Ψυχολόγου, πάντα ήταν και είναι δίπλα σε κάθε νέα πρωτοβουλία που αφορά στην ψυχολογία και στους νέους ψυχολόγους.
Απομακρυσμένοι λοιπόν, από τις πανεπιστημιακές αίθουσες και τα συνέδρια που συνήθως βρίσκουμε τον κύριο Γεώργα, συζητήσαμε μαζί του σε ένα ευχάριστο και θετικό κλίμα για την προσωπική του διαδρομή, την εξελικτική πορεία της ψυχολογίας στην Ελλάδα και ερχόμενοι στο σήμερα, τις προκλήσεις και τον καθοριστικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η επιστήμη της ψυχολογίας στην ελληνική κοινωνία
Κε Γεώργα, έχετε ένα εντυπωσιακό βιογραφικό, με εξαιρετική επιστημονική και επαγγελματική πορεία. Μπορείτε να μας την περιγράψετε με δικά σας λόγια;
Γεννήθηκα στις Ηνωμένες Πολιτείες από Έλληνες γονείς. Επιστρέψαμε στην Ελλάδα όταν ήμουν 3 ετών και μετά ξαναφύγαμε το 1940 πριν τον πόλεμο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες πήγα στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσω μηχανολόγος. Η αλήθεια είναι ότι δεν ήξερα ακριβώς τι ήθελα να κάνω, η ψυχολογία δεν ήταν τόσο διαδεδομένη τότε παρά την ύπαρξή της στα αμερικανικά πανεπιστήμια, δεν σκεφτόμουν καθόλου ότι θα μπορούσα να κάνω καριέρα σε αυτόν τον τομέα. Ένας συμφοιτητής μου που σπούδαζε ψυχολογία μου έδωσε δύο βιβλία του Freud. Το πρώτο ήταν “H ερμηνεία των ονείρων” και το δεύτερο “H ψυχολογία της καθημερινής ζωής”.
Τα τελείωσα χωρίς να διαβάσω τα άλλα μαθήματά μου. Εντυπωσιάστηκα από την σκέψη και την περιγραφή της ψυχαναλυτικής θεωρίας του Freud! Το μάθημα της ψυχολογίας δεν υπήρχε, εκείνη την εποχή, στη διδακτέα ύλη του Γυμνασίου. Θυμάμαι να παίρνω τη μητέρα μου τηλέφωνο και να της λέω ότι δεν θέλω να γίνω μηχανολόγος, αλλά ψυχολόγος. Εκείνη μου είπε, εντάξει, ό,τι θέλεις! Τελείωσα το πτυχίο και το masters στην ψυχολογία, υπηρέτησα στο στρατό, συνέχισα τις σπουδές μου για το διδακτορικό στο Σικάγο. Εκεί συνάντησα μία συμμαθήτρια, την Βάσω Βασιλείου η οποία σπούδαζε στο ίδιο τμήμα. Μου είπε η Βάσω ότι επιστρέφουν με τον άνδρα της, τον ψυχίατρο Γιώργο Βασιλείου, στην Ελλάδα να ιδρύσουν ένα κέντρο εκπαίδευσης, ψυχοθεραπείας και έρευνας, το Αθηναϊκό Ινστιτούτο του Ανθρώπου. Είπα ναι, ήθελα να επιστρέψω στην Ελλάδα.
Μου πρότειναν να διδάξω ψυχολογία στο Pierce College και να συνεργαστούμε στο Ινστιτούτο. Σκοπός μου ήταν να κατασκευάσω ένα τεστ νοημοσύνης για παιδιά. Έκανα αίτηση στο National Institute of Mental Health των ΗΠΑ για να χρηματοδοτήσουν την έρευνα αυτή στην Ελλάδα. Η αίτησή μου αυτή έγινε δεκτή, έτσι επέστρεψα. Από το 1979 μέχρι το 1981 ήμουν Ειδικός Επιστήμων στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και από 1981, Καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας, στη Φιλοσοφική Σχολή στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Πώς ήταν η ψυχολογία στην Ελλάδα τότε;
Η ψυχολογία ήταν από το 1837 γνωστικό αντικείμενο της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το περιεχόμενο των μαθημάτων της ψυχολογίας, ωστόσο, περιοριζόταν στην ανάλυση του έργου των αρχαίων φιλοσόφων, όπως του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα, του Σωκράτη, και άλλων. Η επιστημονική ψυχολογία του 19ου αιώνα ήρθε στην Ελλάδα μέσω του καθηγητή φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ, Θεόφιλου Βορέα, ο οποίος έλαβε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας το 1899 από τον Wilhelm Wundt. Ο Βορέας ίδρυσε το Εργαστήριο Πειραματικής Ψυχολογίας στο ΕΚΠΑ το 1926.
Στην Ελλάδα την εποχή του 1960, βρίσκονταν ελάχιστοι ψυχολόγοι οι οποίοι είχαν σπουδάσει στο εξωτερικό. Υπήρχαν, επίσης, και ορισμένοι διδάκτορες της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών ή της Θεσσαλονίκης που δίδασκαν το μάθημα ψυχολογίας στα αντίστοιχα πανεπιστήμια. Το 1963 ιδρύεται ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων (ΣΕΨ) και έγινα αμέσως μέλος. Αργότερα, άρχισαν να διδάσκονται τα μάθημα της επιστημονικής ψυχολογίας συστηματικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης από τον Καθηγητή Λάμπρο Χουσιάδα. Στη συνέχεια, μαθήματα ψυχολογίας διδάσκονταν στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων από τον Καθηγητή Ιωάννη Παρασκευόπουλο. Τη δεκαετία του ‘70 ιδρύθηκε το Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Το σημαντικότερο βήμα για την ανάπτυξη της ψυχολογίας ήταν ο Νόμος Πλαίσιο του Υπουργείου Παιδείας το 1984 για την αναδιοργάνωση των πανεπιστημίων σε τμήματα αντί για έδρες. Το πρώτο Τμήμα Ψυχολογίας ξεκίνησε στην Κρήτη το 1985 και αμέσως μετά στη Θεσσαλονίκη και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Στο Πανεπιστήμιο Αθηνών η ψυχολογία λειτούργησε ως Τομέας και έγινε Τμήμα το 2013.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων, διοργάνωνε συνέδρια από την δεκαετία του 1960. Ο ΣΕΨ είναι μέλος του European Federation of Psychologists Associations. Το 1990 ιδρύθηκε η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία (ΕΛΨΕ) μέλος του International Union of Psychological Science, με μέλη ψυχολόγους με διδακτορικό δίπλωμα στην ψυχολογία. Ο ΣΕΨ και η ΕΛΨΕ συνεργάστηκαν στην διοργάνωση το 1995 του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου της Ψυχολογίας και του International Congress of the International Association of Applied Psychology το 2006.
Τώρα πώς βλέπετε την εξέλιξη της διδασκαλίας στα ελληνικά πανεπιστήμια;
Η διδασκαλία της ψυχολογίας στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι σε καλά χέρια. Η κατάρτιση των καθηγητών ψυχολογίας στα πανεπιστήμιά μας είναι σε υψηλό επίπεδο. Παλαιότερα, αρκετοί καθηγητές σπούδασαν στο εξωτερικό, αλλά οι περισσότεροι στη σύγχρονη εποχή έχουν αποκτήσει το διδακτορικό στην ψυχολογία στα πανεπιστήμιά μας. Πολλοί καθηγητές μας είναι πρόεδροι ή στο διοικητικό συμβούλιο διεθνών ψυχολογικών εταιριών. Οι πολλές δημοσιεύσεις τους σε επιστημονικά περιοδικά και η συμμετοχή τους σε διεθνή συνέδρια με κύριες ομιλίες, συμπόσια και ανακοινώσεις είναι ένδειξη της αναγνώρισης από την διεθνή ψυχολογική κοινότητας της υψηλής στάθμης της ψυχολογίας στα πανεπιστήμια της Ελλάδας.
Επειδή είμαι μέλος της ΕυρωΨ, έχουμε στη διάθεση της επιτροπής τα προγράμματα σπουδών ψυχολογίας των Ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Σας βεβαιώνω ότι τα μεταπτυχιακά προγράμματα ψυχολογίας των Ελληνικών πανεπιστημίων είναι από τα καλύτερα καταρτισμένα στην Ευρώπη (τέσσερα χρόνια πτυχίο, τουλάχιστον δύο χρόνια μεταπτυχιακό πτυχίο, και ένα χρόνο πρακτικής άσκησης).
Γνωρίζουμε ότι πριν λίγους μήνες ξεκίνησαν οι αιτήσεις για την απονομή του Ευρωπαϊκού Πιστοποιητικού Ψυχολογίας (ΕυρωΨ-Europsy) στη χώρα μας. Για ποιο λόγο καθυστέρησε να έρθει στην Ελλάδα;
Το Ευρωπαϊκό Πιστοποιητικό Ψυχολογίας, το ΕυρωΨ, δημιουργήθηκε με την πρωτοβουλία της Ingrid Lunt, Καθηγήτριας Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. To 1998, η Ingrid Lunt επέλεξε 10 με 12 περίπου ψυχολόγους από Αγγλία, Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία, Σουηδία, Νορβηγία, Δανία, Φινλανδία, Ιταλία, Ελβετία, Ισπανία και Ελλάδα. Στόχος των πρώτων συζητήσεων ήταν η συγκέντρωση στοιχείων από τις χώρες της Ευρώπης για τα προγράμματα πανεπιστημιακών σπουδών στην ψυχολογία, για το πτυχίο, το μεταπτυχιακό (Masters degree), και την πρακτική εξάσκηση στο επάγγελμα του ψυχολόγου. Δεύτερος στόχος ήταν, η συγκέντρωση στοιχείων από τιςχώρες αυτές για την νομοθεσία που αφορά στην άσκηση του επαγγέλματος της ψυχολογίας. Στη συνέχεια, με τα στοιχεία που είχαν συγκεντρωθεί συστήθηκε ένας χάρτης του επαγγέλματος του ψυχολόγου στις χώρες της Ευρώπης.
Πρέπει να τονιστεί ότι το ΕυρωΨ δεν μπορεί να αντικαταστήσει τους νόμους μιας χώρας για την άδεια άσκησης επαγγέλματος, διότι οι νόμοι της χώρας είναι κυρίαρχοι στο θέμα αυτό. Το έργο αυτό χρηματοδοτήθηκε στην πρώτη φάση από προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Λίγα χρόνια μετά, η EFPA (Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συλλόγων των Ψυχολόγων) ανέλαβε τη χρηματοδότηση του προγράμματος για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού προτύπου, το οποίο θα αναπτύσσει και θα προάγει την ποιότητα του επαγγέλματος του ψυχολόγου, όχι μόνο προς όφελος και προστασία του πολίτη αλλά και των ίδιων των ψυχολόγων.
Η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συλλόγων των Ψυχολόγων ενέκρινε το τελικό πρόγραμμα της επιτροπή μας για να προχωρήσουμε στο στάδιο εφαρμογής του ΕυρωΨ, πριν από 4-5 χρόνια. Η πρόταση του ΣΕΨ για το ΕυρωΨ εγκρίθηκε το 2013, μετά την συνεννόηση με την Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία, για την τελική μορφή της αίτησης. Αυτή τη στιγμή, το ΕυρωΨ έχει εγκριθεί για 20 από της 37 χώρες της Ευρώπης.
Επειδή μιλάμε για το ΕυρωΨυ και έχουμε την ευκαιρία να σας έχουμε εδώ που είστε από τους πρωτεργάτες του, τι καινούριο θα φέρει στην Ψυχολογία αυτή η Πιστοποίηση και ποια είναι τα οφέλη για τον επαγγελματία, αλλά και για τον κόσμο της Ψυχολογίας γενικότερα;
Σύμφωνα με την απόφαση της ΕFPA, το ΕυρωΨ απονέμεται σε ψυχολόγους με τουλάχιστον πέντε έτη πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην ψυχολογία, δηλαδή, τουλάχιστον 3 χρόνια προπτυχιακές σπουδές στην ψυχολογία, τουλάχιστον 2 χρόνια μεταπτυχιακές σπουδές στην ψυχολογία και ένα χρόνο πρακτικής άσκησης υπό εποπτεία ψυχολόγου. Όπως ήδη αναφέραμε, τα προγράμματα ψυχολογίας στα ελληνικά πανεπιστήμια υπερτερούν των κριτηρίων της EFPA.
Το πρώτο και το πιο σημαντικό είναι, ωστόσο, η προστασία του κοινού. Να γνωρίζει ο πολίτης ότι ο ψυχολόγος έχει την ακαδημαϊκή κατάρτιση και την πρακτική άσκηση υπό εποπτεία ψυχολόγο για την άσκηση του επαγγέλματος στη χώρα του και στην Ευρώπη. Οι κατάλογοι των ψυχολόγων που θα είναι στη διάθεση όσον επιθυμούν να συμβουλευθούν στο Ευρωπαϊκό Μητρώο ΕυρωΨ για ψυχολόγο.
Πρέπει να τονιστεί ότι, το ΕυρωΨ απονέμεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Απονομής του ΕυρωΨ και όχι από την Ελληνική Εθνική Επιτροπή Απονομής, ρόλος της οποίας είναι η εξέταση της αίτησης του υποψηφίου και η εισήγηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Απονομής εφόσον η αίτηση πληρεί τα κριτήρια απονομής του ΕυρωΨ.
Αυτό ακούγεται ελπιδοφόρο για την επιστήμη της ψυχολογίας γενικότερα, καθώς θα θέσει νέα, ξεκάθαρα και οριζόντια κριτήρια ώστε να μπορέσουν οι Ψυχολόγοι να υποστηρίξουν το επάγγελμα αλλά και τις γνώσεις τους.
Ο ρόλος του πανεπιστήμιου είναι να εκπαιδεύει σωστά τους επαγγελματίες ψυχολόγους οι οποίοι αποτελούν την μεγαλύτερη ομάδα των ψυχολόγων. Έτσι, χρειάζεται οι επαγγελματίες ψυχολόγοι να έχουν όλα τα απαραίτητα εφόδια για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε υψηλό επιστημονικό επίπεδο.
Δηλαδή, με την πιστοποίηση του ΕυρωΨ, ολοκληρώνεται ο επαγγελματίας Ψυχολόγος;
Αυτή είναι κρίσιμη ερώτηση που την έχουμε συζητήσει στην στις συνεδριάσεις της επιτροπής της ΕυρωΨ. Όταν ο ψυχολόγος έχει αποκτήσει το ΕυρωΨ, δεν σημαίνει ότι ολοκληρώθηκε ως ψυχολόγος. Είναι υποχρεωμένος κάθε χρόνο να αποδεικνύει ότι έχει παρακολουθήσει σεμινάρια, συνέδρια, ότι συνεχίζει και παραμένει ενημερωμένος με την επιστήμη της ψυχολογίας και το επάγγελμα του ψυχολόγου. Αν δεν ενημερώνεται συστηματικά για το χώρο της ειδικότητας του, τότε κινδυνεύει να του αφαιρεθεί το ΕυρωΨ.
Επομένως, πώς μπορεί ο ψυχολόγος όλες αυτές τις γνώσεις να τις εφαρμόσει για το καλό της κοινωνίας και να είναι βοηθητικός;
Με απασχολεί αρκετά αυτό το θέμα διότι βλέπω ξεκάθαρα τις δυσκολίες της εποχής μας. Προσπαθώντας να μεταδώσουμε τη γνώση μας, οργανώνουμε διάφορα συνέδρια, όπως το συνέδριο που διοργανώσαμε με το Υπουργείο Παιδείας πριν 1,5 χρόνο για τη Δια Βίου Μάθηση, το οποίο παρακολούθησε αρκετός κόσμος. Ο ΣΕΨ οργανώνει ειδικά σεμινάρια σε διάφορες περιοχές για επαγγελματίες ψυχολόγους. Η ΕΛΨΕ οργανώνει το συνέδριό της κάθε δύο χρόνια και οι κλάδοι της ΕΛΨΕ οργανώνουν κάθε χρόνο συνέδρια στους τομείς τους
Αξίζει να γνωρίζετε ότι το 2013, στη δήλωση προτίμησης κλάδου των μαθητών για τις εισαγωγικές εξετάσεις, η ψυχολογία ήρθε τρίτη για πρώτη φορά, μετά τη νομική και την ιατρική, γεγονός που δείχνει το ενδιαφέρον για την ψυχολογία που εκδηλώνουν οι νέοι σήμερα.
Στην ερώτηση πώς μπορεί να ενημερωθεί το κοινό, η απάντηση είναι εύκολη: μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης και κυρίως της τηλεόρασης η οποία έχει την μεγαλύτερη διείσδυση στα ελληνικά σπίτια. Υπάρχουν εκπομπές που φέρνουν ψυχολόγους σε ειδικές περιστάσεις, όταν το απαιτεί η επικαιρότητα. Αλλά η παρουσία τους είναι σύντομη και περιορισμένη. Δεν υπάρχουν προγράμματα που να προβάλουν με σοβαρό τρόπο το ρόλο του ψυχολόγου και γενικότερα το επάγγελμά μας στην τηλεόραση.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων προσπαθεί, φυσικά, προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά οι απαντήσεις που παίρνει συχνά είναι αρνητικές. Πιστεύω, όμως ότι η τηλεόραση μπορεί να οργανώσει προγράμματα για σύγχρονα ψυχολογικά θέματα της ελληνικής κοινωνίας, όπως, προβλήματα οικογένειας, προβλήματα ανάπτυξης στα διάφορα στάδια της ζωής, των μικρών παιδιών και εφήβων, μαθησιακά προβλήματα, ψυχολογικά προβλήματα παιδιών, εφήβων, ζευγαριών, γονέων, της τρίτης ηλικίας, προβλήματα εξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες, και πολλά άλλα θέματα της καθημερινότητας και πώς αντιμετωπίζονται μέσω της ψυχολογίας.
Κάτι τέτοιο θα προτείνατε και στους νέους επαγγελματίες; Nα κινηθούν με έγκυρους επικοινωνιακούς όρους και εξωστρέφεια;
Ακριβώς. Στη σύγχρονη εποχή, η λέξη «ψυχολογία» βρίσκεται παντού, χωρίς να γνωρίζει ο κόσμος τι ακριβώς σημαίνει. Π.χ., στις αθλητικές εκπομπές της τηλεόρασης ή στις αθλητικές εφημερίδες, σχολιάζουν ότι η ποδοσφαιρική ομάδα έχασε επειδή δεν ήταν σε «καλή ψυχολογική κατάσταση». Αναφέρεται συχνά το ψυχολογικό κλίμα για πολλά σύγχρονα θέματα, όπως, «Το ψυχολογικό κλίμα δεν είναι καλό…για την οικονομία, την πολιτική, το εμπόριο, κ.ά.». Ορισμένοι πιστεύουν ότι η ψυχολογία είναι απλώς ένα παραψυχιατρικό επάγγελμα, με αρμοδιότητα την εξέταση με ψυχολογικά τεστ. Η πραγματικότητα είναι, ωστόσο, τελείως διαφορετική.
To International Association of Applied Psychology με μέλη σε τουλάχιστον 60 χώρες έχει τους εξής κλάδους – Εργασία και Οργανωτική Ψυχολογία, Ψυχολογική Αξιολόγηση και Εκτίμηση, Ψυχολογία και Κοινωνική Ανάπτυξη, Περιβαλλοντολογική Ψυχολογία, Εκπαιδευτική, Διδακτική και Σχολική Ψυχολογία, Κλινική και Κοινοτική Ψυχολογία, Εφαρμοσμένη Γεροντολογική Ψυχολογία, Ψυχολογία της Υγείας, Οικονομική Ψυχολογία, Νομική Ψυχολογία, Πολιτική Ψυχολογία, Αθλητική Ψυχολογία, Ψυχολογία της Οδικής Κυκλοφορίας, Προσαρμοσμένη Γνωστική Ψυχολογία και Συμβουλευτική Ψυχολογία. Υπάρχουν πολλές μελέτες στην διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία για τα θέματα αυτά, τα οποία μπορούν οι νέοι επαγγελματίες να προβάλλουν στον τύπο, στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο.
Τι θα τους συμβουλεύατε λοιπόν όλους εκείνους που μπαίνουν τώρα στα πανεπιστήμια να σπουδάσουν ψυχολογία αλλά και τους νέους επαγγελματίες που αγωνιούν στην αγορά εργασίας;
Διαβάστε, επισκεφθείτε κέντρα που προσφέρουν ψυχολογικές υπηρεσίες και πάρτε πρωτοβουλίες, μην περιμένετε να σας καλέσουν! Δεν γίνεται τίποτα, αν δεν δουλέψετε, αν δεν προσπαθήσετε και αν δεν πάρετε ρίσκα.
Πώς πιστεύετε ότι τόσοι συνάδελφοι έχουμε κάποια αναγνωρισμένη θέση στο εξωτερικό; Πιστεύετε ότι έψαξαν να μας βρουν; Προσπαθήσαμε πολύ, κάναμε έρευνες, δημοσιεύσαμε σε επιστημονικά περιοδικά, γράψαμε κεφάλαια σε βιβλία και βιβλία. Παρακολουθήσαμε συνέδρια στο εξωτερικό, συζητήσαμε με συναδέλφους για επιστημονικά θέματα, κάναμε γνωριμίες. Μας κάλεσαν στη συνέχεια να μιλήσουμε σε συνέδρια και συμπόσια σε όλο τον κόσμο.
Το ίδιο γίνεται και στο πανεπιστήμιο, όταν ο φοιτητής δείχνει στον καθηγητή ότι ενδιαφέρεται για το θέμα και διαβάζει και δουλεύει, οι προσπάθειές του αναγνωρίζονται από τους καθηγητές του. Αυτό περιμένουν όλοι οι καθηγητές, να βλέπουν ποιοι φοιτητές ενδιαφέρονται. Αυτό είναι που κάνει κάποιους φοιτητές να ξεχωρίζουν και, τελικά, να πετυχαίνουν.
Το βιβλίο σας της κοινωνικής ψυχολογίας, υπάρχει στις βιβλιοθήκες των περισσότερων ψυχολόγων και διδάσκεται μέχρι και σήμερα στα ελληνικά πανεπιστήμια. Για εσάς, τι είναι η κοινωνική ψυχολογία;
Το βιβλίο γράφτηκε το 1980 και εκδόθηκε το 1984. Η κοινωνική ψυχολογία είναι ένας τομέας της ψυχολογίας που αφορά στο πώς το άτομο προσαρμόζεται στην κοινωνία και πώς επηρεάζεται από αυτήν. Όταν έγραφα το βιβλίο δεν ακολούθησα ένα μοντέλο των βιβλίων της κοινωνικής ψυχολογίας στο εξωτερικό. Αναφέρθηκα σε θεωρίες και δεδομένα που δεν υπήρχαν τότε γραμμένα. Στηρίχθηκα σε ό,τι έχει ενδιαφέρον για την Ελλάδα. Ακόμη, κατά τη συγγραφή του βιβλίου χρησιμοποίησα έρευνες και βιβλιογραφία από πολλές χώρες και κατάλαβα ποια είναι η μεγάλη σημασία της διαπολιτισμικής ψυχολογίας, που ξεκίνησε από την κοινωνική ψυχολογία. Ο «πατέρας» της διαπολιτισμικής ψυχολογίας θεωρείται ότι είναι ο Χάρης Τριάντης, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Ιλλινόις που γνώρισα το 1964. Έχει προσφέρει πολλά και είναι αναγνωρισμένος διεθνώς στο χώρο της κοινωνικής ψυχολογίας.
Έβλεπα διάφορες έρευνες που τότε κυριαρχούσαν στην Αγγλία, στον Καναδά, στις ΗΠΑ, στην Ινδία και τα ευρήματα δεν ήταν ίδια σε όλες τις χώρες. Αυτό είναι που με έκανε να ενδιαφερθώ και να διαβάσω έρευνες που μελέτησαν τις διαφορές και ομοιότητες ψυχολογικών μεταβλητών μεταξύ των χωρών. Είμαι μέλος της International Association for Cross-Cultural Psychology και διετέλεσα πρόεδρός της το 2006 με 2008.
Από τις δημοσιεύσεις μου στην Διαπολιτισμική Ψυχολογία, θεωρώ ότι το πιο σημαντικό είναι το βιβλίο “Families across cultures: A 30-nation psychological study” (Georgas, J., Berry, J. W., van de Vijver, F. J. R., Kagitcibasi, C., & Poortinga, Y. H. (2006), Cambridge: Cambridge University Press). Στόχος της έρευνας ήταν οι συσχετίσεις ανάμεσα στο κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο και τα θρήσκευμα των χωρών με οικογενειακά δίκτυα, οικογενειακούς ρόλους, οικογενειακές αξίες, γενικές αξίες, γνωρίσματα προσωπικότητας και συναισθηματικούς δεσμούς. Τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν ότι υπάρχουν τόσο διαφορές όσο και ομοιότητες στα οικογενειακά χαρακτηριστικά ανάμεσα στις χώρες.
Τα ευρήματα είναι συναφή με το καίριο ερώτημα, κατά πόσο είναι αναπόφευκτος ο μετασχηματισμός της μορφής των οικογενειών των μη δυτικών χωρών σε οικογενειακούς τύπους και λειτουργίες των πυρηνικών οικογενειών των χωρών της βόρειας Ευρώπης και της βόρειας Αμερικής, όπως προβλέπεται από τη θεωρία του μοντερνισμού και της παγκοσμιοποίησης. Στο βιβλίο αυτό, απονεμήθηκε το βραβείο Ursula Gielen Global Psychology Book Award του έτους 2008 από τον Τομέα Διεθνούς Ψυχολογίας του Αμερικανικού Ψυχολογικού Συλλόγου ως το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς.
Οι στενοί συνεργάτες μου στο έργο ήταν οι: Κώστας Μυλωνάς, Βασίλης Παυλόπουλος, Άρτεμης Γιώτσα, Κατερίνα Γκαρή, Παναγιώτης Κορδούτης, Τσαμπίκα Μπαφίτη, Μαρίνα Ντάλλα, Πέννυ Παναγιωτοπούλου, Λίτσα Παπαδήμου, Ντόνα Παπαστυλιανού και Σοφία Χριστακοπούλου, οι οποίοι είναι καθηγητές ψυχολογίας στα πανεπιστήμιά μας και κατέχουν σημαντικές θέσεις στην ψυχολογία.
Έχετε μελετήσει πολύ την ελληνική οικογένεια. Πιστεύετε ότι υπάρχει κάποια ποιοτική διαφορά της ελληνικής οικογένειας που συνδέεται με την ευρεία αποδοχή και εφαρμογή της οικογενειακής θεραπείας στη χώρα μας;
Τα ευρήματα των ερευνών μας συνιστούν ενδείξεις προς ένα μεταβαλλόμενο σύστημα της ελληνικής οικογένειας, το οποίο δομικά μεν φαίνεται να μοιάζει με την πυρηνική οικογένεια, λειτουργικά όμως, εξακολουθεί να διατηρεί βασικά ψυχολογικά χαρακτηριστικά της εκτεταμένης οικογένειας. Οι έρευνές μας για την ελληνική οικογένεια, μαζί με έρευνες από άλλες χώρες έχουν δείξει ότι η ελληνική οικογένεια έχει πολλά όμοια χαρακτηριστικά με τις οικογένειες του ευρωπαϊκού νότου, Κύπρο, Ιταλία, Ισπανία, και Πορτογαλία, κυρίως όσον αφορά στις στενές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της εκτεταμένης οικογένειας.
Στην Ελλάδα σήμερα, υπάρχουν όλες οι μορφές ατομικής και ομαδικής ψυχοθεραπείας. Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία εισήχθη στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’60 από τον Γιώργο και την Βάσω Βασιλείου στο Αθηναϊκό Ινστιτούτο του Ανθρώπου. Πιστεύω ότι από την εποχή αυτή μέχρι προσφάτως, η οικογενειακή ψυχοθεραπεία έχει ευρεία αποδοχή και εφαρμογή στη χώρα μας, όπως το διατυπώσατε.
Κάτι παρόμοιο βλέπουμε να συμβαίνει και σήμερα στην Ελληνική οικογένεια. Τα παιδιά επιστρέφουν στην οικογένεια, οι δεσμοί ισχυροποιούνται και τα μέλη στηρίζουν το ένα το άλλο. Ισχύει το ίδιο και στην Ευρώπη;
Οι έρευνές μας για τις Ευρωπαϊκές οικογένειες, μαζί με έρευνες άλλων χωρών, έχουν δείξει ότι η δομή και η λειτουργία της οικογένειας στις χώρες της Ευρώπης διαφέρουν. Έρευνες για αξίες των Geert Hofstede και Shalom Schwartz έχουν δείξει ότι οι βόρειες χώρες της Ευρώπης χαρακτηρίζονται από ατομικές αξίες, ενώ οι νότιες χώρες χαρακτηρίζονται από συλλογικές αξίες. Στις δικές μας έρευνες, βρήκαμε ότι, π.χ. στις ιεραρχικές αξίες του πατέρα και τις μητέρας, οι Έλληνες συμφωνούν ενώ οι Άγγλοι και οι Ολλανδοί διαφωνούν. Ως προς τις στενές σχέσεις με την οικογένεια και τους συγγενείς, οι Ολλανδοί και οι Γερμανοί διαφωνούν. Ως προς τη γεωγραφική εγγύτητα, συχνότητα επισκέψεων και συχνότητα τηλεφωνημάτων με συγγενείς, χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Ελβετία, και η Πολωνία διαφωνούν.
Σε δημοσκοπήσεις της EUROSTAT για την Ευρωπαϊκή οικογένεια, η Ελλάδα έχει από τις στενότερους δεσμούς ανάμεσα στα μέλη της εκτεταμένης οικογένειας, μαζί με την Κύπρο και τις νότιες Ευρωπαϊκές χώρες. Η έλλειψη στενών σχέσεων με την οικογένεια χαρακτηρίζει τις Σκανδιναβικές χώρες: Σουηδία, Δανία, Φινλανδία, Ολλανδία και τις βορειοδυτικές χώρες, Λουξεμβούργο, Γαλλία, Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία, Βρετανία.
Πράγματι, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι με την σημερινή οικονομική κρίση, οι νέοι επιστρέφουν στο γονεϊκό σπίτι.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε το εξής: Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχετε προσφέρει πολλά στην επιστήμη της Ψυχολογίας. Η Ψυχολογία, τι έχει προσφέρει σε εσάς προσωπικά;
Όταν αγαπάς τον χώρο της εργασίας σου, όπως εγώ την επιστήμη της ψυχολογίας, όταν έχεις διδάξει χιλιάδες φοιτητές με σκοπό να μεταδόσεις τις θεωρίες και τις σημαντικότερες έρευνες στο χώρο της ψυχολογίας, και ίσως έχεις αγγίξει τη ζωή κάποιων από αυτούς, όταν αισθάνεσαι ότι με τις έρευνες σου έχεις προσφέρει καινούργια γνώση στην επιστήμη σου, γνώση ή οποία μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο, όταν βλέπεις ότι έχεις εμπνεύσει φοιτητές να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην ψυχολογία, όταν βλέπεις πρώην μεταπτυχιακούς σου να γίνονται καθηγητές και να προσφέρουν το δικό τους σημαντικό επιστημονικό έργο, τότε αισθάνεσαι μια βαθιά ικανοποίηση και χαρά. Και τέλος, όταν έχεις μια αγαπημένη οικογένεια και συγγενείς και αγαπητούς φίλους και πρώην συναδέλφους, τότε η ζωή σου έχει προσφέρει πολλά.
Η συζήτηση με τον κύριο Γεώργα, αποτελεί έμπνευση και πρόκληση μαζί για κάθε ψυχολόγο που οφείλει να ξεπερνά τα όριά του και να προσφέρει με τη σειρά του ό,τι μπορεί καλύτερο στην επιστήμη της ψυχολογίας. Τον ευχαριστούμε θερμά και του ευχόμαστε να συνεχίζει να εμπνέει όλους όσους ασχολούνται με την επιστήμη της Ψυχολογίας.
Επιμέλεια Συνέντευξης:
Χαράλαμπος Πίσχος, Ψυχολόγος MSc
Μαρία Κοτσαμπάσογλου, Ψυχολόγος MSc
